Doğumlar
- 1494 – Jean de Valette, Hospitalier Şövalyeleri tarikatın kahramanlarından biri (ö. 1568)
- 1573 – György Káldi, Macar Cizvit din adamı (ö. 1634)
- 1646 – Hans Assmann Freiherr von Abschatz, Alman lirik şair ve tercüman (ö. 1699)
- 1677 – Johann Ludwig Bach, Alman besteci (ö. 1731)
- 1696 – Marco Foscarini, Venedik Cumhuriyeti’nin 117’nci dükü (ö. 1763)
Marco Foscarini | |
---|---|
Marco Foscarini portresi Gravürcü:Antonio Nani (1803-1870). |
|
Venedik Cumhuriyeti Doçesi (117.) Doge di Venezia |
|
Hüküm süresi | 31 Mayıs 1762 – 31 Mart 1763 10 ay |
Önce gelen | Francesco Loredan |
Sonra gelen | IV. Alvise Mocenigo |
Doğum | 4 Şubat 1696 Venedik |
Ölüm | 31 Mart 1763 (yaş: 67) Pontelongo, Venedik Cumhuriyeti (modern İtalya |
Defin | San Stae Kilisesi, Venedik |
Eş(ler)i | Hiç evlenmedi. Metresi Elizabet Cornaro |
Babası | Nicolò Foscarini |
Annesi | Eleonora Loredan |
Marco Foscarini (d. 4 Şubat 1696, Venedik – ö. 31 Mart 1763, Pontelongo, Venedik Cumhuriyeti (modern İtalya). 4 Haziran 1553 – 31 Mart 1763 döneminde Venedik Cumhuriyeti “Doçe” unvanı ile devlet başkanlığı yapan 117’nci düktür. Doçe Francesco Loredan’nun ölümünden sonra yapılan seçimden sonra 31 Mayıs 1762’de tahta çıktı. Sağlığının gittikçe kötüleşmesi nedeni ile gayet kısa olan 10 ay süren Venedik Cumhuriyeti “Doçe”‘lik saltanatından sonra 31 Mart 1763’te 67 yaşında iken öldü.
Hayatı
Doçe olmadan önce
Marco Foscarini 4 Şubat 1696de Venedik’te Nicolò Foscarini ve Eleonora Loredan’ın oğlu olarak doğdu. Ailesi ve sülalesi Venedik Cumhuriyetinde önemli bir aile sayılmakla beraber ailesinin serveti diğer Venedik ilerigelen aileleri arasında nispeten aşağı seviyelerde idi. Ailesinin ikametgâhı “Santa Croce semti”‘nde, Grand Kanal üzerinde, San Stae Kilisesi yakınında bulunan (bazen “Carmını” olarak anılan) “Palazzo Foscarini” idi.
Fakat ailesi son yüzyılda Venedik yönetimi ve siyaset alanı içinde bazı sorunlarla karşılaşmıştı. Nicolo’nun doğumundan 30 yıl kadar önce ailenin ilerigelen lideri olan (ve yine Nicolo Foscarini adını taşıyan) Nicolo’nun büyük-büyük babasının kardeşi Venedik yönetici konseyi olan “Onlar Konseyi” tarafından Venedik’ten Mantova’ya sürgüne gönderilmiş ve sürgünde vefat etmişti. Yine Nocolo adını adını taşıyan büyükbabası bir düello sonucunda bir diğer Venedikli asıl tarafından öldürülmüştü. Fakat amcası Sebastian birkaç defa önemli Venedik elçilikleri yaparak ve babası Nicolo aile ve sülalenin prestijini yükselmişlerdi. Bunda önemli etkenler ailenin devlet içinde etkili yakınları bulunması idi. Örneğin Nicolo’nun babaannesinin kardeşi Venedik tarihinin önemli diplomatlarından olan ve Pasarofça Antlaşmasını Venedik adına imzalayan ve sonra Doçe seçilen Carlo Rüzzini idi. Babası Nicolo uzun süren Venedik devleti yöneticiliği sonunda 1715’te en yüksek devlet yöneticisi unvanı olan San Marco Savcılığı’nı yüklenmişti. San Marco Savcılığını özellikle “para için” üzerine aldığını bildirip, kariyeri sırasında epeyce büyük bir servet toplamıştı.
Ailenin Venedik aristokrasi içinde sosyal mevkine uygun bir yer alması ve ailenin servetini şahsen idare etmesinin yükü Nicolo’nun ağabeyi olan Alviso’ya verilmişti. İkinci erkek çocuk olan Nicolo’ya uygun kariyer devlet yönetim bürokrasisi idi. Bunun için 1705’te daha Nicolo 9 yaşında iken eğitime devam etmek için Cizvitler tarafından kurulmuş ve Papalık Devleti’nin yönetimi için papaz unvanlı genç yetiştirmek için büyük ün yapmış olan Bologna’da bulunan “San Francesco Saverio Koleji”‘ne yatılı olarak devam etmeye başladı. Burada papazlık dersleri aldığı gibi, devlet yöneticileri için önemli olan konularda geniş kapsamlı bir eğitim aldı. Bu arada diğer dersler arasında Fransızca ve İspanyolcayı da iyi öğrendi,
Foscarini’yi yakından tanıyanların söylediklerine göre ve metresi olan Elizabeth Cornaro’nun gönderdiği bazı mektuplara göre Nicolo Foscarini 1760’tan itibaren Doçe olmayı kendine hedef almıştı ve bunu sağlamak için doçelik seçmeni olacak kişilere büyük hediyeler ve büyük rüşvetler vermeye başlamıştı. Venedik yöneticileri ve seçmen olması beklenenler birbirine şiddetle rakip olan iki kliğe ayrılmışlardı: “Tribünistler” cumhuriyetinin geleneksel idaresi ve idarecilerin yerine “Onlar Konseyi” ve bu konseyin yönetim aleti olarak kullandığı “Sorgulayıcı Tribünler”‘in devlet idaresini ellerine almasını istemekte idiler. “Quirinisti” adı verilen klik ise Nicolo Foscarini ve yandaşlarından oluşmakta ve bunlar geleneksel devlet kurumlarının devleti idare etmesini istemekte ve bunların idaresine “Onlar Konseyi” ve onun “Sorgulayıcı Tribünleri” ‘nin karışması aleyhinde idiler. Doçe olan Francesco Loredan’ın sanki ölümünü beklermiş gibi yaptığı bu faaliyetler Nicolo Foscarini için utanç verici olmakta idi. Doçe olan Loredan bu kıyasıya klikleşmenin devleti yıkabileceğinden korkarak bunun önüne geçmek için tedbirler almaya başladı.
Doçelik dönemi
Önceki Doçe olan Francesco Loredan 19 Mayıs 1762’de ölünce Venedik Cumhuriyeti “Doçe Seçmenler Konseyi” yeni doçe seçmek için toplandı.
Francesco Loredan vefat edince Marco Foscarini bu seçim harcamaları yapma faaliyetini daha da artırdı. “Doçe Seçmenler Konseyi”‘nin seçmenleri ilk oylama yapmak için toplantıya girerlerken Francesco Foscarini’nin metresi Elizabeth Cornaro’ya “Ya ben doçe olarak bu toplantıdan çıkacağım ya da hiç çıkmayacağım” dediği belgelenmiştir. O zamanki gazeteler, seçmenlere rüşvet dağıtan metresi Elizabeth Cornaro’yu, hoşuna giden kişilere karşı gayet eli bol olmakla iyi bilinen Avusturya İmparatoriçesi Maria Terasa’ya benzeterek onu hiciv etmişlerdir. Sonunda Nicolo Foscarini “Doçe Seçemenler Konseyi”‘nin yaptığı ilk oylamada Doçe olmak için yeterli çoğunluk oyları almış ve 31 Mayıs 1762’de “Venedik Cumhuriyeti” Doçesi seçilmiş ve o gün 117. Venedik Cumhuriyeti doçesi olarak taç giymiştir.
Fakat Nicolo Foscarini’nin sıhhati Doçe olur olmaz bozulmaya başladı. Bu sağlık problemi ve gördüğü tedaviler dolayısıyla devletin günlük idaresi için yapılan toplantılara gelemez veya geldiği toplantıların sonunu bekleyemez oldu. Tedaviler görmesine rağmen sağlığı gittikçe bozulmaya başladı.
Ön ay doçelik yaptıktan sonra 31 Mart 1763’te 67 yaşında iken Pontelongo, Venedik Cumhuriyeti (modern İtalyada) öldü. Cenazesi “San Sea Kilisesi” (veya “Sant’Eustachio e Compagni Martiri Kilisesi”‘nde Foscari ailesi şapelinde gömülüdür.
Verasetinin idarecisi olan metresi olan Elizabeth Cornaro Marco Foscari’nin verasetinin borç olarak 250,000 dükaya vardığını anladı ve bu aile kaynaklarından ödendi. Bu kadar yüksek meblağa bulan borcun, (öyle ki alay olarak “Foscarini Sarayı’nın kapıları bile ipotek altında idi” denilmiştir) Doçe seçilmek için yaptığı seçim kampanyasında Doçe seçmenleri için tertip ettirdiği eğlencelerin masrafları, verdiği hediyeler ve verdiği büyük rüşvetler dolayısıyla ortaya çıktığı bilinmektedir.
- 1746 – Tadeusz Kościuszko, Polonyalı asker ve Kościuszko Ayaklanması’nın lideri (ö. 1817)
Tadeusz Kościuszko
|
|
---|---|
Doğum | 4 veya 12 Şubat 1746 Polonya-Litvanya sınırı |
Ölüm | 15 Ekim 1817 (71 yaşında) Solothurn, İsviçre |
Tanınma nedeni | Polonya, Litvanya ve Belarus ulusal kahramanı |
İmza | |
Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko (4 Şubat 1746 – 15 Ekim 1817), Polonya, Litvanya ve Belarus ulusal kahramanıdır. Kościuszko Ayaklanması’nın lideridir. Tadeusz 4 veya 12 Şubat 1746’da Polonya-Litvanya sınırında doğdu. Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nda da George Washington tarafında savaştı. Solothurn, İsviçre’de 15 Ekim 1817’de öldü.
- 1778 – Augustin Pyramus de Candolle, İsviçreli botanikçi (ö. 1841)
- 1799 – Almeida Garrett, Portekizli şair, romancı ve siyasetçi (ö. 1854)
- 1804 – Ulrike von Levetzow, Alman yazar (ö. 1899)
- 1824 – Max Bezzel, Alman satranç oyuncusu (ö. 1871)
- 1842 – Georg Brandes, Danimarkalı eleştirmen ve bilim insanı (ö. 1927)
- 1848 – Jean Aicard, Fransız yazar (ö. 1921)
- 1859 – Léon Duguit, Fransız kamu hukuku uzmanı (ö. 1928)
- 1862 – Hjalmar Hammarskjöld, İsveçli siyasetçi ve akademisyen (ö. 1953)
- 1868 – Constance Markievicz, İrlandalı devrimci ve yurtsever görüşe sahip süfrajet (ö. 1927)
Constance Markievicz | |
---|---|
Birleşik Krallık Parlamentosu Üyesi | |
Görev süresi 1918-1922 |
|
İrlanda Temsilciler Meclisi Üyesi | |
Görev süresi 1918-1927 |
|
İrlanda Cumhuriyeti Çalışma Bakanı | |
Görev süresi 1919-1922 |
|
Yerine geldiği | Yok |
Yerine gelen | Joseph McGrath |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 4 Şubat 1868 Londra |
Ölüm | 15 Temmuz 1927 (59 yaşında) Dublin |
Defin yeri | Glasnevin Mezarlığı |
Partisi | Sinn Féin ve Fianna Fáil |
Evlilik(ler) | Casimir Markevich |
Çocuk(lar) | Kızı: Meave Markevitch (1901-1962) |
Bitirdiği okul | Académie Julian |
Dini | Katolik |
Askerî hizmeti | |
Bağlılığı | – İrlanda Cumhuriyet Kardeşliği – İrlanda Yurttaş Ordusu – İrlanda Cumhuriyet Ordusu – Cumann na mBan |
Hizmet yılları | 1913-23 |
Rütbesi | Teğmen |
Çatışma/savaşları | – Dublin lokavtı (1913-14) – Paskalya Ayaklanması (1916) – İrlanda Bağımsızlık Savaşı (1919-21) – İrlanda İç Savaşı (1921-23) |
Constance Markievicz ya da Countess Markievicz (Lehçe: Markiewiczasıl, asıl adı Gore-Booth; d. 4 Şubat 1868, Londra – ö. 15 Temmuz 1927, Dublin), Sinn Féin ve Fianna Fáil adlı siyasi partiler bünyesinde faaliyetlerde bulunmuş, İrlandalı devrimci ve yurtsever görüşe sahip süfrajet.
İngiliz Avam Kamarası’na seçilen (Aralık 1918) ilk kadın olan Markievicz, aynı zamanda dünyada devlet bakanı olarak görev yapan ilk kadınlardan biridir (İrlanda Cumhuriyeti Çalışma Bakanlığı, 1919–1922). Bununla birlikte bu makamı, Sinn Féin’in sandık karşıtı politikaları uyarınca reddetmiştir.
Yaşamı
Sosyalist ve süfrajet görüşlere sahip olan Markievicz, aynı zamanda bir İngiliz kontesiydi. Bir dönem James Connolly’nin liderlik ettiği sosyalist İrlanda Yurttaş Ordusu’na katıldı ve 1913 yılında bir lokavt kararına karşı gösteri yapan işçileri polise karşı savundu. 1916’da önderlik ettiği Paskalya Ayaklanması dahil, İrlanda’nın bağımsızlığı için yürütülen birçok mücadelenin içinde yer aldı. Bu ayaklanmada, geri çekilmek zorunda kalmadan önce İngiliz bir tetikçiyi silahla yaralamıştır. Markievicz, ayaklanma sonrasında hücre cezasına çarptırılan yetmiş kişi arasında tek kadındı. Ölüm cezası aldı ancak “kadın olduğu” için affedildi. İddia makamı Markievicz’in “Ben zavallı bir kadınım, bir kadını vuramazsınız” diye yalvardığını ileri sürmüştür; ancak gerçekteki ifadesi, mahkeme tutanaklarında da kaydedildiği gibi, “Sizler beni vuracak kadar dürüst olabilseydiniz keşke” şeklindedir.
Ölümü
Constance Markievicz, 15 Temmuz 1927 tarihinde apandisit hastalığının yol açtığı komplikasyonlar sebebiyle 59 yaşında ölmüştür.
- 1871 – Friedrich Ebert, Almanya’nın ilk Cumhurbaşkanı (ö. 1925)
Friedrich Ebert | |
---|---|
Almanya Cumhurbaşkanı | |
Görev süresi 11 Şubat 1919 – 28 Şubat 1925 |
|
Yerine geldiği | Yeni makam |
Yerine gelen | Paul von Hindenburg |
Almanya Şansölyesi | |
Görev süresi 9 Kasım 1918 – 11 Şubat 1919 |
|
Yerine geldiği | Prens Maximilian |
Yerine gelen | Philipp Scheidemann |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 4 Şubat 1871 Heidelberg |
Ölüm | 28 Şubat 1925 (54 yaşında) Berlin, Almanya |
Partisi | SPD |
İmzası |
Friedrich Ebert (4 Şubat 1871, Heidelberg – 28 Şubat 1925, Berlin), Alman sosyal demokrat politikacı. 1913’te Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nin (SPD) başkanlığına seçildi. 1919’da “Reichspräsident” ünvanı ile Weimar Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu ve bu görevini ölümüne kadar sürdürdü.
Hayatı
Friedrich Ebert, 4 Şubat 1871 tarihinde Heidelberg’de doğdu. Babası Karl Ebert bir terzi idi. Friedrich, 9 kardeşi arasında yedinci olarak dünyaya geldi. Annesi Protestan, babası ise Katolik idi.
Friedrich, ilkokulu sıradan bir öğrenci olarak tamamladı. Ardından saraçlık üzerine meslek eğitimine başladı ama bu eğitimini tamamlamadı. 1888 ile 1891 yılları arasında güney, batı ve kuzey Almanya’yı dolaştı. Bu seyahatleri sırasında aralarında Karlsruhe, Münih, Mannheim, Kassel, Hannover, Braunschweig, Elberfeld (bugün Wuppertal’e bağlı), Remscheid, Quakenbrück ve Bremen’in de olduğu birçok kentte kaldı.
Ebert, bu seyahatleri sırasında sendikalar, işçi ve işveren kuruluşları ile meslek loncalarını yakından inceleme fırsatı elde etti. 1889’da Almanya Sosyalist İşçi Partisi’ne (SAP) üye oldu. Aynı yıl saraçlar meslek odasına da kaydoldu. Yine bu dönem, Ebert’in Marksist metinlerle tanıştığı bir süreci de teşkil eder. Bu sürecin sonunda sosyal demokrat görüşleri benimsedi ve çok geçmeden sosyalizmin temsilcisi olarak adlandırıldı. 1905 yılında Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nde (SPD) genel sekreter olarak görev aldı. Partiye getirdiği birçok yenilik sayesinde partinin gelişmesinde önemli bir rol oynadı.
1913 yılında parti başkanı August Bebel’in ölmesinin ardından, başkan seçildi. Ebert, Almanya’nın I. Dünya Savaşı’na girmesi taraftarıydı. Nitekim bu konuda verdiği maddi desteğin, savaş bütçesine çok büyük yararı oldu. Ancak büyük yenilgi ardından imparatorluğun da yıkılması üzerine, Ebert zor durumda kaldı.
Ebert’in karşısındaki sol yanlı grup partiden ayrıldı ve kendilerince Almanya Bağımsız Sosyal Demokrat Partisi’ni (USPD) kurdu. Partiden bir grup daha ayrılarak da Almanya Komünist Partisi’ni (KPD) oluşturdu. Sosyal Demokrat Parti, Demokrat Parti ve Katolik Merkez Partisi birleştiler ve isimlerinin Siyah-Kırmızı-Altın Koalisyonu olduğunu ilan ettiler.
Baden prensi Maximilian’ın başkanlık ettiği Siyah-Kırmızı-Altın Koalisyonu’na bağlı üç partiden oluşan bir hükûmet kuruldu. Parlamenter demokrasiye bu yolla ulaşılması amaçlanıyordu. Ebert ise böyle bir devrimin oluşmasını istemiyordu, bunun için elinden geleni yaptı. Almanlar 1918 yılında barışı sağlamaya yönelik bir devrimci ayaklanma başlattılar. Çünkü Alman halkı, II. Wilhelm’in barışı getirmekte başarısız olduğuna inanıyordu.
Devrimci bu hareket Berlin’de etkisini artırarak sürdürüldü. Sonunda II. Wilhelm tahttan indirildi. Bunun ardından Baden prensi Maximilian, Ebert’e şansölyeliği devretti. Halk Temsilcileri Konseyi adında yeni bir hükûmet kuruldu. Ebert bu konseyin ile İşçi ve Asker konseyinin elindeki yetkiyi kısa sürede seçimle oluşturmayı hedeflediği Alman Parlamentosu’na geçirmeyi amaçlıyordu. Bu amaç doğrultusunda devrimi engellemek adına yeni Genelkurmay Başkanı Wilhelm Groener ile gizli bir antlaşma yaptı. Bu esnada ülkede birçok çatışmalar meydana geliyordu. Bu çatışmaların sonunda ise toplumsal devrim bastırılmış oldu.
1919 yılının ocak ayında seçimler yapıldı. Şubatta, seçimleri kazanan Siyah-Kırmızı-Altın Koalisyonu’na dayanan yeni bir hükûmet kuruldu ve koalisyonun cumhurbaşkanlığına Ebert seçildi. 11 Ağustos’ta Weimar Anayasası yürürlüğe kondu.
Dönemde mali sıkıntılar, suikastlar, komplolar baş gösterdi. Rejimin tehlikeye girdiğini düşünen Ebert, aşırı uçları önlemek amacı ile Reichswehr’e güveniyordu. Ancak Fransızların Ruhr bölgesini işgal etmesinin ardından ortalık iyice karıştı.
Ebert’e yönelik karalamalar ve sarf edilen sözlerin ardı arkası kesilmedi. Savaş esnasında bir grup işçinin grevini desteklediği gerekçesi ile devlete ihanet ettiği öne sürüldü. 1925 yılında grip olduğuna inanılan Ebert, Şubat ayı ortalarında hastalandı. Durumu takip eden iki hafta boyunca bozulmuş sağlığına safra kesesi hastalığı muzdarip oldu. 23 Şubat gecesi akut septik oldu ve apandisit olduğu ortaya çıktı. Ertesi gün erken saatlerde acil bir apandisit uygulandı. Dört gün sonra, 54 yaşında, septik şoktan öldü ve Heidelberg’e gömüldü.
- 1872 – Gotse Delçev, Bulgar devrimci (ö. 1903)
Georgi Nikolov Delçev (Bulgarca: Георги Николов Делчев, Gotse Delçev olarak bilinir, Kiril: Гоце Делчев, Goce Delčev olarak da yazılır, daha eski bulgar yazınlarında orijinalinde bu şekilde yazılır: Гоце Дѣлчевъ; 4 Şubat 1872 – 4 Mayıs 1903) 20. yüzyılın sonunda Osmanlı tarafından yönetilen Makedonya ve Trakya’da önemli bir devrimci kişilikti. Makedon halkı Georgi ismindeki insanları kısaca Gotse diye çağırdıklarından halk arasında daha çok “Gotse” diye bilinir. İç Makedon Devrimci Örgütü’nün önderlerinden biri olarak bilinir. Marksist felsefeden etkilenmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu zamanında Selanik’te bulunan Kukuş’ta doğdu. Vasil Levski ve Hristo Botev gibi Balkan Federasyonunun bir parçası olan Bulgaristan’ın etnik ve dini olarak eşit olmasını öngören devrimcilerin düşüncelerinden ilham aldı. Delçev ortaokul eğitimini Selanik’in Bulgar Erkek Lisesinde tamamladı ve Sofya’daki Askeri Liseye girdi ancak sol siyasi görüşleri nedeniyle oradan uzaklaştırıldı. Sonra bir Bulgarca öğretmeni olarak Osmanlı Makedonya’sına döndü ve hemen 1894’te yeni kurulan devrimci hareketin bir eylemcisi oldu.
Kendisini Bulgar devrimci geleneklerinin mirasçısı olarak görse de, kararlı bir cumhuriyetçi olarak, kurtuluş sonrası Bulgar monarşisinde yaşanan hadiseler yüzünden hayal kırıklığına uğradı. William Ewart Gladstone tarafından öne sürülen “Makedonya Makedonyalılarındır.” fikrini savundu. Böylece Makedonya’da yaşayan farklı milletler bu ifadeyle temsil imkânı bulmuş oluyordu. Bu şekilde, onun bakış açısı Bulgar yurtseverliğini, Makedon bölgeselciliğini, anti-milliyetçilik ve sosyalizm gibi farklı fikirleri kapsıyordu.
Ayrıca Osmanlı yönetimine karşı silahlı bir ayaklanmaya yol açacak olan gizli bir devrimci ağın kuruluşuna ön ayak oldu. 1903 yazındaki kitle ayaklanması planına karşı çıkmasının sebebi kendisinin daha çok gerilla ve terörist taktiklerini kullanma yanlısı olmasıydı. Bununla birlikte, Mayıs ayında bir Osmanlı birliği tarafından Baniçe köyünde öldürüldü. Böylece Kurtuluş Hareketi, İlinden İsyanı’nın başında, en önemli organizatörünü kaybetti.
Bugün, Bulgaristan’da olduğu kadar Makedonya’da da ulusal bir kahraman olarak kabul edilmektedir. Kendisinin Makedonya’da Makedon Ulusal Hareketinin kurucuları arasında olduğu farz edilir. Bu tür Makedon tarihsel yorumlara rağmen Bulgar ulusal kimliğine sahipti ve vatandaşlarını Bulgar olarak görüyordu.
Onun ayrı bir Makedon politik yapı ile ilgili özerkçi düşünceleri “Geçici Makedon Milliyetçiliği” nin gelişmesini teşvik etti.
- 1875 – Ludwig Prandtl, Alman fizikçi (ö. 1953)
- 1878 – Zabel Yesayan, Ermeni romancı, şair ve öğretmen (ö. 1943)
- 1879 – Jacques Copeau, Fransız tiyatro yönetmeni, oyun yazarı, yapımcı ve aktör (ö. 1949)
- 1881 – Fernand Léger, Fransız heykeltıraş (ö. 1955)
- 1881 – Kliment Voroşilov, Sovyet asker ve siyasetçi (ö. 1969)
- 1885 – Hamâmîzâde İhsan Bey, Türk şair ve fıkra yazarı (ö. 1948)
- 1891 – Jüri Lossmann, Eston uzun mesafe koşucusu (ö. 1984)
- 1893 – Raymond Dart, Avustralyalı anatomist ve antropolog (ö. 1988)
- 1895 – V. Iyasu, Etiyopya’nın tac giymemiş imparatoru (ö. 1935)
V. Iyasu
|
|
---|---|
Doğum | 4 Şubat 1895 Dessie, Etiyopya |
Ölüm | Etiyopya İmparatorluğu |
Vatandaşlık | Etiyopya |
Meslek | Prens |
Çocuk(lar) | Alem Tsehai Eyasu |
V. Iyasu (Amharca:ኢያሱ፭ኛ, Joshua‘nın Etiyopya versiyonu), ayrıca Lij Iyasu olarak bilinir (Amharca|ልጅ ኢያሱ; 4 Şubat 1895 – 25 Kasım 1935) 1913 ile 1916 yılları arasında Etiyopya’nın tac giymemiş imparatoru. Vaftiz ismi Kifle Yaqob‘dur. Tac giymediği için genellikle Lij Iyasu olarak adlandırılır, Lij unvanı “çocuk” olarak tercüme edilir ve gencin asil kandan geldiğini göstermesine hizmet eder.
- 1897 – Ludwig Erhard, Batı Almanya şansölyesi (ö. 1977)
Ludwig Erhard | |
---|---|
Almanya Şansölyesi | |
Görev süresi 16 Ekim 1963 – 1 Aralık 1966 |
|
Cumhurbaşkanı | Heinrich Lübke |
Yardımcı | Erich Mende |
Yerine geldiği | Konrad Adenauer |
Yerine gelen | Kurt Georg Kiesinger |
Hristiyan Demokrat Birliği Başkanı | |
Görev süresi 23 Mart 1966 – 23 Mayıs 1967 |
|
Yerine geldiği | Konrad Adenauer |
Yerine gelen | Kurt Georg Kiesinger |
Almanya Şansölye Yardımcısı | |
Görev süresi 29 Ekim 1957 – 15 Ekim 1963 |
|
Şansölye | Konrad Adenauer |
Yerine geldiği | Franz Blücher |
Yerine gelen | Erich Mende |
Almanya Ekonomi Bakanı | |
Görev süresi 20 Eylül 1949 – 15 Ekim 1963 |
|
Şansölye | Konrad Adenauer |
Yerine geldiği | Yeni makam |
Yerine gelen | Kurt Schmücker |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Ludwig Wilhelm Erhard 2 Şubat 1897 Fürth, Almanya |
Ölüm | 5 Mayıs 1977 (80 yaşında) Bonn, Almanya |
Partisi | Hristiyan Demokrat Birliği |
Bitirdiği okul | Goethe Üniversitesi |
Dini | Roma Katoliği |
İmzası |
Ludwig Erhard (d. 4 Şubat 1897, Fürth – ö. 5 Mayıs 1977, Bonn, Almanya), 1963-1966 yılları arasında görev yapmış Batı Almanya Şansölyesi, 1949-1963 yılları arasında Federal Ekonomi Bakanı. Erhard, sosyal piyasa ekonomisi düşüncesinin kurucularındandır ve ordoliberalizmin temsilcilerinden biridir.
Hayatı ve çalışmaları
Fürth doğumlu olan Erhard, 1913’ten 1916’ya değin ticaret işinde çıraklık yaptı. Çıraklık sonra babasının manifaturacı dükkanında perakende satıcı olarak çalıştı. Bir topçu eri olarak 1916’da Alman ordusuna katılmış, Romanya’da savaşmış ve 1918 yılında Ypres yakınlarındaki ciddi şekilde yaralanmıştır.
Erhard savaştan sonra artık bir manifaturacı olarak çalışmaya ve ekonomi okumaya başladı. Nürnberg’de ve daha sonra Frankfurt am Main’de 1925 yılında Franz Oppenheimer doktorasını aldı. Frankfurt’ta kaldığı süre zarfında 11 Aralık 1923’te Luise Lotter (1893-1975) adlı dul bir kadınla evlendi. Mezuniyetinden sonra eşiyle beraber Fürth’e taşındı ve 1925 yılında anne ve babasının şirketinde yönetici oldu. Üç yıl sonra Institut für Wirtschaftsbeobachtung der deutschen Fertigware adlı bir pazarlama araştırma enstitüsünde asistan oldu. Daha sonra enstitü müdür yardımcısı oldu.
Ludwig Erhard II. Dünya Savaşı sırasında bir savaş sonrası barış kavramları üzerinde çalıştı ancak resmen bu tür çalışmaları topyekûn savaş ilan eden Naziler tarafından yasaklandı. Sonuç olarak, Erhard 1942 yılında işini kaybetti ama “Reichsgruppe Industrie” nin emriyle konu üzerinde çalışmaya devam etti. 1944 yılında Savaş Finansmanı ve Borç Konsolidasyonu’nu (Kriegsfinanzierung und Schuldenkonsolidierung orig) yazdı. Carl Friedrich Goerdeler’e düşüncelerini gönderdi.
Savaştan sonra
Savaştan sonra Erhard, Wilhelm Hoegner’in Bavyera kabinesinde kendisine Ekonomi Bakanı yapılan Bavyera Amerikan askeri yönetiminde ekonomi danışmanı oldu. Erhard daha sonra 1947 yılında para reformunu hazırlayan bir uzman komisyonu olan Sonderstelle Geld und Kredit’in başkanı oldu.
Ludwig Erhard 1948 yılında iki bölgeli Ekonomik Konsey tarafından Ekonomi Müdürü seçildi. 20 Haziran 1948 tarihinde, Alman markı tanıtıldı. Erhard, askeri yönetim tarafından kabul edilmişti. Fiyat sabitleme ve üretim kontrollerini kaldırdı. Bu onun yetkisini aşmıştı ama bu cesur adımı ile bunu başarmıştır.
Ekonomi bakanlığı
Nazi dönemi sonrası ilk serbest seçimlerde, Erhard Baden-Württemberg bölgesinde seçime girmiş ve seçilmiştir. Eylül ayında, Konrad Adenauer’in ilk kabinesinde Ekonomi Bakanı olarak atandı.
Şansölyeliği
1963 yılında Adenauer’in istifasının ardından Erhard, 16 Ekim’de Bundestag’da 180 oya karşılık 279 ile Şansölye seçildi. 1965 yılında yeniden seçildi.
İstifa ve emekliliği
26 Ekim 1966, Bakanı Walter Scheel (FDP) istifa etti ve Bütçe protestosu önceki gün yayınladı. FDP üyesi olan diğer bakanlar onu takip ederek istifa ettiler ve koalisyonu dağıldı. 1 Aralık günü, Erhard istifa etti. Halefi, Kurt Georg Kiesinger (CDU’dan) SPD ile bir koalisyon kurdu.
Erhard 5 Mayıs 1977’de Bonn’da ölümüne kadar Batı Alman milletvekili kalarak siyasi çalışmalarını sürdürdü. Ludwig Erhard Tegernsee yakınında, Gmund’da gömüldü.
- 1897 – Anna Pankratova, Sovyet tarihçi, eğitimci ve Rusya Bilimler Akademisi üyesi
- 1900 – Jacques Prévert, Fransız şair ve senarist (ö. 1977)
- 1902 – Charles Lindbergh, Birleşik Amerikalı pilot (ö. 1974)
- 1903 – Alexander Imich, Amerikalı parapsikolojist (ö. 2014)
- 1906 – Clyde Tombaugh, Amerikalı astronom (ö. 1997)
- 1906 – Dietrich Bonhoeffer, Alman teolog (ö. 1945)
- 1912 – Byron Nelson, Amerikalı golfçü (ö. 2006)
- 1913 – Rosa Parks, Amerikalı insan hakları savunucusu (ö. 2005)
- 1917 – Yahya Han, Pakistan Başbakanı (ö. 1980)
Yahya Han یحییٰ خان |
|
---|---|
3. Pakistan Cumhurbaşkanı | |
Görev süresi 26 Mart 1969 – 20 Aralık 1971 |
|
Başbakan | Nurul Amin |
Yerine geldiği | Muhammed Eyüb Han |
Yerine gelen | Zülfikar Ali Butto |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Ağa Muhammed Yahya Han 4 Şubat 1917 Çakval, Pencap, Britanya Hindistanı (Pencap, Pakistan)[1] |
Ölüm | 10 Ağustos 1980 (63 yaşında) Ravalpindi, Pencap, Pakistan |
Dini | İslam |
Askerî hizmeti | |
Bağlılığı | Hindistan Pakistan |
Branşı | Britanya Hindistan Ordusu Pakistan Kara Kuvvetleri |
Hizmet yılları | 1939-1971 |
Rütbesi | General |
Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı 1965 Hindistan-Pakistan Savaşı 1971 Hindistan-Pakistan Savaşı |
Ağa Muhammed Yahya Han (4 Şubat 1917 – 10 Ağustos 1980), Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1969-1971 yılları arasında Pakistan Cumhurbaşkanı.
Seçkin bir asker ailesindendi. Pencap Üniversitesi’nde ve Hindistan Askeri Akademisi’nde öğrenim gördü. II. Dünya Savaşı’nda İtalya ve Orta Doğu’da görev aldı. Hindistan’ın bölünmesinden sonra 1947’de Pakistan Kurmay Subay Okulu’nu kurmakla görevlendirildi. Keşmir sorunu nedeniyle Hindistan’la çıkan savaşa katıldı. Bu arada hızla yükselerek 1966’da genelkurmay başkanı oldu. Bir süre sonra muhalefetin örgütlediği kitle gösterilerinin yaygınlaşması üzerine, Muhammed Eyüb Han tarafından sıkıyönetim başkomutanlığına getirildi.
Eyüb Han’ın Mart 1969’da devlet başkanlığından istifa etmesinden sonra onun yerine geçti. Sivil yönetime geçişi sağlamak amacıyla Aralık 1970’te yapılan seçimlerin ardından, yeni anayasanın öngörülen sürede hazırlanmamasını gerekçe göstererek Mart 1971’de meclisi süresiz kapatma yoluna gitti. Şeyh Mucibur Rahman’ın önderliğindeki Doğu Pakistan Avami Birliği’nin özerklik için başlattığı genel grevi zor kullanarak bastırmaya çalıştı. İzleyen iç savaşta Hindistan’ın müdahalesiyle Doğu Pakistan Aralık 1971’de Bangladeş adıyla bağımsızlığını ilan etti. Bunun üzerine devlet başkanlığından ayrılmak zorunda kaldı ve yerine geçen Zülfikar Ali Butto’nun emriyle göz hapsine alındı. Bir kalp krizi geçirerek felç olunca serbest bırakıldı ve siyasetten bütünüyle çekildi.
10 Ağustos 1980 tarihinde öldü.
- 1918 – Ida Lupino, İngiltere doğumlu Amerikalı sinema oyuncusu ve yönetmen (ö. 1995)
- 1921 – Neslişah Sultan, son Osmanlı Padişahı Sultan Vahdettin’in ve son halife Abdülmecid’in torunu (ö. 2012)
Fatma Neslişah Sultan | |
---|---|
Doğum | 4 Şubat 1921 İstanbul Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 2 Nisan 2012 (91 yaşında) İstanbul, Türkiye |
Defin | Aşiyan Mezarlığı, İstanbul |
Eş(ler)i | Prens Muhammed Abdülmunim |
Çocuk(lar)ı | Prens Abbas Hilmi Prenses İkbal |
Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
Babası | Şehzade Ömer Faruk Efendi |
Annesi | Sabiha Sultan |
Dini | İslam |
Fatma Neslişah Sultan veya Neslişah Osmanoğlu (4 Şubat 1921, İstanbul – 2 Nisan 2012, İstanbul), son Osmanlı padişahı Sultan Vahdettin’in ve son halife Abdülmecit’in torunu.
Osmanlı Hanedan Defteri’ne kaydı yapılan son kişidir. Mısır kral naipliği yapmış Prens Muhammed Abdülmunim’in eşidir.
Yaşamı
4 Şubat 1921’de annesi Sabiha Sultan’ın Nişantaşı’ndaki konağında dünyaya geldi. Babası, son halife Abdülmecit’in oğlu Şehzade Ömer Faruk Efendi; annesi ise son Osmanlı padişahı VI. Mehmed Sultan Vahdettin’in kızı Sabiha Sultan’dır. Büyükbabalarından birisi padişah, diğer imparatorluk veliahtı olduğu için doğduğu zaman unvanı “Devletlû İsmetlû Neslişah Sultan Aliyyetuş’şan Hazretleri” idi. Doğumu, 121 pare top atışı ve padişahın onun adına bastırdığı altın sikke ile duyuruldu ve Osmanlı Hanedan Defterine kaydedilen son kişi oldu.Hanzade Sultan ve Necla Sultan adlı 2 kız kardeşi vardır. Osmanlı hanedan üyeleri yurtdışına sürgün edilene kadar Dolmabahçe Sarayı’nda yaşadı.
3 yaşındayken, 3 Mart 1924 günü kabul edilen 431 sayılı kanun gereğince sürgüne gönderilenler arasında yer aldı. Ailesi sürgünün ilk yıllarının Fransa’nın Nice kentinde geçirmişti. Nice’te lise öğrenimi gördü. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Fransa’da geçirdikten sonra ailesiyle birlikte Mısır’a gitti. Fransızca, İngilizce, Almanca ve Arapça öğrendi.
1940 yılında Mısır’ın son hidivi Abbas Hilmi Paşa’nın oğlu Prens Muhammed Abdülmunim ile evlendi. Bu evlilikten Prens Abbas Hilmi ve Prenses İkbal adlı iki çocuğu dünyaya geldi.
Mısır’daki 1952 darbesinden sonra eşi “kral naibi” yapılınca Neslişah Sultan “kral naibi eşi” (Mısır’ın First Lady’si) oldu. Krallığın lağvedilmesine kadar bu görevi sürdürdü. Cumhuriyetin ilanından sonra eşi ile birlikte Mısır hükûmetine karşı uluslararası bir komploya karışmakla suçlandı; aylar süren yargılamalardan sonra aklandılar ve Mısır’dan ayrılmalarına izin verildi. İkinci kez sürgün yaşayan Neslişah Sultan, eşi ile beraber Fransa’ya yerleşti, 1963’e kadar Fransa’da yaşadılar.
1952’de Türkiye’de Osmanlı hanedanı hanım sultanları için af çıkarıldı. Neslişah Sultan 1963’ten itibaren Türkiye’ye yerleşti, yeniden Türk vatandaşlığına geçti ve “Osmanoğlu” soyadını aldı. Eşi Prens Abdülmünim 1980’de hayatını kaybetti ve Mısır hükûmetinin izni ile Kahire’de defnedildi.
Neslişah Sultan, 2 Nisan 2012 tarihinde 91 yaşında öldü, cenazesi annesi ve kardeşinin yanında Aşiyan Mezarlığı´na defnedildi.
- 1923 – Donald Nicol, İngiliz tarihçi ve Bizantolog (ö. 2003)
- 1941 – Bedia Akartürk, Türk Halk Müziği sanatçısı
Bedia Akartürk | |
---|---|
Genel bilgiler | |
Doğum | 4 Şubat 1941 Ödemiş, İzmir, Türkiye |
Meslekler | Ses sanatçısı |
Bedia Akartürk (d. 4 Şubat 1941; Ödemiş, İzmir) Türk halk müziği ses sanatçısıdır.
Biyografi
Bedia Akartürk, ailenin tek çocuğudur. Ailenin tek çocuğu olması dolayısıyla babasının soyadını hiç değiştirmeden Akartürk olarak devam ettirmiş ve adını hiç değiştirmemiştir.
Bedia Akartürk Sanat hayatına yine doğup büyüdüğü İzmir’in Ödemiş ilçesinde başlamıştır, daha sonra yaşını büyüterek İzmir Radyosu’nda çalışmaya başlayan sanatçı 9 yıl İzmir Radyosu’nda edindiği birçok tecrübenin ardından Ankara Radyosu’nda geçmiştir.
Sanatçı sanat hayatını Ankara Radyosu’nda devam ettirmiş ve yine Ankara Radyosu’ndan emekli olmuştur, özellikle o dönemde herkese nasip olmayan Paris Olympia’da muhteşem bir konser veren sanatçı Türkiye’yi en güzel şekilde temsil etmiştir.
Sanat hayatında 6 sinema filmi ve sayısız birçok albüme imza atan sanatçı Edirne’den Kars’a kadar tüm Türkiye’nin sevgilisi olmuştur ve 7 ilde Fahri Hemşehrilik unvanına layık görülmüştür.
Bedia Akartürk, sanat yaşamı boyunca albüm çalışmalarına ve yurt içi, yurt dışı konserlerine aktif olarak aralıksız devam etmiş ve hala etmektedir.
Bedia Akartürk Müzesi
Türkiye’nin yaşayan efsanesi Bedia Akartürk Müzesi açıldı ve müzede Bedia Akartürk’ün bu zamana kadar almış olduğu tüm ödülleri, giymiş olduğu sahne kıyafetleri, resimleri ve kendi eliyle özel olarak hazırlamış olduğu yöresel kıyafetleri bebekler üzerinde görebilirsiniz Akartürk müzesi İzmir Ödemiş’tedir.
Aldığı ödüller
- 250’nin üzerinde plaket
- 7 ilde fahri hemşerilik ödülü almıştır
- Altın bağlama
- Altın Plak (“Zühtü” albümüne verilmiştir)
- Altın Taç (10 yıl boyunca İzmir Fuarı’nda aralıksız çalışmasından dolayı verilmiştir)
- Altın Kaşık (En son tahta kaşık albümüne verilmiştir)
Albümleri
- 45’lik
- Anadolu Türküleri
- Anam Ağlar
- Aşka Yemin
- Bayramdan Bayrama
- Bedia Akartürk
- Denize Dalayım Mı
- Derdimi Dermana Geldim
- Folklör Kraliçesi (1975)
- Gitme Bülbül
- Gülende
- Kervan (Ey Sevdiğim)
- Konyalım yürü
- Konya Bülbülü 1
- Konya Bülbülü 2
- Kullar Olam
- Neyleyim Neyleyim
- Özür Diliyorum Senden (2004)
- Ödemiş Türküleri
- Sıla Hasreti
- Yumurtanın Kulpu Yok
- Zühtü (1978)
- 1942 – Peter Driscoll, İngiliz yazar (ö. 2005)
- 1945 – Ümran Baradan, Türk resim ve seramik sanatçısı (ö. 2011)
- 1948 – Alice Cooper, Amerikalı müzisyen
- 1953 – Jerome Powell, Amerikalı avukat ve Federal Rezerv Sistemi’nin 16. Başkanı
- 1953 – Alan Shoulder, İngiliz profesyonel futbolcu ve teknik adam (ö. 2025)
- 1957 – Metin Belgin, Türk oyuncu, yönetmen ve senarist
- 1960 – Michael Stipe, Amerikalı şarkıcı
- 1970 – Gabrielle Anwar, İngiliz oyuncu
- 1972 – Giovanni, Brezilyalı millî futbolcu ve teknik direktör
- 1973 – Aykan İlkan, Türk müzisyen ve baterist
- 1975 – Natalie Imbruglia, Avustralyalı şarkıcı, söz yazarı, manken ve oyuncu
- 1975 – Atilla Taş, Türk şarkıcı ve köşe yazarı
- 1978 – Ömer Onan, Türk basketbolcu
- 1981 – Paulien van Deutekom, Hollandalı sürat buz patencisi (ö. 2019)
- 1987 – Nuray Ülker, Türk oyuncu ve şarkıcı
- 1990 – Zach King, Amerikalı film yapımcısı, yazar ve internet ünlüsü
- 1993 – Bae Noo-ri, Güney Koreli bir aktris
- 1993 – Isolda Dychauk, Rus kökenli Alman oyuncu
wikipedia.org