Muş

Muş
İl
İlin Türkiye’deki konumu
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Vali	Avni Çakır
Yüzölçümü
• Toplam	8.650 km²
Nüfus [2]
• Toplam	411.216
• Kır	250.328
• Şehir	160888
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	436
İl plaka kodu	49
Resmî site mus.gov.tr mus.bel.tr

Muş, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van Bölümü’nde yer alan bir ildir.

Merkez, Bulanık, Malazgirt, Varto, Hasköy ve Korkut ilçeleri ile birlikte, Muş ilinin nüfusu 411.117’dir. (2020 sonu) Geçimini genellikle tarım ve hayvancılık ile sağlayan halkın büyük bir bölümü köylerde ikamet etmektedir. İl merkezinin denizden yüksekliği 1334 metredir.

Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi görülür. Çok geniş bir bölge olması ve yükseklik farklarına bağlı olarak iklim özellikleri farklılaşır.

Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Kentte pek çok fabrika da mevcuttur.

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D’Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Muş Valisi, 1968-Aksaray doğumlu Avni ÇAKIR’dır. Ağustos 2023 tarihinde Kastamonu Valisi iken atanmıştır.

Muş Belediye Başkanı, 1970-Muş doğumlu Feyat Asya(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %34,76 oy oranıyla seçilmiştir.

Bulanık ve Varto’nun HDP’li belediye başkanları seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Muş İl Genel Meclisi üye sayısı, 8 AK PARTİ, 7 HDP ve 1 MHP ile 7 boş (HDP’li olup üyeliği iptal edilen) üyelik olmak üzere 23’dür.

2018 Genel seçimleri sonucu, Muş’u temsilen TBMM’de AKP’den 1 milletvekili (Mehmet Emin Şimşek) ve HDP’den 3 milletvekili (Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Mensur Işık, Şevin Coşkun) seçilmiştir.

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)

Muş ili nüfusu: 399.879‘dur. Bu nüfusun % 59,92’si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 8.650  km²‘dir. İlde  km²‘ye 46 kişi düşmektedir. (Bu sayı Hasköy’de 105’dir.) İlde yıllık nüfus% 0,17 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Hasköy (% 7,55)- Bulanık (-% 2,55)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 23 belediye, bu belediyelerde 121 mahalle ve ayrıca 366 köy vardır.

Muş il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir – Kır
1935	143.899	51		%15     20.912 122.987     %85
1940	73.939	60	%49	%13     9.552 64.387     %87
1945	82.699	60	%12	%11     9.442 73.257     %89
1950	107.286	59	%30	%12     12.642 94.644     %88
1955	136.401	62	%27	%14     19.600 116.801     %86
1960	167.638	62	%23	%14     23.954 143.684     %86
1965	198.716	59	%19	%16     32.503 166.213     %84
1970	234.250	57	%18	%19     44.889 189.361     %81
1975	267.203	56	%14	%20     54.723 212.480     %80
1980	302.406	52	%13	%24     71.077 231.329     %76
1985	339.492	52	%12	%23     78.477 261.015     %77
1990	376.543	48	%11	%27     101.154 275.389     %73
2000	453.654	46	%20	%35     159.503 294.151     %65
2007	405.509	47	%11	%35     142.913 262.596     %65
2008	404.309	47	%0	%34     138.089 266.220     %66
2009	404.484	47	%0	%34     139.332 265.152     %66
2010	406.886	47	%1	%35     143.624 263.262     %65
2011	414.706	46	%2	%37     152.064 262.642     %63
2012	413.260	47	%0	%37     154.472 258.788     %63
2013	412.553	47	%0	%38     156.411 256.142     %62
2014	411.216	47	%0	%39     160.888 250.328     %61
2015	408.728	47	%1	%40     163.040 245.688     %60
2016	406.501	47	%1	%41     164.669 241.832     %59
2017	404.544	48	%0	%42     168.023 236.521     %58
2018	407.992	49	%1	%44     180.094 227.898     %56
2019	408.809	49	%0	%46     189.102 219.707     %54
2020	411.117	48	%1	%47     193.279 217.838     %53
2021	405.228	49	%1	%48     192.601 212.627     %52
2022	399.202	50	%1

Muş Alparslan Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. Daha öncesinde ise çevredeki diğer üniversitelere bağlı olarak ilde yükseköğretim kurumları mevcuttur.

Muşspor, 1984-1985 sezonunda 3. Lig’in yeniden kurulmasıyla Muş’taki kulüplerin bir araya gelip kurduğu Muşspor, tarihinde ilk kez profesyonel liglerde mücadele etmeye başladı. 1990-1991 sezonunda Zeki Eker’in başkanlığı döneminde 3. Lig 2. Grup’ta şampiyon olan kulüp, tarihinde ilk kez 2. Lig’e (Şu anki 1. Lig) yükseldi. Ancak 1993-1994 sezonu sonunda 2. Futbol Ligi 5. Klasman Grubu’nu 7. sırada bitirerek 3. Lig’e düştü. 3. Lig’de oynarken şirketleşen kulübün adı Muşspor AŞ olarak değiştirildi. 1997-1998 sezonunu 3. Lig 1. Grup’ta 16. sırada tamamlayan kulüp, Muş 1. Amatör Ligi’ne düştü. Ancak ertesi sezon şampiyon olarak tekrar 3. Lig’e yükseldi. 2004-2005 sezonunda 3. Lig 1. Grup’ta, 15. sırada yer alarak tekrar Muş 1. Amatör Ligi’ne düştü. Ertesi sezon ise kulüp kapandı.

2018-19 Sezonu sonunda, futbol liglerindeki tek takımı Muş Menderes Spor, futbol Bölgesel Amatör Lig (BAL)’deki grubunu 12. tamamlamıştır. Muş Menderes Spor sonraki yıllarda İsmini [[Muşspor (2015)|Muş 1984 Muşspor}} olarak değiştirerek Bölgesel Amatör Ligde devam etmiştir. Ayrıca futbol kadın 3. liginde 2 takımı, voleybol 2. liginde erkeklerde 2, kadınlarda 1 takımı bulunmaktadır. Küme düşen ya da yükselen takım olmamıştır.

Ziraat Türkiye Kupası ‘nda, Muş Menderes Spor 1. turda elenmiştir.

Muş’u futbol alanında temsil eden [[Muşspor (2015)|Muş 1984 Muşspor}} ve Muş Belediyespor Bölgesel Amatör Ligde aynı grupta oynamaktadırlar.

Muş Bedensel Engelliler Basketbol Kulübü (Muş Besk) Tekerlekli Sandalye Basketbol 1.liginde mücadele etmektedir.

Önemli spor tesisleri: Muş Şehir Stadı (2.250), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Muş Kapalı Yüzme Havuzu (500)’dur.