Tarihte 30 ocak’ta ölenler

Ölümler
970 – I. Petr, 927-969 yılları arasında hüküm süren Tuna Bulgar Devleti çarı (d. 927)

I. Petr

Tuna Bulgar Çarı
Hüküm süresi 927-969
Önce gelen I. Simeon
Sonra gelen II. Boris
Ölüm 30 Ocak 970
Eş(ler)i İrini Lekapene
Çocuk(lar)ı II. Boris, Roman
Hanedan Krum
Babası I. Simeon
I. Petr (Bulgarca: Петър I), 927-969 yılları arasında hüküm süren Tuna Bulgar Devleti çarı.

Çar Simeon, büyük oğlunu verasetten mahrum bırakarak kendisine halef olarak oğlu Petr’ı seçti. I. Petr’ın tahta çıkmasıyla Simeon döneminde yapılan savaşların sonucu olarak Birinci Bulgar Devleti çöküş sürecine girmiştir. Yeni çar, Bizans ile 30 yıllık barış antlaşması imzalamış ve Romanos Lekapenos’un en büyük oğlu Hristoforos’un kızı İrini Lekapene ile evlenmiştir. Bulgar hükümdarı “çar” unvanını almış ve Bulgar Kilisesi’nin başına da patriklik statüsü verilmiştir.

Bizans’la yakınlaşmaktan rahatsızlık duyan ve Petr’ın kardeşi İvan’ı çar yapmak isteyen Boyarların ayaklanması, herhangi bir sonuç vermemiştir. İçerideki problemlerin yanı sıra Petr, dışarıda da ciddi problemlerle karşılaşmıştır. Bulgaristan’daki ayaklanmalardan faydalanarak Simeon döneminde Bulgarlara tâbi olan Sırplar, bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Başlayan Macar ve Peçenek akınlarına karşı Franklardan yardım isteyen ama buna ulaşamayıp Bizans’ın da baskısı altında kalan I. Petr’a karşı, Kiev Knezi I. Svyatoslav ile Bizans imparatoru II. Nikiforos ittifak kurdular. Bunun üzerine Svyatoslav, 967 yılında Tuna Nehri’ni geçerek Kuzey Dobruca’da 30.000 kişilik Bulgar ordusunu bozguna uğrattı ve Silistire surlarına kadar ilerledi. Bu durumu öğrenen Çar I. Petr, dünya işlerinden elini eteğini çekerek bir manastıra yerleşmiş ve 30 Ocak 970 tarihinde burada ölmüştür.

1181 – Takakura, Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 80. imparatorudur (d. 1161)

Japonya İmparatoru
Hüküm süresi 1168-1180
Önce gelen Rokujō
Sonra gelen Antoku
Doğum 20 Eylül 1161
Ölüm 30 Ocak 1181
Takakura (Japonca: 高倉天皇 Takakura-tennō; 20 Eylül 1161 – 30 Ocak 1181), Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre[1] 80. imparatorudur. Saltanatı 1168’den 1180 yılına kadar sürmüştür.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
İmparator Rokujō
Japonya İmparatoru
1168–1180 Sonra gelen:
İmparator Antoku

1649 – I. Charles, 1625’ten 30 Ocak 1649’da idam edilmesine kadar İskoçya Krallığı ve İngiltere ile İrlanda krallıkları kralı (d. 1600)
I. Charles
Kral I. Charles
Ressam: Anthony van Dyck

İngiltere ve İrlanda kralı
Hüküm süresi 27 Mart 1625 – 30 Ocak 1649
Taç giymesi 2 Şubat 1626
Önce gelen I. James
Sonra gelen II. Charles (de jure)
Devlet konseyi (de facto)
İskoçya kralı
Hüküm süresi 27 Mart 1625 – 30 Ocak 1649
Taç giymesi 18 Haziran 1633
Önce gelen V. James
Sonra gelen II. Charles
Doğum 19 Kasım 1600
Dunfermline, İskoçya
Ölüm 30 Ocak 1649 (48 yaşında)
Whitehall Sarayı, İngiltere
Defin 7 Şubat 1649
Windsor Kalesi, İngiltere
Eş(ler)i Henrietta Maria
Çocuk(lar)ı II. Charles
Prenses Mary
II. James
Prenses Elizabeth
Prenses Anne
Henry Stuart, Gloucester Dükü
Henrietta Anne Stuart
Hanedan Stuart Hanedanı
Babası I. ve VI. James
Annesi Danimarkalı Anne
I. Charles (19 Kasım 1600 – 30 Ocak 1649), 27 Mart 1625’ten 30 Ocak 1649’da idam edilmesine kadar İskoçya Krallığı ve İngiltere ile İrlanda Krallıkları kralı.

Charles, VI. James, İskoçya Kralı’nın ikinci oğlu idi ama 1603’te babası veraset yolu ile İngiltere Krallığı kralı olunca İngiltere’ye yerleşti ve hayatının sonuna kadar bu ülkede yaşadı. 1612’ye kadar Charles’ın krallık yapma hakkı bulunmamakta idi ama 1612’de İskoçya Krallık veliahtı ve Galler Prensi unvanı ile İngiltere Krallık veliahtı olan ağabeyi Henry Frederick ölünce Charles, İskoçya Krallığı ve İngiltere ile İrlanda Krallığı veliahtı olmuştu. 1623’te İspanya’ya 8 ay süren bir seyahat yaparak İspanya’da hüküm süren Habsburg Hanedanı’ndan bir prensese evlilik teklifi yapmaya girişti ama bu evlilik teklifi İngiltereli ve İskoçyalı asiller ve halkı için popüler değildi. Sonunda evlilik antlaşmasının şartları müzakere edilirken İspanyollarla anlaşma sağlanamayarak bu evlenme girişimi başarısız kaldı. Bundan iki yıl sonra 1625’te Fransa kralı XIII. Louis’nin küçük kız kardeşi Henrietta Maria ile evlilik yaparak Fransa Bourbon Hanedanı’na damat oldu.

1625’te babası James ölünce Charles İskoçya ve İngiltere ile İrlanda krallıkları tahtına çıktı. Savaş hazırlıkları için devlet maliyesini pekiştirmek hedefi ile yeni vergiler toplamak için İngiltere geleneklerine göre yeni bir Parlamento toplayıp onlardan vergi sübvansiyon izni alması gerekmekteydi. Fakat Charles, krallığın kendine tanrı tarafından verildiğine ve sırf şahsi vicdanına dayanarak şahsen aldığı devlet yönetim kararlarının “ilahi irade”yi temsil ettiği için (kendi şahsi izni olmazsa) kayıtsız ve şartsız hiçbir insansal kontrole bağlı kısıntılar olmadan kabul edilmesi gerektiğine inanmaktaydı. Fakat krallık tebaaların çoğunluğu bu inancı açıkça tiranlık gösteren Mutlak Monarşi olduğunu kabul etmekte idiler. Bir İngiliz olarak geleneksel devlet yönetimi kurallarına, özellikle yeni vergi salıp toplamanın ancak yeni bir parlamento kurularak ve bu parlamentonun kontrol ve iznine bağlı olarak uygulanması prensibine aykırı olduğunu kabul etmekteydiler. Charles, kral olarak Protestan Hristiyan inançta olmakla beraber Protestan kiliselerinin Katolik Kilisesi ayinleri ve inançlarına en yakın olan “Yüksek Kilise” (High Church) görüşüne bağlı idi. Bu görüşü temsil edip verdikleri ve yazdıkları vaazlarda; yönettikleri kilise ayinlerinde; ayinleri giydikleri papazlık giysileriyle uygulayan kilise ruhbanlarını (özellikle Richard Montagu ve Canterbury Başpiskoposu William Laud’u) koruyup tutması; İngiliz reformasyonu ve İskoçya reformasyonu yanında ortaya çıkmış olan diğer daha koyu Reformist Protestan inançlı Protestan mezheplere inananları (özellikle Püriten ve koyu Kalvinist inançlıları) kendine aleyhtar yaptı. Kral Charles’ın koyu Katolik inançlı Fransa prensesi Henrietta Maria ile evlenmesinden ve Avrupa’daki Otuz Yıl Savaşı’nda Katolik krallar orduları tarafından yenilmekte olan Protestan taraflara İngiltere’nin hiçbir anlamlı destek sağlamamasından da Kral I. Charles’ın Katolik taraftarı olduğu hakkındaki dinsel aleyhtarlarının inançlarını daha da güçlendirdi. Bu aleyhtarlar Kral Charles’ın yeniden topladığı parlamentoda önemli sayıda idiler ve bu aleyhtar parlamento üyeleri gayet iyi konuşmaları ve kulis hareketleri ile yeni İngiltere Parlamentosu’nda üstün duruma geçtiler.

Bu nedenle Kral Charles’ın kendi çağırdığı yeni İngiltere ve İskoçya Parlamentoları ile Kral Charles’ın arası açıldı. Kral Charles önce 1629’da İngiltere Parlamentosu’nu feshedip ülkeyi de şahsi istibdatla yönetmeye başladı. Ama bu istibdat döneminde ortaya çıkan savaşlar için ordusunu güçlendirmesi gerekmekteydi ve Parlamento kapanmadan önce kendinin topladığı vergiler ve aldığı borçlar dolayısıyla İngiliz ordusunu finanse etmek için gerekli mali ihtiyaçlar bir miktar karşılandı.

Fakat Charles özellikle İskoçya’da Presbiteryen İskoçya Kilisesi ayinleri ve organizasyonu için İngiltere Anglikan Kilisesi’nin “Yüksek Kilise” görüşlülerin kilise uygulamalarını zorla İskoçlara kabul ettirme girişimi o ülkede ve Parlamentoda kral aleyhtarlarını gayet güçlendirdiği gibi her iki ülkede gayet aksi sonuçlar doğuran Piskoposlar Savaşı’nın ortaya çıkmasına neden oldu.

1642’de İngiltere İç Savaşı’nın “Birinci İngiltere İç Savaşı” evresi başladı. Bu savaştan önce Kral Charles topladığı “Kraliyetçi” ordusunu finanse etmek için İngiltere Parlamentosu ve İskoçya Parlamentosu’nu toplanmaya çağırması gerekti. Bu parlamento krala karşı gelmeye başlayınca kendileri “İngiltere Parlamento Ordusu” ve İskoçya Parlamento Ordusu oluşturdular. Kraliyet orduları ile parlamentocu ordular birbirine karşı her iki ülke arazilerinde çatışmalara ve muharebelere giriştiler. 1645’te Kral Charles’ın “Cavalierler(Şövalyeler)” adı verilen “Kraliyet Ordusu”, Roundheadler adı verilen İngiltere “Parlamento Ordusu” tarafından 14 Haziran 1645’te Neasby Muharebesi’nde ve sonra 10 Temmuz’da Langfort Muharebesi’nde yenilip “Kraliyet Ordusu” elimine edildikten sonra Midlands bölgesine kaçtı. İngiltere Parlamento Ordusu’nun Oxford Kuşatması’ndan gayet şans eseri kurtulabildi. Newark şehrini kuşatan İskoç ordusuna sığındı. İskoçlar kralı bir müddet tutukladıktan sonra Parlamentocuların verdiği büyük meblağda savaş tazminatı sonunda Ocak 1647’de Kral Charles’ı Parlamentocu ordulara teslim ettiler.

Charles Parlamentocular tarafından tutukluluk altına alındı. Önce Holdenby House, Northamptonshire, sonra Newmarket’te, sonra Londra yakınlarında Surrey’de “Oatlands Sarayı”na ve sonra da Hampton Court Sarayı’na getirilip oralarda tutuklandı. Hampton Court Sarayı’nda tutuklu Kral Charles bir Parlamento heyeti ile müzakereye geçti. Onların kendine getirdiği ve Parlamentonun kabul edeceği bildirilen “Meşrutiyetçi monarşi” rejimi altında hükümdarlık yapması teklifini kabul etmedi. Kasım 1647’de geçici olarak tutukluluktan kaçtı. Ama kaçtığı Wight Adası’nda beklediği şahsi desteği bulamayarak Parlamentocular tarafından yakalandı ve Wight Adası’nda tutuklanmaya başladı. Bu sırada İskoçlar ile gizli konuşmalara geçti ve onlarla kendisini kurtarmaları için anlaştı. Bu sırada Mayıs’ta Kraliyetçiler İskoçlarla anlaşarak İngiltere İç Savaşının ikinci evresi olan “İkinci İngiltere İç Savaşı”nı başlattılar. Fakat bu dönemlerde Oliver Cromwell kurduğu, eğittiği ve komuta ettiği Yeni Model Ordu ile 1648 sonlarında tüm Britanya adasında Parlamentocuların iktidarını ve kontrolünü konsolide etti. İskoç ordusunu en sonunda Ağustos 1648’de Preston Muharebesi’nde yenerek ve muhalifleri elimine ederek sindirmişti. Charles 1648 yılı sonlarında Parlamentocu bir heyetle yeni müzakerelere girişti. Fakat Parlamentocu “Yeni Model Ordu” komutanı olan Oliver Cromwell bunun aleyhinde idi.

1648’de bu orduya bağlı birlikler Albay Thomas Pride liderliği altında 6-7 Aralık’ta Londra’da Parlamento’yu basarak Yeni Model Ordu’nun koyduğu prensiplere uymayan üyeleri ve aleyhtar Parlamento üyelerini zorla Parlamento’dan çıkarıp tutukladılar ve bundan korkan muhalif Parlamento üyeleri de bu meclise gelmekten çekinmeye başladılar. Böylece üyelerinin sayısının kesilmesinden sonunda arda kalan Parlamento üyelerinden oluşan meclisin arkada kalan üyeleri bu kendilerinin meclisinin meşru bir Parlamento olduğunu ilan ettiler. Bu gerçekten bir “hükûmet darbesi” idi ve tarihçiler bu darbeye Pride Darbesi adı vermektedirler. Bu tasfiyeden sonra geride kalan üyelerden oluşan Parlamento’ya da Rump Parlamentosu (yani “Bakiye Parlamentosu”) adı verildi.

1648 sonunda Charles “Hurst Castle” şatosuna ve sonra da Windsor Sarayı’na nakledilip tutuklandı. “Rump Parlamentosu”nun Avam Kamarası Ocak 1649’da Kral Charles’ın “Vatana İhanet” suçundan yargılanacağını ilan etti. O zamana kadar bir meşru hükümdarın ilahi gücü olduğu kabul edilmekte idi ve bunun için alelade parlamento üyelerinden oluşan bir mahkemede ilahi güce dayanan bir kralın yargılanmasının imkânsız bir peri masalı olarak bile görünmemekte idi. “Rump Parlamentosu”nun Lordlar Kamarası kralı yargılama için hazırlanan kanun teklifini hiç dokunmadan reddetti. Fakat tekrar toplanan Rump Parlamentosu, Cromwell ve ordunun zorlamalarıyla “ilahi irade”nin bir insan kişiye ait değil (yani “ilahi irade”nin şahsen krala değil), krallık kurumuna ait olduğunu; bu krallık kurumunda bir insan olan kralın büyük suçlar işleyebileceğini; bu işlediği suçlar nedeniyle yargılanabileceğini kabul ettiler. Bunun için “Rump Parlamentosu” yargılamayı yapmak için kendi üyelerinde oluşan bir “Yüce Yargılama Komisyonu” kurup bu komisyona tayin edilen Parlamento üyelerini “yargılama komiseri” olarak seçtiler. Ama gerçekte bu seçilen yargılama komiserlerinin ancak 69 tanesi Kral Charles’ın yargılanma celselerinde mahkeme heyetini oluşturdular. Bu yargılama 20 Ocak 1649’da başladı. Kral Charles bu yargılama organın meşru olmadığını ve kendinin kral olarak hiçbir zaman tebaaları tarafından yargılanamayacağını bildirip bu gayrimeşru yargılamaya hiç katkı yapmamayı tercih etti. 26 Ocak 1649’da bu yargılama sona erdi ve “Yüce Yargılama Komisyonu” Kral Charles’ı “vatana ihanet” suçundan suçlu buldu ve bunun cezası olarak başı kesilerek idam edilmesine karar verdi. yargılama komiserlerinden ancak 59’u Kral Charles’ın “İdam edilme yargı ilamı”na imzasını atmıştı.

30 Ocak 1649 günü Kral Charles Londra’da “Whitehall Sarayı” önünde açık havada başı kesilerek idam edildi. İngiltere devleti hukuki statüsü de bir kalıtsal “monarşi” olmaktan çıktı ve bir çeşit “cumhuriyet” olan “İngiltere Millet Topluluğu” devleti kuruldu.

1730 – II. Petro, Rusya İmparatoru (d. 1715)

(II. Petro (Rusya) sayfasından yönlendirildi)
II. Petro

Rusya imparatoru
Hüküm süresi 18 Mayıs 1727 – 29 Ocak 1730
Taç giymesi 25 Şubat 1728
Önce gelen I. Katerina
Sonra gelen Anna İvanovna
Doğum 18 Ekim 1715
Sankt-Peterburg
Ölüm 30 Ocak 1730 (14 yaşında)
Moskova, Rusya
Tam adı
II. Pyotr Alekseyeviç
Hanedan Romanov Hanedanı
Babası Aleksey Petroviç
Annesi Charlotte Christine
Dini Rus Ortodoks
II. Petro (Rusça: Пётр II Алексеевич ya da II. Pyotr Alekseyeviç; 23 Ekim 1715 – 30 Ocak 1730), 1727 yılından ölümüne kadar Rusya imparatoruydu.

II. Petro Çar Büyük Petro’nun torunudur. Babası Büyük Petro’nun oğlu olan Çareviç (Veliaht) Aleksey Petroviç idi. Ancak babası dedesinden önce öldü ve dedesinin 8 Şubat 1725 tarihinde ölümünden sonra tahta dedesinin eşlerinden biri olan I. Katerina geçti. I. Katerina da 17 Mayıs 1727 tarihinde ölünce henüz 11 yaşında olmasına rağmen tahta geçti. Tahta geçmesinden 2,5 yıl sonra çiçek hastalığından öldü.

Önce gelen:
I. Petro
Rusya imparatoru
18 Mayıs 1727-29 Ocak 1730 Sonra gelen:
Anna İvanovna

1806 – Vicente Martín y Soler, İspanyol besteci (d. 1754)
1838 – Osceola, Seminole yerli lideri (d. 1804)
1847 – Virginia Eliza Clemm Poe, Amerikalı yazar (d. 1822)
1858 – Coenraad Jacob Temminck, Hollandalı aristokrat, zoolog, ornitolog ve küratör (d. 1778)
1867 – Kōmei, Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 121. imparatoru (d. 1831)
1872 – Francis Rawdon Chesney, İngiliz general ve kaşif (d. 1789)
1889 – Rudolf, Avusturya veliaht prensi (d. 1858)
1890 – Tunuslu Hayreddin Paşa, Osmanlı devlet adamı (d. 1823)
1891 – Charles Joshua Chaplin, Fransız manzara, portre ressamı ve grafiker (d. 1825)
1893 – Grigori Gagarin, Rus ressam, Tümgeneral ve yönetici (d. 1810)
1923 – Arthur Kinnaird, Britanyalı futbolcu (d. 1847)
1928 – Johannes Fibiger, Danimarkalı doktor, akademisyen ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1867)
1930 – Georgi Pyatakov, Bolşevik devrimci lider, komünist politikacı. Büyük Temizlik döneminde anti-sovyet eylemleri olduğu iddiasıyla idam edildi. (d. 1890)
1934 – Frank Nelson Doubleday, Amerikalı yayımcı (d. 1862)
1940 – Jules Payot, Fransız eğitimci ve pedagog (d. 1859)
1948 – Mahatma Gandi, Hint politikacı ve özgürlük savaşçısı (suikast) (d. 1869)
1948 – Orville Wright, Amerikalı öncü havacı (d. 1871)
1951 – Ferdinand Porsche, Avusturyalı otomotiv mühendisi (d. 1875)
1955 – Mim Kemal Öke, Türk tıp akademisyeni ve hekim (d. 1884)
1963 – Francis Poulenc, Fransız besteci (d. 1899)
1969 – Dominique Pire, Belçikalı Dominikan rahibi (d. 1910)
1970 – Fritz Bayerlein, Alman Panzer generali (d. 1899)
1991 – Hulusi Sayın, Türk asker (Ankara’da evinin önünde uğradığı silahlı saldırıda) (d. 1926)
1991 – John Bardeen, Amerikalı fizikçi ve Nobel Ödülü sahibi (d. 1908)
1998 – Ali Ulvi Ersoy, Türk karikatürist (d. 1924)
2001 – Jean-Pierre Aumont, Fransız aktör (d. 1911)
2007 – Sidney Sheldon, Amerikalı yazar, oyun yazarı ve senarist (d. 1917)
2010 – Fatma Refet Angın, Türk eğitimci ve Türkiye’nin ilk kadın öğretmenlerinden (d. 1915)
2013 – Patty Andrews, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1918)
2015 – Hakkı Kıvanç, Türk sinema ve dizi oyuncusu (d. 1931)
2015 – Seyfi Doğanay, Türk halk ve arabesk müzik sanatçısı (d. 1964)
2016 – Frank Finlay, İngiliz sinema, dizi ve Tv oyuncusu dublör (d. 1926)
2017 – Dore Ashton, Amerikalı akademisyen, yazar, sanat tarihçisi ve eleştirmeni (d. 1928)
2017 – Marta Becket, Amerikalı dansçı, koreograf ve ressam (d. 1924)
2018 – Mark Salling, Amerikalı oyuncu ve müzisyen (d. 1982)
2018 – Azeglio Vicini, emekli İtalyan futbolcu ve teknik direktör (d. 1933)
2019 – Per Jorsett, Norveçli spor gazetecisi, yazar, sunucu, tarihçi ve eski atıcılık sporcusudur (d. 1920)
2019 – Dick Miller, Amerikalı karakter oyuncusudur (d. 1928)
2019 – Lori Wilson, Amerikalı avukat ve siyasetçidir (d. 1937)
2020 – John Andretti, Amerikalı otomobil yarışçısıdır (d. 1963)
2020 – Miguel Arroyo, Meksikalı yol yarışı bisiklet sporcusu (d. 1966)
2020 – Vidya Bal, Hint yazar, yayıncı, editör ve gazeteci (d. 1937)
2020 – Lucien Barbarin, Amerikalı caz müzisyeni ve tromboncu (d. 1956)
2020 – Luboš Dobrovský, Çek gazeteci, aktivist ve siyasetçi (d. 1932)
2020 – Jörn Donner, Finlandiyalı yazar, film yönetmeni, aktör, eleştirmen, film yapımcısı ve siyasetçi (d. 1933)
2021 – Michel Le Bris, Fransız yazar (d. 1944)
2021 – Neelo, Pakistanlı aktris (d. 1940)
2021 – Pantelei Sandulache, Moldovalı siyasetçi (d. 1956)
2021 – Alla Yoshpe, Rus pop şarkıcısı (d. 1937)
2022 – Roberto Digón, Arjantinli siyasetçi ve spor yöneticisi (d. 1935)
2022 – Cheslie Kryst, Amerikalı manken ve sunucu (d. 1991)
2022 – Leonid Kuravlyov, Sovyet-Rus aktör (d. 1936)
2022 – Hermann Rappe, Alman Sosyal Demokrat siyasetçi ve sendikacı (d. 1929)
2023 – K. V. Tirumalesh, Hint yazar, şair, eleştirmen ve akademisyen (d. 1940)

wikipedia