Tarihte 9 Şubat olayları

Sultan İbrahim سلطان ابراهيم
İslâm Halifesi Emîrü’l-mü’minîn İki Mukaddes Caminin Hizmetkârı
Konstantin Kapıdağlı tarafından tasvir edilen portre
18. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi	9 Şubat 1640 – 8 Ağustos 1648 (8 yıl, 5 ay ve 30 gün)
Önce gelen	IV. Murad
Sonra gelen	IV. Mehmed
Vekil	Kösem Sultan (1640-1647)
97. İslâm Halifesi
Hüküm süresi	9 Şubat 1640 – 8 Ağustos 1648
Önce gelen	IV. Murad
Sonra gelen	IV. Mehmed
Doğum	5 Kasım 1615 Topkapı Sarayı, Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu (günümüzde İstanbul, Türkiye)
Ölüm	18 Ağustos 1648 (32 yaşında) Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
Defin	Ayasofya, İstanbul
Tam adı İbrahim bin Ahmed
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	I. Ahmed
Annesi	Kösem Sultan
Dini	İslam
İmza

Sultan İbrahim tahta geçtiğinin ilk senesinde Emirgüneoğlu Yusuf Paşa olayı yaşandı. IV. Murad’ın İran Seferi sırasında Revan Kalesi kumandanı olan Emirgünoğlu, kalenin fethinden sonra affedilerek Emirgan’da oturmasına izin verilmişti.^[5] Emirgünoğlu, IV. Murad’ın ölümünü fırsat bilerek bölücü ve yıkıcı propaganda yaptı. Bu faaliyetleri üzerine İbrahim, onu idam ettirdi. Ancak bundan dolayı İbrahim bazı çevrelerden düşmanlar edindi.

Diğer taraftan, Malta Şövalyelerinin fırsat buldukça Türk ticaret gemilerine saldırmaları yüzünden, Sultan İbrahim onların en büyük sığınağı olan Girit Adası’nın fethini emretti. 20 Haziran 1645’te Sakız Adası’ndan denize açılan Osmanlı donanması, 17 Temmuz’da Girit’in Hanya limanını fethetti. Hanya’nın Osmanlılar tarafından fethi, Avrupa’da büyük etki uyandırdı. Almanya ve İtalya bölgelerinde ülkeler asker göndererek Venedik’e yardım kararı aldılar. Hanya muhafazasına getirilen Deli Hüseyin Paşa, harekâta devâmla Resmo Kalesi’ni ele geçirdi.

Bu sırada Hezarpare Ahmed Paşa aleyhine olarak başlayan isyan, İbrahim’in de tahttan indirilmesiyle sonuçlandı. Tahta oğlu IV. Mehmed çıkarıldı. İsyancılar ve bunların önderi olan Sofu Mehmed Paşa, İbrahim’i idam ettirdiler (18 Ağustos 1648). Ayasofya Selatin haziresinde, caminin Roma döneminde vaftizhane olarak kullanılan kısmına defnedilmiştir (I. Mustafa ve İbrahim Türbesi).

Sultan İbrahim döneminde devletin iç huzurunun sağlanması, mali durumunun düzeltilmesi için önemli çalışmalar yapılmış, para basılmadan para ayarının düşürülerek ve vergilerin toplanarak hazinenin güçlendirilmesine çalışılmıştı.

Sultan İbrahim’in savruk harcamaları tamamen mücevher işli yeni bir saltanat kayığı yaptırması isteği ile daha da arttı. Bunun için esnaftan, ulemadan, ocak ağalarından ve devlet ricalinden ek vergiler istenildi ve buna muhalefet edecek olanların cezalandırılacakları duyuruldu. Kösem Sultan, bunun bir patlamaya yol açabileceğine dair Sultan İbrahim’i uyarmak istemesi dolayısıyla saraydan atılarak İskender Bahçesi’ne sürgün edildi. Sadrazam Tezkereci Ahmet Paşa ise kendi savruk harcamalarına devam etmekte ve oğlunun düğünü için yaptığı eğlentiler ve harcamalar hakkındaki haberler şehirde herkese yayılmakta idi.^[13]

7 Ağustos 1648’de ulema Fatih’te (başlarındaki yeniçeri ağası) kapıkulu ocakları ağaları da At Meydanı’nda Orta Camii’nde toplandılar. Sultan İbrahim’in sefahatine ve koyduğu samur ve amber vergisine karşı olarak bir ayaklanma üzerinde anlaştılar. Sabahleyin silahlanmış kapıkulu askerleri Fatih Camii avlusuna geldiler. Bunu haber alan sadrazam Tezkereci Ahmet Paşa korkup saklandı. O zaman başdefterdar olan Sofu Mehmed Paşa Fatih Camii’ne çağrıldı ve burada isyancıların liderleri olan ocak ağaları ve ulema liderleri tarafından geniş tecrübesi nedeniyle kendisinin sadarete getirildiği ilan edildi.^[13] O zamana kadar sadrazam olan Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı için kendisinden mühr-ü humayun alınamamıştı. O akşam geç saatlerde Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı konağında yakalandı. Konağı yağmalandı. Eski sadrazam, Fatih Camii’ne isyancı kapıkulu askeri komutanları; ulema liderleri ile bunların veziriazam seçtikleri ve sarayın da bunu teyit ettiği Sofu Mehmed Paşa önüne getirildi. Orada Cellat Kara Ali tarafından boğularak idam edildi. Öldürüldüğünde yaşının 50’yi geçtiği bildirilir.^[14]

Halaskâr Halid Paşa 1319-P. 257
“Deli” Halit Paşa
Doğum	Ahmed oğlu Halid 1883 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	14 Şubat 1925 (42 yaşında) Ankara, Türkiye
Ölüm sebebi	Cinayet
Bağlılığı	Osmanlı (1903-1919)  Türkiye (1919-1925)
Hizmet yılları	1903-1925
Rütbesi	Mirliva
Komutası	Mürettep Teşkilat-ı Mahsusa Alayı, Bağımsız Artvin Müfrezesi, Çoruh Müfrezesi, Batı Dersim Bölge Komutanlığı, 3. Kafkas Tümeni 9. Kafkas Tümeni, Kocaeli Grubu, 12. Grup, Kocaeli Grubu
Çatışma/savaşları	Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Kurtuluş Savaşı
Ödülleri
Sonraki işi	TBMM Ardahan Milletvekili

“Deli” Halid Paşa veya Halid Karsıalan (1883, İstanbul – 14 Şubat 1925, Ankara), Türk asker ve siyasetçidir.

I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde başarılar göstermiş; Türk Kurtuluş Savaşı’nın ilk yıllarında Doğu Cephesi’nde, Gümrü Antlaşması’nın imzalanmasından sonra ise Batı Cephesi’nde komutanlık yapmış bir askerdir.

İkinci Büyük Millet Meclisi’ne Ardahan Milletvekili olarak katıldı. Bir tartışma sonrasında Meclis koridorunda vurularak öldü. TBMM’de işlenen ilk cinayetin kurbanıdır.

1883 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Çerkes Ahmet Bey’dir.

1901 yılında Kuleli Askeri İdadisi’nden 1904 yılında Mekteb-i Harbiye’den Teğmen olarak mezun oldu. 1907 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebi’ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitirdi. 1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Yemen’de görevlendirildi.

1910 yılının Haziran ayında Trablusgarp Savaşı’na katıldı. 3 ay süreyle görev yaptı. Bu dönemde aynı cephede görev yaptığı “Kel Ali” lakaplı subay ile (Ali Çetinkaya) anlaşamadığı için Mustafa Kemal Bey ve Enver Bey’in ortak kararı ile görev yerleri değiştirilmek zorunda kalmıştı.

Trablusgarp’taki görevinin ardından Balkan Savaşı’na katılmak üzere Çatalca’ya geçti. I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Kafkasya Cephesi’nde görev aldı. Görevi, Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslara bırakılmış olan Kars, Ardahan ve Sarıkamış’ı geri almaktı. Dokuz günlük bir savaştan sonra 23 Aralık 1915 tarihinde Ardahan’a girmeyi başardı. Bu başarısından sonra Binbaşı rütbesine, Çoruh Müfrezesi ile yaptığı hizmetlerden sonra Kaymakam rütbesine terfi etti.

10 Mayıs 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanlığına atandı; savaşın en önemli milis güçlerinden birisini kurdu; Dersimli süvari birlikleri ile Erzincan, Mamahatun ve Erzurum’u geri aldı. Kafkas İslam Ordusu’nun 3. Fırka Komutanı olarak Ahıska’yı kuşattı. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması üzerine Ardahan, Kars ve Sarıkamış’ı tahliye ederek Tortum’a çekildi; İngilizlerin baskısı ile Fırka Komutanlığı’ndan alındı.

Ali Rıza Paşa Kabinesi kurulduğunda, 9. Kafkas Fırkası Komutanlığı’na atandı. Ermenistan üzerine yapılan harekâttaki başarısı nedeniyle Miralay rütbesine terfi etti.

Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan sonra terhis edilmemiş olan ve Kâzım Karabekir Paşa komutasında bulunan 15. Kolordu’da görev yaptı. Bölgede Kafkas İslam Ordusu’ndan kalan kuvvetlerin bir savunma çekirdeği haline getirilmesini sağladı. Erzurum Kongresi’nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal’e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi. 1920 yılının sonlarında Kars ve Sarıkamış’ı, 1921’de de Ardahan’ı düşman işgallerinden kurtardı. Soyadı Kanunu çıktıktan sonra ailesi bu nedenle “Karsıalan” soyadını aldı.

Gümrü Antlaşması’ndan sonra Batı Cephesi’nde görev verildi. Sakarya Meydan Muharebesi’nde 12. Grup Komutanlığı yaptı. Bu sırada gösterdiği cesaretten ötürü “‘Deli” lakabıyla anılmaya başlandı. Özellikle cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yere oturup tabancalarını dizlerine koyarak “Geri çekileni vururum” mesajı vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla ün yaptı. Büyük Taarruz’da Kocaeli Grubu Komutanlığı yaptı ve yaptığı mezalimi ile ünlü Yunan 11. Tümeni’ni, Tümen Komutanı Tümgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldı. Büyük Taarruz’da Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu.

İkinci Büyük Millet Meclisine Ardahan Milletvekili olarak katıldı. 9 Şubat 1925 tarihinde Meclis koridorunda, sırtından tabancayla vurularak yaralandı ve 14 Şubat 1925 tarihinde öldü. Öldürülmesi, TBMM’de gerçekleşen ilk cinayettir.

Halit Paşa, Milletvekili Ali Çetinkaya ile bir arbede sırasında patlayan bir silahla vuruldu. Paşayı kimin vurduğu kesin olarak anlaşılamadı. Paşa, yaralı halde 5 gün Millet Meclisinde tutuldu, hastaneye kaldırılmadı. Durumu giderek kötüleşen paşa, 14 Şubat’ta öldü. Öte yandan, Ankara Savcılığı, Halit Paşa’yı Ali Çetinkaya’nın vurduğu kanaatine vardı; bir nefs-i müdafaa halinde olduğunu kabul ederek bu olaydan dolayı kovuşturma yapılmaması kararı verdi. Cenazesi, İstanbul’un Eyüp semtinde defnedildi. Mezarı, 1988 yılında Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na taşındı.

Ali Çetinkaya 1314 (1898) P.-345
Türkiye Ulaştırma Bakanı
Görev süresi 3 Nisan 1939 – 20 Kasım 1940
Başbakan	Celâl Bayar
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Cevdet Kerim İncedayı
Türkiye Bayındırlık Bakanı
Görev süresi 16 Şubat 1934 – 3 Nisan 1939
Başbakan	İsmet İnönü Celâl Bayar
Yerine geldiği	Hilmi Uran
Yerine gelen	Ali Fuat Cebesoy
Türkiye Büyük Millet Meclisi 1., 2., 3., 4., 5., 6. ve 7. Dönem Milletvekili
Görev süresi 23 Nisan 1920 – 14 Haziran 1946
Seçim bölgesi	1920 – Karahisar-ı Sahib 1923 – Afyonkarahisar 1927 – Afyonkarahisar 1931 – Afyonkarahisar 1935 – Afyonkarahisar 1939 – Afyonkarahisar 1943 – Afyonkarahisar
Kişisel bilgiler
Doğum	1877 Afyonkarahisar, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	21 Şubat 1949 (71 yaşında) İstanbul, Türkiye
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi
Bitirdiği okul	Mekteb-i Harbiye
Mesleği	Asker
Ödülleri
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Osmanlı (1898-1919)  Türkiye (1919-1926)
Hizmet yılları	1898-1926
Rütbesi	Miralay
Çatışma/savaşları	Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı

Ali Çetinkaya (1877, Afyonkarahisar – 21 Şubat 1949, İstanbul), Türk asker, siyasetçi ve devlet adamı. Kel Ali lakabı ile anılır.

I. Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaşmış bir subay; İzmir’in işgalinden sonra Türk Kurtuluş Savaşı’nın askeri anlamda “ilk kurşununu atan” kişi olarak kabul edilmiştir. Bayındırlık Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı görevlerinde bulunmuş bir siyasetçi; Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Ulaştırma Bakanı’dır.

Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda, TBMM I. II., III., IV., V., VI., VII. dönemlerde meclis üyesi olarak yer aldı.

Hukukçu olmamasına rağmen ikinci dönem Ankara İstiklâl Mahkemesi başkanlığını yaptı. İzmir suikastı, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası davası gibi önemli davalara baktı. Bayındırlık Bakanlığı sırasında Ankara’daki resmi dairelerin çoğunu yaptırdı. Ulaştırma bakanlığı sırasında demiryolu politikasının savunucusu oldu.

Ankara İstiklâl Mahkemesi başkanlığı görevinde İskilipli Atıf’ın idam kararını vermiştir.