Tarihte 11 Ocak

• 142 – Hyginus, Roma İmparatorluğu (günümüzde İtalya) 138-142 tarihlerinde papalık görevinde bulunmuştur
• 782 – Kōnin, Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 49. imparatorudur (d. 709)
• 812 – Stavrakios, Bizans İmparatoru
• 844 – I. Mihail, Bizans İmparatoru
• 1055 – IX. Konstantinos, Bizans İmparatoru (d. 1000)

IX. Konstantinos Monomakos Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος
IX. Konstantin’in mozaiği. Ayasofya, İstanbul
Bizans imparatoru
Hüküm süresi	1042–1055
Önce gelen	V. Mihail
Sonra gelen	Theodora
Doğum	1000
Ölüm	11 Ocak 1055
Eş(ler)i	Basileios Skleros’un kızı Maria Skleraina Zoi
Çocuk(lar)ı	Anastasia
Tam adı Konstantinos Monomakos
Hanedan	Makedon Hanedanı
Babası	Theodosios Monomakos

IX. Konstantinos Monomakos (Yunanca: Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος ‘Konstantinos Monomahos’; (d. 1000 – ö. 11 Ocak 1055), 1042-1055 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatoru.

İlk yılları

Konstantinos Monomakos, ünlü ve soylu Monomakos ailesinden II. Basileios ve VIII. Konstantinos döneminde önemli bir bürokrat olan Theodosios Monomachos’un oğluydu.^[1] Annesi adı ve kim olduğu bilinmemektedir. Konstantin 980 ya da 1000 civarında Antakya’da doğmuştur.^[2][3][4] Konstantin’in nüfuzu, Basileios Skleros’un kızı ve İmparator III. Romanos’un yeğeni olan, Helena ya da Pulcheria olarak da anılan ikinci eşiyle evlendikten sonra arttı. Konstantinos Monomakos, o dönem İmparatoriçe Zoë Porphyrogenita’nın dikkatini çekti. Bu sebeple İmparator IV. Mihail tarafından Midilli adasındaki Lesbos’a sürgün edildi.^[5]

IV. Mihail’in ölümü ve 1042’de V. Mihail’in devrilmesi üzerine Konstantinos’un sürgün yerinden geri çağrıldı ve Yunanistan’a yargıç olarak atandı.^[6] Ancak göreve başlamadan önce Konstantin, V. Mihail’in halefleri İmparatoriçe Zoi ve Theodora Porphyrogenita arasındaki kırılgan ilişkinin bozulmakta olduğu sebebiyle Konstantinopolis’e çağrıldı. İkili arasında iki ay boyunca artan çatışmadan sonra Zoi yeni bir koca aramaya karar verdi ve böylece kız kardeşinin popülaritesini ve otoritesini artırmasını engellemeyi umdu.^[7] Zoi, daha önce dikkatini çekmiş olan Konstantinos Monomakos’u hatırladı ve Konstantinopolis Patriği Aleksios Studitos’un onayını almadan evlendi. Konstantinos Monomakos ertesi gün IX. Konstantinos adıyla taç giydi.^[8]

Hükümdarlığı

IX. Konstantinos, Zoi ve Theodora tarafından başlatılan temizliği devam ettirerek V. Mihail’in akrabalarını saraydan uzaklaştırdı. Yeni imparator, zevk düşkünü ve komplo şüphesiyle şiddetli öfke patlamalarına eğilimliydi. İkinci karısının akrabası olan Maria Skleraina ve ailesi tarafından büyük ölçüde etkilenmişti. Ayrıca Gürcü kralı I. Giorgi’nin kızı olması muhtemel Alan prensesi Gurandukht adında bir metresi daha vardı.

1042’de Konstantinos, İtalya’daki komutanı Georgios Maniakes’i görevden aldı. Maniakes buna isyan etti, ancak 1043’te savaş alanında öldü ve isyan sona erdi.^[9] 1043’te Konstantinos, Kiev Knezliği’nden gelen bir filo tarafından saldırıya uğradı; bu saldırı rum ateşi ile geri püskürtüldü.^[10][11] Barış görüşmeleri kapsamında Konstantinos’un kızı Anastasia, Kiev prensi I. Vsevolod ile evlendirildi.^[12][13]

1045’te Konstantinos, Ani Ermeni Krallığı’nı ilhak etti.^[14] Bu durum yeni düşmanları ortaya çıkardı ve Bizans, Selçuklu Türkleri ile ilk kez karşı karşıya geldi.^[15] 1047’de Konstantinos’un yeğeni Leon Tornikios isyan etti, ancak başarısız oldu ve yakalandı. Bu isyan, Balkanlar’daki savunmayı zayıflattı ve Peçenekler bölgeyi yağmalamaya başladı.^[16][17] Konstantinos, Peçenek tehdidini diplomasi yoluyla kontrol altına almaya çalıştı, ancak bu durum daha fazla çatışmaya yol açtı.

Konstantinos, pronoia sistemini kullanarak askerî güçleri desteklemek için toprak veya vergi gelirleri tahsis etti. 1054’te Doğu ve Batı kiliseleri arasındaki uzun süredir devam eden farklılıklar nihai ayrılığa yol açtı. Papa IX. Leo’nun temsilcileri, Konstantinopolis Patriği Mihail Keroularios’u aforoz etti.^[18] IX. Konstantinos, hükümdarlığı boyunca birçok isyan ve dış tehdit ile karşı karşıya kaldı. Askeri ve diplomatik hamleler yaptı, ancak yönetimi sırasında çeşitli zorluklarla başa çıkmak zorunda kaldı. Ayrıca, Doğu ve Batı kiliseleri arasındaki ayrılığa tanık oldu. Konstantinos’un hükümdarlığı, iç karışıklıklar, dış tehditler ve dini ayrılıklar ile şekillendi.

Ölümü

IX. Konstantinos, 11 Ocak 1055’te hastalanarak öldü. Danışmanlarının önerisi üzerine, tahta VIII. Konstantin’in kızı yaşlı Theodora yerine Bulgaristan doux‘u Nikephoros Proteuon’un^[19][20] geçmesi planlandı, ancak Theodora imparatoriçe olarak yeniden taç giydi.

Mimari ve sanat

IX. Konstantinos, 1042’de imparator olduktan sonra kendisi için bir kraliyet tacı yaptırdı. Ayrıca yine aynı yıl, 1009’da Halife el-Hakim bi-Amr tarafından büyük ölçüde yıkılan Kudüs’teki Kutsal Kabir Kilisesi’ni restore etmeye başladı.^[22] Bizans İmparatoru III. Romanos, el-Hakim’in oğlu el-Zahir ile yaptığı bir antlaşma ile böyle bir restorasyon yapma hakkını güvence altına almıştı, ancak projeyi nihayet hayata geçiren, Kilise’nin ve Kutsal Topraklar’daki diğer Hristiyan kuruluşlarının yeniden inşasını finanse eden Konstantinos oldu.^[23]

• 1494 – Domenico Ghirlandaio, İtalyan Rönesans akimi Floransa ekolünde bulunan ressam (d. 1449)
• 1556 – Fuzûlî, Türk divan şâiri ve mutasavvıf (d. 1483)
• 1771 – Jean-Baptiste de Boyer, Marquis d’Argens, bir Fransız rasyonalist, epikürcü ve pelagyanist yazar (d. 1704)
• 1798 – II. Erekle, Gürcistan devlet adamı (d. 1720)
• 1801 – Domenico Cimerosa, İtalyan asıllı besteci (d. 1749)
• 1843 – Francis Scott Key, Amerikalı hukukçu (d. 1779)
• 1866 – Vasili Kalinnikov, Rus besteci (d. 1901)
• 1891 – Georges Eugène Haussmann, Baron Haussmann adıyla da bilinen politikacı ve şehir plancısı (d. 1809)
• 1923 – I. Konstantin, Yunanistan Kralı (d. 1868)
• 1928 – Thomas Hardy, İngiliz yazar (d. 1840)
• 1937 – Nuri Conker, Türk asker ve siyasetçi (Türk Kurtuluş Savaşı kahramanlarından ve Gaziantep Milletvekili) (d. 1882)
• 1941 – Emanuel Lasker, Alman Dünya satranç şampiyonu ve matematikçi (d. 1868)
• 1943 – Agustín Pedro Justo, Arjantin Devlet Başkanı (d. 1876)
• 1944 – Galeazzo Ciano, İtalya Krallığı’nın Dışişleri Bakanı (d. 1903)
• 1944 – Emilio De Bono, İtalyan Mareşal (d. 1866)
• 1945 – Velid Ebüzziya, Türk gazeteci ve yayımcı (d. 1884)
• 1952 – Jean de Lattre de Tassigny, Fransız Mareşal (d. 1889)
• 1953 – Noe Jordania, Gürcü siyaset adamı, gazeteci (d. 1868)
• 1953 – Hans Aanrud, Norveçli yazar (d. 1863)
• 1966 – Alberto Giacometti, İsviçreli heykeltıraş ve ressam (d. 1901)
• 1983 – Şadi Dinçağ, Türk karikatürist (d. 1919)
• 1988 – Isidor Isaac Rabi, Avusturyalı fizikçi (d. 1898)
• 1991 – Carl David Anderson, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1905)
• 1994 – Erol Pekcan, Türk caz sanatçısı (d. 1933)
• 1995 – Onat Kutlar, Türk şair, yazar ve düşünce adamı (d. 1936)
• 1998 – Aydan Siyavuş, Türk basketbol antrenörü (d. 1947)
• 1999 – Öztürk Serengil, Türk aktör (d. 1930)
• 2002 – Henri Verneuil, Fransız sinema yönetmeni (d. 1920)
• 2003 – Maurice Pialat Altın Palmiye Ödülü sahibi Fransız yönetmen (d. 1925)
• 2008 – Sir Edmund Hillary, Yeni Zelandalı dağcı (Everest Dağı’nın zirvesine tırmanan ilk dağcı) (d. 1919)
• 2009 – Necati Çelik, Türk siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı (d. 1955)
• 2010 – Juliet Anderson, Amerikalı pornografik film oyuncusu (d. 1938)
• 2010 – Miep Gies, II. Dünya Savaşı sırasında Anne Frank’ı ve onun birkaç aile dostunu Anne’nın babası Otto Frank’ın baharat şirketinin tavan arasında Naziler’den saklayan Hollanda vatandaşı (d. 1909)
• 2010 – Éric Rohmer, Fransız yönetmen (d. 1920)
• 2011 – Kıvırcık Ali, Türk halk müziği sanatçısı (d. 1968)
• 2011 – David Nelson, Amerikalı oyuncu (d. 1936)
• 2012 – Mustafa Ahmedi Ruşen, İranlı nükleer fizikçi (d. 1979)
• 2013 – Mariangela Melato, İtalyan oyuncu (d. 1941)
• 2013 – Aaron Swartz, Amerikalı bilgisayar programcısı, bilişimci, yazar ve aktivist (d. 1986)
• 2014 – Keiko Awaji, Japon oyuncu (d. 1933)
• 2014 – Vügar Haşimov, Azeri satranç oyuncusu (d. 1986)
• 2014 – Ariel Şaron, İsrail eski Başbakanı (d. 1928)
• 2015 – Jenő Buzánszky, Eski Macar millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1925)
• 2015 – Anita Ekberg, İsveçli oyuncu (d. 1931)
• 2016 – Budi Anduk, Endonezyalı oyuncu (d. 1968)
• 2016 – Reginaldo Araújo, Brezilyalı futbolcu (d. 1977)
• 2016 – Berge Furre, Norveçli teolog, tarihçi ve politikacı (d.1937)
• 2016 – David Margulies, Amerikalı oyuncu (d. 1937)
• 2017 – Tommy Allsup, Amerikalı rock and roll country, swing müzisyeni ve yapımcı (d. 1931)
• 2017 – Pierre Arpaillange, Fransız hukukçu ve eski bakan (d. 1924)
• 2017 – James Ferguson-Lees, Britanyalı kuş bilimcisi (d. 1929)
• 2017 – Robert Pierre Sarrabère, Fransız piskoposu (d. 1926)
• 2017 – Adenan Satem, Malezyalı siyasetçi ve devlet adamı (d. 2017)
• 2017 – François Van der Elst, Belçikalı millî futbolcu (d. 1954)
• 2018 – Doug Barnard Jr., Amerikalı siyasetçi (d. 1922)
• 2018 – Noemi Lapzeson, Arjantinli dansçı, koreograf ve eğitimci (d. 1940)
• 2019 – Michael Atiyah, İngiliz matematikçisi (d. 1929)
• 2019 – George Brady, Çek Yahudisi asıllı Kanadalı Holokost mağduru ve iş insanı (d. 1928)
• 2019 – Steffan Lewis, Galli siyasetçi (d. 1984)
• 2019 – Fernando Luján, Kolombiya doğumlu Meksikalı oyuncu (d. 1939)
• 2019 – Kishore Pradhan, Hint erkek tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu (d. 1936)
• 2020 – Sabine Deitmer, Alman polisiye yazarı ve eğitimci (d. 1947)
• 2020 – La Parka II, Meksikalı maskeli profesyonel güreşçi (d. 1966)
• 2020 – Valdir Joaquim de Moraes, Brezilyalı millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1931)
• 2020 – Fernanda Pires da Silva, Portekizli girişimci ve iş insanı (d. 1926)
• 2021 – Massoud Achkar, Lübnanlı bağımsız siyasetçi (d. 1956)
• 2021 – Sheldon Adelson, Amerikalı yatırımcı ve iş insanı (d. 1933)
• 2021 – Vassilis Alexakis, Yunan-Fransız yazar ve çevirmen (d. 1943)
• 2021 – Edward Beard, Amerikalı siyasetçi ve iş insanı (d. 1940)
• 2021 – Étienne Draber, Fransız oyuncu (d. 1939)
• 2021 – Stacy Title, Amerikalı film yapımcısı, yönetmeni ve senarist (d. 1964)
• 2022 – Anatoli Alyabyev, Sovyet biatlet (d. 1951)
• 2022 – Jana Bennett, Amerika Birleşik Devletleri doğumlu İngiliz medya personeli ve iş insanı (d. 1955)
• 2022 – Ahmet Çalık, Türk millî futbolcu (d. 1994)
• 2022 – Razmik Davoyan, Ermeni şair, siyasetçi ve halk figürü (d. 1940)
• 2022 – Jordi Sabatés, İspanyol piyanist, besteci ve aranjör (d. 1948)
• 2022 – Guy Sajer, Fransız çizgi roman sanatçısı, yazar ve eski asker (d. 1927)
• 2022 – David Sassoli, İtalyan siyasetçi ve gazeteci (d. 1956)
• 2023 – Carole Cook, Amerikalı aktris (d. 1924)
• 2023 – Ben Masters, Amerikalı aktör (d. 1947)
• 2023 – Tatjana Patitz, bir Alman model ve aktrisi (d. 1966)
• 2023 – Murtaza Rahimov, Başkurt asıllı Rus devlet adamı ve siyasetçi ([d. 1934)
• 2023 – François Roussely, Fransız üst düzey devlet görevlisi (d. 1945)

wikipedia