Tarihte 22 Ocak

Ölümler

Lyndon Baines Johnson.
(d. 27 Ağustos 1908)
  • 239 – Cao Rui, Çin’in Wei Hanedanı’na mensup 2. imparatoru (d. 204 veya 206)
  • 1387 – Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa, Osmanlı sadrazamı (d. ?)
Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa
Osmanlı Veziri
Görev süresi
Eylül 1364 – 21 Ocak 1387
Hükümdar I. Murad
Yerine geldiği Sinanüddin Fakih Yusuf Paşa
Yerine gelen Çandarlı Ali Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum y. 1330
Sivrihisar, Çendere köyü
Ölüm 22 Ocak 1387
Serez

Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa (d. ? – ö. 22 Ocak 1387, Serez) (Hayreddin ismini vezirliğe getirilmesinden sonra almıştır). Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde büyük katkıları olmuş bir Osmanlı devlet adamıdır. Tarihe Çandarlılar Ailesi olarak geçmiş olan ailenin üst düzey bir mevkiye gelmiş ilk bireyidir. İlmiye sınıfından yetişmiş; kadılık ve kazaskerlik görevlerinde bulunmuş; Eylül 1364 ile 22 Ocak 1387 tarihleri arasında 22 yıl 4 ay vezirlik yapmış ve vezirliği döneminde de Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa ismiyle anılan devlet adamıdır.

Hayatı

Çandarlı Ali Paşa (solda) ve Çandarlı Halil Paşa (sağda) kabirleri, İznik, Bursa

Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa Karamanoğulları Beyliği’ne bağlı olan Sivrihisar Kazasının Çendere köyünde doğmuştur. Babasının adının Ali olduğu, yaptırdığı bazı eserlerin kitabelerinden öğrenilmiştir. Asıl adı Halil’dir ve lakabının gençken Kara veya Karaca olduğu belirtilmektedir. Hayreddin lakabını Osmanlı Beyliği veziri olduktan sonra almıştır. Medrese tahsili aldığı ilmiye sınıfına katılmasından anlaşılmaktadır. Fakat hangi medresede, hangi kişilerden eğitim aldığı hakkında elimizde şimdilik belge yoktur. Çandarlı ailesinden tanınmış olan ilk kişidir. İlmiye sınıfına katılmak için iyi yetişmiş olduğu kabul edilmektedir. İznik Medresesi müderrislerinden Tâceddin Kurdî’nin kızı ile evlenmiştir. Bu evlilik ile âhi teşkilatı liderlerinden olan Şeyh Edebâli ile bacanak olmuş ve aynı ilişki ile de Osmanlı Beyliği’nin ilk beyi Osman Gazi’ye akraba olmuştur.

14. yüzyılda Anadolu’da yer yer geniş teşkilata sahip olan Ahi teşkilatı ile ilişkisi nedeni ile ilmiye sınıfı içinde hızla yükselmiştir. Kara Halil Efendi Osmanlı Beyliği ilk beyi Osman Gazi’nin son yıllarında Orhan Bey’in babasına vekâlet ettiği tarihlerde, belki de Şeyh Edebâli’nin tavsiyesiyle, bu beylik içinde önemli bir kent olan Bilecik’e kadı olmuştur.[2] Daha sonra İznik’te kadılık etmiş ve oradan da Osmanlı beyliğinin merkezi Bursa’nın kadılığına atanmıştır. I. Murad’ın [1362]’de padişah olması üzerine Kara Halil Efendi, Osmanlılarda ilk defa oluşturulan kazaskerlik makamına getirilmiş ve bu ilmiye mesleği en yüksek kadılık sayılmıştır

Osmanlı vekayii kısmında görüldüğü üzere Orhan Bey beylik döneminde Kazasker Kara Halil Efendi bu hizmette bulunduğu sırada beyliğin ilk askeri teşkilatı olan yaya ve müsellim teşkilatını kurmuş ve bu suretle aşiret kuvvetlerinden muntazam askeri teşkilata doğru bir adım atılmıştır. Bu yeni asker ilk Osmanlı fetihlerinde önemli bir etken olmuştur.

Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa 1372’de Sinanüddin Fakih Yusuf Paşa’dan sonra vezir olmuştur. Oğlu Çandarlı Ali Paşa’nın vezirlik/başvezirlik zamanına kadar Osmanlı Devleti’nde tek bir vezir bulunmakla beraber; Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa tüm Osmanlı devletinin yaklaşık 600 yıllık tarihinde en uzun süre vezirlik/başvezirlik yapan kişi olmuştur.

İlk Osmanlı vezirleri askeri işlerle pek meşgul olmamışlardı. Vezir olduğunda Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa’nın tavsiyesiyle savaşta esir düşen genç Hristiyanların Türk köylüsünün yanına verilmek suretiyle İslam terbiyesi üzere yetiştirilip, Türkçeyi de öğrendikten sonra acemi ocağına verilmesi ve oradan da yeniçeri olmaları usulü kabul edilmiş ve bu suretle ilk düzenli Osmanlı yaya ocağı kurularak bu ocağa Yeniçeri Ocağı denilmiştir. Böylece Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa Yeniçeri Ocağı’nın ve devşirme sisteminin kurucusu olmuştur.

Aynı dönemde alim Karamanlı Kara Rüstem’in ikazı ve Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa’nın padişaha arz etmesi üzerine maliye teşkilatı kurulmuş ve yeni kurulan Yeniçeri Ocağına harpte esir edilerek olanlardan beşte birinin devlet hesabına alınması ve esire ihtiyaç olmadığı zamanlarda ise beşte bir esir akçesi alınması kanun olmuştur.

Vezir olarak Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa’nın askeri alanlarda da, Batı Trakya fütuhatı sırasında, vezirlikle birlikte ordu komutanlığı görevini de yüklenmiştir. Bu kendisinden sonra gelen Osmanlı başvezirlerinin hem idari ve hem askeri işlerle sorumlu olmaları sonucunu doğurmuştur.

Kara Halil Hayreddin Paşa Gümülcine, İskeçe, Zihne, Kavala, Drama ve Serez şehirlerinin Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmesinde ordu komutanı rolü oynamıştır. 1374’te Bizans İmparatoru Ioannes’in oğlu Selânik Valisi Manuel üzerine gönderilmiştir. Daha sonra Selanik’i, Makedonya’da Manastır ve Ohri şehirlerini Osmanlı Devleti adına zaptetmiştir. Arnavut prensleri arasındaki mücadeleler sırasında Osmanlı ordusu ile 1386’da Kroya ve İşkodra’ya kadar ilerlemiştir. Fakat Sultan I. Murad Anadolu’ya geçip Karamanoğlu Alâeddin Bey üzerine sefere çıkmaya karar verince Arnavutluk’ta ilerleme sona erdirildi.

Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa’ın I. Murat’ın seferi sırasında Rumeli sınırlarını koruma görevi ile Rumeli’de bırakılmasına karar verildi. Vezir Arnavutluk’tan dönmekte iken 1387’de Vardar Yenicesi ordugahında hastalanarak Serez’e getirilip orada ölmüştür. Karamanoğulları üzerine sefer hazırlığı içindeki Osmanlı Devleti’nin vezirliğine büyük oğlu Çandarlı Ali Paşa getirilmiştir.

Cenazesi büyük oğlu Çandarlı Ali Paşa tarafından İznik’e getirilmiş ve Lefke (Osmaneli) Kapısı dışında, sonradan bir türbe yapılacak mevkiye, defnedilmiştir. Yapılan türbe 1922’de işgalci Yunan ordusu tarafından tahrip edildi. Sonradan aynı aileden gelen Nuh Neciyüddin Bey bu türbeyi eski şekliyle tamir ettirdi.

Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa’nın Ali, İlyas, İbrâhim adındaki üç oğlu olduğu bilinmektedir. Bunlardan Çandarlı Ali Paşa (1387-1406) döneminde ve Çandarlı (1.) İbrahim Paşa (1421-1429) döneminde vezîriâzam olmuşlardır. İlyas Paşa ise beylerbeyliğine kadar yükselmiştir.

Eserleri

Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa birçok hayır eseri de yaptırmıştır:

  • 1378-79’da İznik’te bir külliye yapılmasına başlanmıştır ve bu ölümünden sonra 1391-92de oğlu Çandarlı Ali Paşa tarafından tamamlanmıştır. Günümüzde bu külliyeden sadece Yeşilcami bulunmaktadır ve bu eser ilk devir Osmanlı mimarisinin ayakta duran tek örneğidir. Külliyeye dahil olan Dârülhadis adlı medrese ve imaret harap olmuştur.
  • 1385’te Serez’de Kurşunlu Camii’ni yaptırmıştır. Bu camii Serez kalesinin güneybatısında Aşağı Çarşı mahallesindedir. (1719-20)’de çıkan bir yangın bu caminin harap olmasına neden olmuştur. 20 yıl sonra II. Mahmud Kurşunlu Camii restore ettirip üzerine yeni bir kitâbe koydurmuştur. Yine Serez’de Kurşunlu Camii yakınlarındaki “Eskihamam” da Halil Hayreddin Paşa’nın eseridir. Bu cami ve hamam için 19 köy vakfedilmiştir ve XVI. yüzyıl ortalarında bu vakfın yıllık geliri 197,676 akçeye ulaşmıştı.
  • 1385 adli kitabesine göre Gelibolu’da bulunan Eskicami veya Sultan Camii Halil Hayreddin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Fakat bu caminin Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa tarafından yaptırıldığı iddiası yaygındır.

Osmanlı Devleti’nin ilk devrinde yetişen tefsir, lügat, edebiyat ve tıp âlimi Cemâleddin Aksarâyî (ölümü: 1388-89) kaleme aldığı “Zemahşerî’nin el-Keşşâf” adlı tefsiri üzerine olan hâşiyesini Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’ya ithaf etmiştir.

  • 1517 – Hadım Sinan Paşa, Osmanlı vezir-i azam
Hadim Sinan Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
26 Nisan 1516 – 22 Ocak 1517
Hükümdar I. Selim
Yerine geldiği Hersekli Ahmed Paşa
Yerine gelen Yunus Paşa
Görev süresi
18 Haziran 1515 – 3 Eylül 1515
Hükümdar I. Selim
Yerine geldiği Dukakinoğlu Ahmed Paşa
Yerine gelen Hersekli Ahmed Paşa
Kişisel bilgiler
Ölüm 22 Ocak 1517
Rıdaniye, Mısır

Hadım Sinan Paşa (ö. 22 Ocak 1517, Ridaniye), I. Selim saltanatında 18 Haziran 1515-23 Eylül 1515 ile 26 Nisan 1516-22 Ocak 1517 tarihleri arasında iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı

Aslen Bosnalıdır[1] ve doğu Bosna’da Boroviniç adlı bir soylu aile mensubudur.

Devşirme olarak İstanbul’a getirilip Enderun’da yetiştirildi. Hadım olduğu için akağalar ocağına alındı. 1514’te Bosna Sancakbeyliği görevi ile saraydan çıkma yaptı. 23 Nisan 1514’te Anadolu beylerbeyliği görevi verilerek Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi hazırlıklarına katkı yaptı. Anadolu beylerbeyi olarak eyalet askerleri komutanı olarak İran Seferi’ne katıldı. 23 Ağustos 1514 Çaldıran Muharebesi’nde Anadolu Beylerbeyi olarak ordunun sağ kanadına komuta etti. Bu muharebede bu sağ kanata yüklenen Şah İsmâil’in komutanlarından Ustaclu Mehmed Han’ın saldırısını geri püskürttü ve karşı taarruza geçip Şah İsmail ordusunu arkadan çevirip galibiyetin sağlanmasında çok büyük katkısı oldu. Çaldıran Savaşı’nda şehit olan Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa yerine Eylül’de Rumeli beylerbeyi görevine getirildi.

Yavuz Sultan Selim, İran seferinden sonra İstanbul’a geri dönmeyip ordu ile Amasya’da kışlamaya karar vermişti. Fakat kapıkulu askeri bundan hoşnutsuzdu. Askerler arasında ertesi yılda İstanbul’a dönülmeyip İran seferin devam edeceği söylentileri yayılınca yeniçeriler isyankar oldular. Bu isyan ortaya çıkıca otorite gösteremediklerinden dolayı Sadrazam Hersekli Ahmet Paşa ile ikinci vezir Dukakinoğlu Ahmet Paşa görevlerinden alındılar. Ama 18 Aralık 1514’te Dukakinoğlu Ahmet Paşa sadrazam yapıldı. Ama Amasya’da kışlayan yeniçeriler arasında tekrar bir isyan çıktı. Yeniçeriler vezirlerden Pîrî Mehmed Paşa’nın ve padişah lalası Halim Çelebi’nin kaldığı evleri yağmaladılar. Divana çıkıp bağırıp çağırdılar. Yavuz Sultan Selim bu isyanın neden çıktığını gizlice araştırttı ve isyancıların sadrazam tarafından kışkırtıldığı öğrenildi ve bunun üzerine Dukakinoğlu Ahmed Paşa, Mart 1515’te I. Selim’in eliyle önce hançerlendi, sonra da yığıldığı yerde akhadımağaları tarafından kafası kesildi. Padişah bir müddet yeni bir sadrazam tayin etmedi.

Bu idamın diğer bir sebebi İran Seferi sırasında Memlukluları tutup Osmanlılar aleyhinde olan Dülkadiroğulları beyi Alaüddevle Bozkurt Bey ile sadrazam Dukakinoğlu Ahmet Paşa ile gizlice mektuplaşmakta olduğunun öğrenilmesi idi. Padişah Dülkadiroğulları beyi Alaüddevle Bozkurt Bey’i elemine etmeye karar verdi. 1515 ilkbaharında Dulkadiroğulları üzerine bir sefer düzenlendi ve Rumeli Beylerbeyi olan Hadim Sinan Paşa bu sefere padişah tarafından serasker tayin edildi. 12 Haziran 1515’te Hadım Sinan Paşa komutası altında bulunan Osmanlı gücü ile Dülkadiroğulları beyi Alaüddevle Bey ordusu yapılan “Turnadağı (Göksun) Muharebesi”‘nde Osmanlı ordusu üstün bir galibiyet kazandı. Hadım Sinan Paşa yenik Dulkadiroğulları beyi Alaüddevle Bey’in başını Amasya’ya Yavuz Sultan Selim’e gönderdi. Bu savaş sonunda Maraş ve Elbistan Osmanlı topraklarına katıldı.

Bu galibiyeti dolayısıyla padişah Hadım Sinan Paşa’yı 18 Haziran 1515’te sadrazam olarak görevlendirdi. Bundan sonra İstanbul’a gelen Yavuz Sultan Selim burada diğer bir savaşa “Suriye-Mısır Seferi”‘ne hazırlanmaya başladı ve organizasyon için tecrübeli bir sadrazam gerektiği açıktı. Bu nedenle Yavuz Sultan Selim 3 Eylül 1515’te Hadım Sinan Paşa’yı sadrazamlıktan uzaklaştırdı ve yerine tecrübeli Hersekli Ahmet Paşa’yı 5. kez sadrazam tayin etti. Azledilmesinin kendisinin bir hatası sebebiyle olmadığını ve ona olan teveccühünün devam ettiğini göstermek için de Yavuz Sultan Selim ona bir miktar nakit para, kaftan ve kılıç gibi hediyeler gönderdi.

1516 ilkbaharında Safevilerinin Doğu Anadolu ve Diyarbakır taraflarında bazı saldırgan hareketlerde bulunduğu Bıyıklı Mehmet Paşa’nın gönderdiği haberlerden öğrenildi. Buna pek öfkelenen padişah 26 Nisan 1516’da şahsen sadrazam Hersekli Ahmet Paşa’nın yakasına yapışıp onu yumrukladı; sadrazamlıktan azledip Yedikule zindanında tutuklatıp Hadim Sinan Paşa’yı ikinci kez sadrazam tayin etti.

Padişah sadrazama ordunun ve donanmanın hızla yeni bir sefere hazırlanması için kati emirler verdi. Mısır Seferi hazırlıkları önce gizli tutulmaya çalışıldı. Ama tersanede yeni gözler kurulup yeni gemiler yapılması, seferin Akdeniz üzerine olacağını açıkça göstermekteydi. Devlet Mısır Memluklüleri üzerine sefer yapılabilirliği hakkında şeyhülislam ve ulemadan gizli fetva aldı. Memluk Sultanı Kansu Gavri bu seferi önlemek için Yavuz Sultan Selim’e çok samimi ve yumuşak mektuplar gönderdi ama padişah kararından dönmedi. 28 Nisan 1516’da Hadım Sinan Paşa Üsküdar’dan harekete geçti. Hedefi Kayseri’de toplanmakta olan ordunun başına geçmekti. Kayseri’ye vardıktan sonra toplanan ordu seraskeri olarak Diyarbayır tarafına yürüdü. Yavuz Sultan Selim ise 5 Haziran 1516’da Üsküdar’a geçip hedefi Şam olarak sefer hareketine başladı ve Elbistan ovasında Padişah Hadim Sinan Paşa’nın komutasındaki ana orduya yetişti.

Osmanlı ve Memluklu orduları Suriye’de Halep’in 44 km kuzeyinde bulunan Dabık kasabası kenarında bulunan “Merc-i Dabık (Dabık Merası)” mevkiinde 24 Ağustos 1516 karşılaştılar. Mercidabık Muharebesi Osmanlı ordusunun elinde bulunan ve çok iyi kullanılan ateşli silahlar, özellikle sahra topları, üstünlüğü dolayısıyla ikindi vakti Memluklu ordusunun yenilgisi ile sonuçlandı. Memluklu sultanı Kansu Gavri bu muharebede öldü. Sadrazam Hadım Sinan Paşa bu muharebede büyük yararlılık gösterdi. Böylece Anadolu’da Malatya, Divriği ve Suriye’de Halep, Hama ve Humus Osmanlılar eline geçti. Eylül sonlarına doğru Şam, Beyrut ve Gazze fethedildi. Gazze’den Mısır üzerine ilerlemeye başlayan Osmanlı ordusu daha Sina Çölü’ne girmeden Han Yunus mevkiinde çoğunluğu Memluklu süvari askerlerinden oluşan Canberdi Gazâlî komutasında bir Memluklu ordusu ile çarpışmaya girişti. 28 Ekim 1516’de, Hadım Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Canberdi Gazâlî komutasındaki Memluklu güçleri arasında yapılan Han Yunus Muharebesi’nde Osmanlı güçleri Memlukluların süvari hücumunu durdurmaya başardı. Bu muharebede Memluklu komutanı Canberdi Gazâlî yaralandı ve Memluklu gücü yenik düşüp Gazze’yi bırakıp Mısır’a geri çekildi. Osmanlı ordusu Sina Çölü’nü geçmeye başlamadan, Kudüs’ü ziyaret için ana ordudan ayrılmış olan Yavuz Sultan Selim de Kudüs’ü teslim alıp ziyaret ettikten sonra Osmanlı ordusuna katıldı.

Memluklülerin yeni sultanı olan Tomanbay, Sina Çölü’nün güneyinde Ridaniye’de Venediklilerden top ve silah alarak kuvvetli bir savunma hattı kurmuştu. Osmanlı ordusu 3 Ocak 1517 ile 16 Ocak 1517’de Sina Çölü’nü 13 gün içinde geçerek, Ridaniye’de Memlûk Ordusu ile karşılaştı. Osmanlı güçlerinin bir kısmı sadrazam Hadım Sinan Paşa komutanlığı altında Tomanbay’ın planladığı gibi Memluklu savunma hattının önünde savaşa girişti. Fakat Osmanlı ordusunun büyük bir kısmı Yavuz Sultan Selim komutanlığı altında El-Mukaddam Dağı’nın etrafını dolaşarak güneyden saldırmaya başladı ve böylece Tomanbay’ın yönleri sabit olan toplarını etkisiz hale getirdi. 22 Ocak’ta iki ordu arasında Ridaniye Muharebesi başladı. Memluklu ateşli silahlarının etkisizliğine karşılık Osmanlı ordusu ateşli silahlarla donatılmış birliklerini ve sahra toplarını çok etkili olarak kullanarak savaş alanında üstünlük sağladı. Tomanbay bu muharebeyi kaybetmiş olduğunu anlayınca en cesur askerlerinden bir baskın birliği kurup Osmanlı merkez güçlerinin karargahına bir baskın düzenledi. Bu birlikle Osmanlı ordusunun merkezdeki savaş hatlarını yararak Sultan Selim’in otağı sandığı Sadrazam’ın çadırına girdi ve göğüs göğse yapılan bu çarpışmalar sonucu sadrazam Hadim Sinan Paşa öldürüldü.

Muharebenin kazanılmasından sonra Yavuz Sultan Selim, cesur, gözüpek, cihângîr ve aynı zamanda başarılı olan bu değerli sadrazamının şehit oluşundan çok müteessir oldu. Hadım Sinan Paşa Ridaniye zaferinin ertesi günü “Şeyh Timurtaş Zaviyesi”‘ne gömüldü. Onun için bu mevkide Sultan Selim emri ile bir türbe yapıldı.

  • 1647 – Koca Musa Paşa, Osmanlı devlet adamı ve denizci (d. ?)

Koca Musa Paşa (o. 27 Ocak 1647, Bibercik) Osmanlı devlet adamı ve denizcisidir. Sultan İbrahim saltanatında kaptan-ı derya görevi yapmıştır. Silahtarlık, kubbealtı vezirliği, sedaret kaymakamlığı ve eyalet valiliği görevleri de verilmiştir.

Hayatı

Girit Resmo’da (Rethymno) Koca Musa Paşa Camii

Bosna asıllıdır.[1] Enderun’da eğitim yaptı. Silahdarlık görevi verildi. 1633’te Mısır valisi oldu. 1634’te İstanbul’a dönerek kubbe veziri oldu. 1635’te sadrazam Tabanıyassı Mehmet Paşa İran seraskeri iken İstanbul’da sedaret kaymakamlığı yaptı. 1636’da Budin valiliğine getirildi. 1638’de yine İstanbul’da sedaret kaymakamlığı yaptı. 1640’ta ikinci kez Budin valisi tayin edildi. 1644’te Silistre valiliğine getirildi.

1645’te İstanbul’da kubbe vezirliği yapmakta iken açılan Girit seferinde serdarlığa getirilen kaptan-ı derya Silahdar Yusuf Paşa yanında bu sefere katıldı. Resmo’nun fethinden sonra bu şehirdeki San Sava Kilisesi’ni camiye çevirtip “Koca Musa Paşa Camii” adı verildi.

1645’te kaptan-ı derya görevine getirildi. 1646’da Girit serdarlığına tayin edilen Sultanzade Mehmed Paşa’yı donanma ile Girit’e götürdü. Dönüş yolunda 27 Ocak 1647’de Bibercik adası açıklarında Venedik donanmasıyla giriştiği deniz muharebesinde öldü. Cenazesi Üsküdar’a getirilip defnedildi.

Sicill-i Osmani’de şöyle değerlendirilmektedir:

Dindar, edepli, etine dolgun olup hayır eserleri vardır.

  • 1651 – Johannes Phocylides Holwarda, Friz bir astronom, doktor ve filozof (d. 1618)
  • 1666 – Şah Cihan, Babür İmparatorluğu’nun 5. hükümdarı (d. 1592)
  • 1737 – Jean-Baptiste Vanmour, Fransız ressam (d. 1671)
  • 1826 – Antonio Codronchi, İtalyan rahip ve başpiskopos (d. 1746)
  • 1840 – Johann Friedrich Blumenbach, Alman hekim, doğa bilimci, fizyolog ve antropolog (d. 1752)
  • 1877 – Giuseppe De Notaris, İtalyan botanikçi (d. 1805)
  • 1878 – August Willich, Alman asker (d. 1810)
  • 1890 – Lavrentiy Alekseyeviç Zagoskin, Rus deniz subayı ve Alaska kâşifi (d. 1808)
  • 1893 – Vinzenz Lachner, Alman bestekâr, orkestra şefi ve müzik eğitimcisi (d. 1811)
  • 1901 – Victoria, Birleşik Krallık kraliçesi (d. 1819)
  • 1909 – Emil Erlenmeyer, Alman kimyager ve akademisyen (d. 1825)
  • 1922 – Fredrik Bajer, Danimarkalı yazar, öğretmen, siyasetçi ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1837)
  • 1922 – Salih Hayali Yaşar, Türk siyasetçi (d. 1869)
  • 1922 – William Christie, İngiliz astronom (d. 1845)
  • 1922 – XV. Benedictus, Papa (d. 1854)
  • 1952 – Robert Patterson, Amerika Birleşik Devletleri 55. Savaş Bakanı (d. 1891)
  • 1967 – Jobyna Ralston, Amerikalı oyuncu (d. 1899)
  • 1972 – Boris Konstantinovich Zaytsev, Rus yazar (d. 1881)
  • 1973 – Lyndon Baines Johnson, Amerikalı siyasetçi ve Amerika Birleşik Devletleri’nin 36. başkanı (d. 1908)
  • 1974 – Antanas Sniečkus, Litvan komünist, partizan ve siyasetçi (d. 1903)
  • 1975 – Abdi Parlakay, Türk futbol hakemi (d. 1914)
  • 1976 – Hermann Jónasson, İzlanda başbakanı (d. 1896)
  • 1982 – Eduardo Frei Montalva, Şilili siyasetçi (d. 1911)
  • 1984 – Bob Pirie, Kanadalı yüzücü (d. 1916)
  • 1987 – Zeyyad Baykara, Türk siyasetçi ve eski başbakan yardımcılarından (d. 1915)
  • 1991 – Feyyaz Berkay, Türk tıp doktoru. Türkiye’de Beyin ve sinir cerrahisi alanının öncülerinden (d. 1913)
Feyyaz Berkay
Doğum 1913
Ölüm 22 Ocak 1991 (77-78 yaşlarında)
Defin yeri Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Milliyet Türk
Kariyeri
Dalı Nöroşirurji
Çalıştığı kurumlar İstanbul Üniversitesi

Feyyaz Berkay (1913, İzmir – 22 Ocak 1991), Türk tıp doktorudur. Türkiye’de Beyin ve sinir cerrahisi alanının öncülerindendir. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroşirürji kürsüsü kurucusudur.

İlk yılları

1931’de İstanbul Erkek Lisesi’ni, 1937 yılında tıp fakültesini bitirdi ve aynı yıl o yıllarda Nazi rejimi nedeniyle Türkiye’ye gelmiş olan dönemin tanınmış cerrahlarından Rudolf Nissen’in kliniğinde cerrahi asistanlığına başladı. 1941 yılında sınavını vererek uzmanlığını aldı. 1945 yılı mayıs ayında da aynı fakültede doçent unvanını aldı. 1946 yılında üniversitenin kararıyla nöroşirürji ihtisası yapmak üzere Amerika’ya gönderildi.

İhtisas yıllarında cerrahi alanı bir bütündü ve henüz alt branşlar ayrılmaya başlamamıştı. Feyyaz Berkay, eski hocası Nissen’ın da yardımıyla Amerika Birleşik Devletleri.’de nöroşirurji ihtisası yapmıştır. 1940’lı yıllarda Cerrahpaşa’daki durumu Nissen’in asistanı Dr. Ata Topaloğlu’na Amerika’dan yazdığı bir mektupta şöyle belirtmektedir: “Cerrahpaşa’daki faaliyetlerden nöroşirurjinin yeterli olmadığını, kalp ve toraks cerrahisinin A.B.D şartları ile aynı olduğunu, fakat gastrointestinal cerrahide Cerrahpaşa’nın ABD’den de ileri bulunduğunu belirtmektedir”.

Amerika yılları

1946-1947 yılları arasında Prof. Dr. Lee Davidoff yanında nöroanatomi, nörofizyoloji ve nöropatoloji çalışmaları yaptı. 1947 yılı mart ayında ise St. Louis Üniversitesi’nde nöroşirürji spesifik çalışmalarına Prof. Dr. R. Klemme’nin yanında başladı.

1948’den sonra aynı klinikte başasistanı olarak çalışmaya devam etti. 1950 Temmuz’da St. Louis Üniversitesi Nöroşirürji mezuniyet sertifikası, International College of Surgeons Nöroşirürji bölümü belgesi, 1950 Ağustos’unda International board of Neurological Surgery sertifikasını aldı. 1950’de de American board of Neurological Surgery’nin sadece Amerikalılar için koyduğu şartlara dayanan sertifikasını da almaya hak kazandı.

1952’de American Congress of Neurological Surgery üyeliğine seçildi. 1963 yılında profesörlük unvanını aldı.

Türkiye’ye dönüş ve son yılları

Cerrahpaşa’da nöroşirürjinin Feyyaz Berkay’ın başkanlığında kurulması 1950 yıllardan sonra Türkiye’ye dönmesi ile gerçekleşmiştir. 40 yataklı bir klinik olarak başladığı serviste kısa bir süre sonra yanında yetiştiği Prof. Dr. Klemme’yi de ağırlamıştır.

1970’li yılların sonunda nöroşirürji uzmanlarının dernekleşme fikri o ve aralarında Bülent Tarcan ve Hüsamettin Gökay’ında bulunduğu bir grup arkadaşı tarafından gerçekleştirildi ve sonrasına Türk Nöroşirürji Derneği’nin ilk başkanı oldu.

22 Ocak 1991’de İstanbul’da öldü. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Çalışmaları

Nöroşirurjinin değişik konularında 100’e ya­kın yayını vardır. Kemik tümörleri konulu tezi, 4 Nöroşirur­ji kitabı 2 Nöroşirurji çeviri kitabı, Anevrizmalar ve epilepsi üzerine 4 çalışması vardır.

  • 1993 – Kobo Abe, Japon yazar (d. 1924)
  • 1994 – Telly Savalas, Yunan asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1922)
  • 2002 – Kenneth Armitage, İngiliz heykeltıraş (d. 1916)
  • 2004 – Ann Miller, Amerikalı dansçı, şarkıcı ve oyuncu (d. 1923)
  • 2005 – Atilla Özkırımlı, Türk edebiyat tarihçisi ve yazar (d. 1942)
  • 2006 – Aydın Güven Gürkan, Türk siyasetçi ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti eski genel başkanı (d. 1941)
  • 2008 – Heath Ledger, Avustralyalı oyuncu (d. 1979)
  • 2008 – Orhan Aksoy, Türk yönetmen, senarist ve yapımcı (d. 1930)
  • 2009 – İsmail Hakkı Birler, Türk siyasetçi (d. 1927)
  • 2010 – Jean Simmons, İngiliz asıllı Amerikalı aktris ve seslendirme sanatçısı (d. 1929)
  • 2012 – Pierre Sudreau, Fransız siyasetçi ve direnişçi (d. 1919)
  • 2012 – Rita Gorr, Belçikalı mezzosoprano (d. 1926)
  • 2013 – Anna Litvinova, Rus top model (d. 1983)
  • 2014 – François Deguelt, Fransız şarkıcı (d. 1932)
  • 2015 – Oğuz Oktay, Türk oyuncu (d. 1939)
  • 2016 – Hümayun Behzadi, İranlı futbolcu (d. 1942)
  • 2016 – Kamer Genç, Türk siyasetçi (d. 1940)
  • 2016 – Miloslav Ransdorf, Çek politikacı (d. 1953)
  • 2016 – Osman Şahinoğlu, Türk siyasetçi (d. 1927)
  • 2016 – Tahsin Yücel, Türk akademisyen, yazar, eleştirmen ve çevirmen (d. 1933)
  • 2017 – Merete Armand, Norveçli oyuncu (d. 1955)
  • 2017 – Cristina Adela Foisor, Rumen satranç oyuncusu (d. 1967)
  • 2017 – Pietro Bottaccioli, İtalyan piskopos ve din adamı (d. 1928)
  • 2017 – İlhan Cavcav, Türk iş insanı ve spor yöneticisi (d. 1935)
  • 2017 – Andy Marte, Dominikli beyzbolcu (d. 1983)
  • 2018 – Lütfi Doğan, Türk ilahiyatçı, siyasetçi ve 11. Diyanet İşleri başkanı (d. 1927)
  • 2018 – Enver Ercan Türk şair (d. 1958)
  • 2018 – Ursula K. Le Guin, Amerikalı yazar (d. 1929)
  • 2019 – Themos Anastasiadis, Yunan gazeteci (d. 1958)
  • 2019 – Koos Andriessen, Hollandalı siyasetçi (d. 1928)
  • 2019 – James Frawley, Amerikalı film yönetmeni ve aktör (d. 1936)
  • 2019 – Wolfgang Thonke, Askeri bilim insanı, gazeteci ve rütbeli asker (d. 1938)
  • 2019 – Charles Vandenhove, Belçikalı mimar (d. 1927)
  • 2020 – Gerda Kieninger, Alman siyasetçi (d. 1951)
  • 2020 – John Karlen, Amerikalı oyuncudur (d. 1933)
  • 2021 – Hank Aaron, Eski Amerikalı siyahi beybzbol oyuncusu (d. 1934)
  • 2021 – Ron Campbell, Avustralyalı animatör, televizyon yapımcısı ve yönetmeni (d. 1939)
  • 2021 – Meherzia Labidi Maïza, Tunuslu siyasetçi, çevirmen ve yazar (d. 1963)
  • 2021 – Luton Shelton, Jamaikalı futbolcuydu (d. 1985)
  • 2022 – Gianni Di Marzio, İtalyan teknik direktör (d. 1940)
  • 2022 – Rasmi Djabrailov, Sovyet-Rus aktör ve tiyatro yönetmeni (d. 1932)
  • 2022 – Kathryn Kates, Amerikalı aktris (d. 1948)
  • 2022 – Thích Nhất Hạnh, Vietnamlı bir Zen Budist rahip, öğretmen, yazar, şair ve barış aktivisti (d. 1926)
  • 2022 – Ali Arif Ersen, Türk ressam ve fotoğraf sanatçısı (d. 1958)
  • 2023 – Agustí Villaronga, İspanyol film yönetmeni, senarist ve oyuncu (d. 1953)
  • 2024 – Arno Allan Penzias, Alman asıllı Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1933)

Ayrıca Kontrol Edin

Tarihte 30 ocak’ta ölenler

Ölümler 970 – I. Petr, 927-969 yılları arasında hüküm süren Tuna Bulgar Devleti çarı (d. …

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir