Herhangi bir metni seçin ve dinlemek için simgeye tıklayın!

Dünyada 13 Şubatta doğanlar

Doğumlar

 

  • 1599 – VII. Alexander, Papa (ö. 1667)
VII. Alexander
Doğum Fabio Chigi
13 Şubat 1599
Siena, Floransa Cumhuriyeti, (günümüzde İtalya)
Ölüm 22 Mayıs 1667 (68 yaşında)
Roma, Papalık Devletleri, (günümüzde İtalya)
Etkin yıllar 7 Nisan 1655 – 22 Mayıs 1667
Yerine geldiği X. Innocentius
Yerine gelen IX. Clemens
Din Hristiyanlık (Katolik)
İmza
Papa VII. Alexander’ın arması

Papa VII. Alexander, asıl adı Fabio Chigi (13 Şubat 1599, Siena, Floransa Cumhuriyeti – 22 Mayıs 1667, Roma), 7 Nisan 1655 – 22 Mayıs 1667 döneminde papa.

  • 1672 – Étienne François Geoffroy, Fransız kimyacı (ö. 1731)
  • 1719 – George Brydges Rodney, Büyük Britanya Kraliyet Donanması’nda deniz subayı (ö. 1792)
  • 1766 – Thomas Robert Malthus, İngiliz iktisatçı (ö. 1834)
  • 1768 – Édouard Mortier, Fransız general ve mareşal (ö. 1835)
Édouard Mortier
13. Fransa Başbakanı
Görev süresi
18 Kasım 1834 – 12 Mart 1835
Hükümdar Louis-Philippe
Yerine geldiği Hugues-Bernard Maret
Yerine gelen Victor de Broglie
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Şubat 1768
Le Cateau-Cambrésis
Ölüm 28 Temmuz 1835 (67 yaşında)
Paris
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Fransa Krallığı
 Birinci Fransa İmparatorluğu
Rütbesi İmparatorluk Mareşali
Çatışma/savaşları Napolyon Savaşları

Adolphe Édouard Casimir Joseph Mortier, (13 Şubat 1768 – 28 Temmuz 1835) Fransız mareşal ve siyasetçi.

İmparator I. Napolyon’un 26 mareşalinden biridir. 18 Kasım 1834 ile 12 Mart 1835 yılları arasında Louis-Philippe’nin hükümdarlığı sırasında 13. Fransa Başbakanı olarak görev yaptı. Giuseppe Marco Fieschi’nin Kral I. Louis Philippe’e suikast girişimi sırasında 1835’te öldürüldü.

  • 1769 – İvan Krılov, Rus gazeteci, şair, oyun yazarı, çevirmen (ö. 1844)
  • 1793 – Philipp Veit, Alman romantik ressam (ö. 1877)
  • 1805 – Peter Gustav Lejeune Dirichlet, Alman matematikçi (ö. 1859)
  • 1811 – François Achille Bazaine, Fransız mareşal (ö. 1888)
François Achille Bazaine

Bazaine Meksika’da
Doğum 13 Şubat 1811
Versay, Fransa
Ölüm 23 Eylül 1888 (77 yaşında)
Madrid, İspanya
Bağlılığı Fransa Fransa Krallığı
Fransa İkinci Fransa Cumhuriyeti
Fransa Üçüncü Fransa Cumhuriyeti
Hizmet yılları 1831–1873
Rütbesi Fransa Mareşali (unvan)
Général de division
Çatışma/savaşları Birinci Çarlist Savaşı
Kırım Savaşı
Fransız-Avusturya Savaşı
Meksika’ya Fransız müdahalesi
Fransa-Prusya Savaşı

François Achille Bazaine (13 Şubat 1811, Versay – 28 Eylül 1888, Madrid), İkinci İmparatorluk döneminde üstün hizmetler verdikten sonra, Fransız-Alman Savaşı sırasında, 27 Ekim 1870’te Metz’i Almanlara bırakarak 140 bin askeriyle birlikte teslim olduğu için idama mahkûm edilen Fransız mareşal.

1833’te teğmen oldu. Kırım Savaşı (1853-1855) arasında albay rütbesiyle bir tugayı komuta etti ve 1855’te tümgeneralliğe yükseltilerek Sivastopol valiliğine atandı.Fransa’nın Sardinya’yla birlikte Avusturya’ya karşı açtığı savaşta, 24 Haziran 1859’da Salaferino’yu aldı. 1863’te Meksika’ya gönderildi. O yılın Mayıs ayında Pueblo’yu ele geçirdi ve Fransız sefer kuvvetlerinin komutanı oldu. 5 Eylül 1864’te mareşalliğe yükseltildi.

10 Ağustos 1870’te, Fransız-Alman Savaşı’nın ilk önemli çarpışmasından hemen sonra başkomutanlığa atandı. Birkaç sonuçsuz çatışmadan sonra, Metz’deki müstahkem mevkiye çekildi. Fransızların 1 Eylül’de Sedan’daki yenilgilerinden sonra, Prusya şansölyesi Otto von Bismarck’la görüşerek 140 bin kişilik ordusuyla birlikte teslim oldu.

Bu yüzden bir askeri mahkeme 10 Aralık 1873’te Bazaine’in, rütbesinin geri alınarak idam edilmesine karar verdi.Fransa cumhurbaşkanı Mareşal Patrice de Mac-Mahon, bu kararı 20 yıl hapse çevirdi. 9 Ağustos 1874’te hapisten kaçtı; yurdundan uzakta, yoksulluk içinde öldü.

Mareşal

Mareşal, pek çok ülkedeki en yüksek askerî rütbedir.

Etimoloji

Türkçedeki “mareşal” sözcüğünün kaynağı Fransızcadaki maréchal sözcüğüdür. Eski Yüksek Almancadaki Eski Yüksek Almanca: mar(ah)-scalc (modern Almancadaki (Feld-)Marschall) ile eş asıllıdır.

Askeriye

Pek çok ülkede mareşal rütbesi, general rütbesinin de üzerinde olup en yüksek rütbedir. Deniz kuvvetlerindeki karşılığı büyükamiral rütbesidir.

Ülkelere göre mareşallik

  • Mareşal (Birleşik Krallık), Britanya Ordusu’nun en yüksek askerî rütbesi.
  • Mareşal (Türkiye), Türk Kara Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetlerinde en yüksek olan askerî rütbe.
  • Generalfeldmarschall, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’ndan Üçüncü Reich’a kadar Cermen ordularındaki en yüksek rütbe.
  • 1821 – John Turtle Wood, İngiliz mimar, mühendis ve arkeolog (ö. 1890)
  • 1835 – Mirza Gulâm Ahmed, Ahmedîlik dinî hareketinin kurucusu (ö. 1908)

Mirza Gulâm Ahmed

Mirza Gulâm Ahmed
مرزا غلام احمد

1897’de Ahmed
Doğum 13 Şubat 1835
Kadıyan, Pencap
Ölüm 26 Mayıs 1908 (73 yaşında)
Lahor, Pencap, Britanya Hindistanı
Defin yeri Behişti Makbere, Kadıyan, Hindistan
Yerine gelen Hakim Nureddin
Hareket Ahmedîlik
Evlilik Hürmet Bibi
Nusret Cihan Begüm
Çocuk(lar) Mirza Beşirüddin
Mirza Ahmed
Mirza Şerif Ahmed
Mübareke Begüm
Emetül Hafız Begüm
Ebeveyn(ler) Mirza Gulam Murtaza
Çirak Bibi
İmza

Mirza Gulâm Ahmed (Urduca: مرزا غلام احمد; 13 Şubat 1835, Kadıyan – 26 Mayıs 1908, Lahor), Ahmedîlik dinî hareketinin kurucusu. Kendisini müceddid, Hristiyanlara ikinci kez geleceği vadedilen Mesih ve Müslümanlar için kıyamete yakın geleceğine inanılan Mehdi olarak ilan etmiştir. Bir müddet sonra Allah’tan vahiy aldığını, İsa’nın gücünün taşıyıcısı olduğunu ve Krişna’nın kendisinde tecessüm ettiğini iddia etmiştir.

Hayatı

Soyu Babürler devrinde Hindistan’a göç etmiş olan Hacı Barlaslar’a dayanır. Babası tarımla uğraşan ve aynı zamanda halk hekimi olan Mirza Gulam Murtaza’dır. Doğum tarihine dair çeşitli rivayetler vardır ancak kendi ifadesine göre 1839 yılında doğmuştur. İlk eğitimine Kur’an, Farsça ve Arapça öğrenmeye başlayarak devam etmiş ve babasından hekimlik bilgilerini öğrenmenin yanı sıra felsefe ve mantık dersleri de almıştır.

Babasının isteği üzerine 1864’te hukukçu olmak için memur olarak gittiği Siyalkut’ta başarısız olunca 1868’de Kadıyan’a dönerek inzivaya çekildi. Bu zaman zarfında dini ilimler üzerine yazılar kaleme almaya başladı ve diğer dinler üzerine çalışmalar yaptı. Bu zaman zarfında bazı sesler duyduğunu ve bunların ‘vahiy’ olduğunu iddia etti.[2] 1876’dan itibaren çeşitli gazetelerde Hindulara ve Hristiyanlara karşı reddiyeler yazmaya başladı. Bu faaliyetler dikkatleri üzerine çekti.

Hristiyanlık ve Hinduizme karşı elli ciltlik bir reddiye yazacağını söyledi ve ilk cildini Berâhîn-i Ahmediyye adıyla 1880 yılında yayınladı. 1905 yılına kadar beş cilt yayınladı. İlk iki cildinde İslam’ı savundu, 3. ve 4. ciltlerde ise vahyin kesilmediğini, Muhammed’e tam uyan bir kişiye peygambere verilen batini ve zahiri ilimlerin verileceğini iddia etti.

1885 yılında kendisini hicri 14. yüzyılın müceddidi ilan etti. 1 Aralık 1888’de Allah’ın kendisine cemaat oluşturması için taraftarlarından biat alması gerektiğini emrettiğini iddia etti. 1891 yılında aldığı vahiylere göre Allah’ın kendisini Hristiyan ve Müslümanlara bekledikleri mehdi ve mesih olarak gönderdiğini ve İsa’nın öldüğünü söyledi. İngilizlere bağlılığını dile getirerek kraliçenin adalet ve iyilik yıldızı ve duacısı olduğunu Sitare-i Kaysere’yi ve Tuhfe-i Kayseriyye adlı eserlerinde söyledi. 1900 yılında okuduğu Arapça bir hutbeden sonra taraftarlarından Mevlevi Abdülkerim, Mirza Gulâm’ı nebi ve resul sıfatlarıyla andı. Mirza Gulâm bu sıfatlara karşı çıkmadı ve kendisini yeni bir kitap getiren resul olarak değil mecazi olarak Allah’ın seçilmiş bir kulu olarak değerlendirmek gerektiğini ve kendisinin ilhamlar aldığını, bu sebepten ötürü aynı zamanda da muhaddes olduğunu söyledi.

2 Kasım 1904’te Hristiyan ve Müslümanların beklediği mehdi ve mesih olmasının yanı sıra Hindular için de tanrıyı tanımanın aracı olan ve Vişnu’nun iki şahsiyetin biri olan Krişna-Avatar olduğunu ilan etti. 26 Mayıs 1908’de Lahor’da aniden öldü. Ölümünün ardından hareketin başına Hakim Nureddin mesihin birinci halifesi sanıyla getirilmiştir.

Taraftarlarından Lahor grubu Mirza Gulâm’ın mecazi manada da nebi olmadığını sadece mehdi, mesih veya müceddid olduğunu; Kadıyan grubu ise gerçek manada nebi olduğunu ileri sürdü.

  • 1849 – Wilhelm Voigt, Alman sahtekar ve ayakkabı ustası (ö. 1922)
  • 1852 – Ion Luca Caragiale, Alman senaryo, kısa öykü, şiir yazarı, tiyatro yöneticisi, siyaset yorumcusu ve gazeteci (ö. 1912)
  • 1852 – John Louis Emil Dreyer, Danimarkalı-İrlandalı astronom (ö. 1926)
  • 1855 – Paul Deschanel, Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet’in 10. cumhurbaşkanı (ö. 1922)
Paul Deschanel
Fransa cumhurbaşkanı
Görev süresi
18 Şubat 1920 – 21 Eylül 1920
Yerine geldiği Raymond Poincaré
Yerine gelen Alexandre Millerand
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Şubat 1855
Schaerbeek, Belçika
Ölüm 28 Nisan 1922 (67 yaşında)
Paris, Fransa

Paul Eugène Louis Deschanel (d. 13 Şubat 1855 – ö. 28 Nisan 1922), Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet’in 10. cumhurbaşkanı (17 Şubat – 20 Eylül 1920) olarak görev yapan devlet adamı.

Felsefe, hukuk ve edebiyat alanlarında başarılı bir öğrenimden sonra siyaseti ve gazeteciliği birlikte sürdürmeye karar verdi. İçişleri örgütünde bir süre çalıştıktan sonra 1885’te Eure-et-Loir ilinden Temsilciler Meclisine seçildi. Ilımlı Cumhuriyetçiler grubuna katılarak toplumsal sorunlar ve dış ilişkiler üzerinde yoğunlaştı. 1899’da Academie Française’e seçildi. Yaşamı boyunca siyaset ve edebiyat üzerine çok sayıda kitap yazdı. Yapıtları arasında La Question sociale (1898; Toplumsal Sorun), Orateurs et hommes d’etat (1888; Hatipler ve Devlet Adamları), Essai de philosophie politique (1899; Siyaset Felsefesi Denemesi) ve Gambetta (1920) sayılabilir.

Deschanel iki dönem Temsilciler Meclisi başkanlığı (1898-1902, 1912-1920) yaptıktan sonra cumhurbaşkanı seçildi; daha önce hükûmette hiç görev almadığı halde bu makama seçilen ilk devlet adamıydı. İstikrarsız bir kabineyle geçen yedi aylık bir dönemden sonra, sağlığının da bozulması yüzünden istifa etmek zorunda kaldı.

  • 1870 – Leopold Godowsky, Leh asıllı Amerikalı piyano virtüözü ve besteci (ö. 1938)
  • 1873 – Fyodor Şalyapin, Rus opera şarkıcısı (ö. 1938)
  • 1877 – Fehim Spaho, Bosnalı din adamı (ö. 1942)
Fehim Efendi Spaho
6. Reisu-l-uleması
Görev süresi
1938-1942
Yerine geldiği Salih Safvet Bašić
(Geçici)
Yerine gelen Salih Safvet Bašić
(Geçici)
Kişisel bilgiler
Doğum Fehim Spaho
13 Şubat 1877
Saraybosna, Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 14 Şubat 1942 (65 yaşında)
Saraybosna, Hırvatistan Bağımsız Devleti Bağımsız Hırvatistan Devleti
Mesleği Din adamı, Yazar, Çevirmen
Dini İslam

Fehim Efendi Spaho (13 Şubat 1877 – 14 Şubat 1942), Bosnalı bir din adamı, Yugoslavya Reisu-l-uleması. Onun küçük kardeşi siyasetçi Mehmed Spaho oldu.

Hayatı

14 Şubat 1877’de Saraybosna’da doğdu. Babası Mekteb-i Nüvvâb olarak bilinen Yüksek Şeriat-Hâkimlik Okulu’nun müdürü Hacı Hasan Efendi’dir. İlk öğrenimini Saraybosna’da tamamladı. Ardından Mekteb-i Nüvvâb’a girdi ve buradan mezun oldu. 7 Ekim 1895’te vilayet arşivcisi olarak devlet memurluğu görevine başladı. Aralık 1896’da Saraybosna’daki şer‘i mahkemeye tayin edildi. Eylül 1897’deki kadılık sınavını kazandı ve bu arada aynı kurumda resmi Türkçe mütercimi oldu. 1901-1908 yılları arasında Saraybosna’da kadılık yaptı. 1908’de hükûmet katipliğine, 1911’de sekreter yardımcılığına ve 1915’te hükûmet sekreteri görevlerine getirildi. Şubat 1919 – Ekim 1920 tarihleri arasında Belgrad’daki Din İşleri Bakanlığı’nda daire başkanlığı görevini üstlendi. Ardından Saraybosna’ya döndü. 1923 yılına kadar Saraybosna’da hükûmet üst düzey müsteşarı ve din işleri bölümü başkanı olarak görevde bulundu. İki defa siyasi sebeplerle emekliye ayrıldı ve 1936 yılına kadar ilmi çalışmalar ve çevirilerle meşgul oldu. 1936’da İslam Dini Birliği naibliğine getirildi. Aynı yılın nisan ayında Yüksek Şeriat Mahkemesi başkanı oldu. 1937’de Vakıf Kurulu, Reisu-l-ulema Meclisi müşavirliği ve Reisu-l-ulema Seçme Kurulu üyeliklerine seçildi. 20 Nisan 1938 tarihinde reisu-l-ulema oldu. 6 Mayıs 1938’de resmen göreve başladı ve 9 Haziran 1938’de Saraybosna’daki Hünkâr Camii’nde bu münasebetle menşur töreni yapıldı. 13 Şubat 1942’de Saraybosna’da öldü ve Gazi Hüsrev Bey Camii’nde yakınına defnedildi.

İlmi çalışmalarını

Fehim Spaho ilmi çalışmalarını genç yaşlarından itibaren sürdürmüş ve özellikle Türkçe’den Boşnakça’ya çeviriler yapmıştır. İlk yazıları daha on dört yaşında iken Saraybosna’daki Bošnjak adlı dergide yayımlanmış, yine Saraybosna’da Nada adlı dergide bazı yazıları ve çevirileri çıkmıştır. Kurucuları arasında bulunduğu Behar adlı dergide de birçok makalesi ve çevirisi neşredilmiştir. Narodna Uzdanica adlı müslümanlara ait kültür ve eğitim derneğinin 1924-1927 yılları arasında başkan yardımcılığını, 1927-1928 yıllarında başkanlığını yaparak bu derneğin yayımladığı Kalendar Narodne Uzdanice adlı dergide makaleleri çıkmıştır.[1]

Eserleri

İlmi çalışmalarını

  • Turski rudarski zakoni (Saraybosna, 1913)
  • Naši narodni nazivi mjeseci u turskim kalendarima iz XVII Vijeka (Saraybosna, 1930)
  • Staroslovenski crkveni stihovi u arapskom pismu (Saraybosna, 1931)
  • Jedan turski dokumenat o Krbavskoj bitci 1493 (Saraybosna, 1931)
  • Prve kavane su otvorene u našim krajevima (Saraybosna, 1931-1932)
  • Pobune u Tuzlanskom srezu polovicom XVIII Vijeka (Saraybosna, 1933)
  • Još jedan neobjavljen dokumenat iz pokreta Husejn kapetana Gradaščevića (Saraybosna, 1934)
  • Iz javnog i privatnog života u Doba Turaka (Belgrad, 1936)
  • Mješoviti brakovi (Saraybosna, 1938)
  • Arapski, perzijski i turski rukopisi Hrvatskih zemaljskih muzeja u Sarajevu (Saraybosna, 1942)

Çeviriler

  • Hiljadu i jedna Noć (Binbir Gece Masalları) (Saraybosna, 1925)
  • Saliha Hanuma (Halit Ziya Uşaklığil’in Saliha Hanım) (Saraybosna, 1923)
  • Safija (Moralizade Vassaf Kadri’nin Safiya) (Saraybosna, 1923)
  • Grmuša (Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu) (Saraybosna, 1923)
  • Kad sunce zalazi (Ercüment Ekrem Talu’nun Gün batarken) (Saraybosna, 1924)
  • Zaboravljena ljubav (Halit Ziya Uşaklığil’in Aşk-i memnu) (Saraybosna, 1924)
  • Zaostale bilješke umrle žene (Güzide Sabri Aygün’nün Olmüs Bir Kadinin Evrak-i Metrukesi) (Saraybosna, 1924)
  • Bolja na srcu (Halide Edip Adıvar’ın Kalp Ağrisi) (Saraybosna, 1927)
  • Handana (Halide Edip Adıvar’ın Handan) (Saraybosna, 1930)

Hikâyelerin çevirileri

  • Trešnje (Reşat Nuri Güntekin’in Kızılcık Dalları) (Saraybosna, 1929-30)
  • Jedna nedužna prevara (Reşat Nuri Güntekin’in Masumane Bir Hile) (Saraybosna, 1929-30)
  • Na oporavak (Reşat Nuri Güntekin’in Nekâhat) (Saraybosna, 1930)
  • Tetka Hava (Reşat Nuri Güntekin’in Havva Teyze) (Saraybosna, 1932)
  • Babur Šahova sedžada (Reşat Nuri Güntekin’in Babür Šah’in Seccadesi) (Saraybosna, 1936)
  • Čigra (Ercüment Ekrem Talu’nun Topac) (Saraybosna, 1938)
  • Bosna Hersek İslam Birliği
  • 1879 – Prens Sabahattin, Türk siyasetçi ve düşünür (ö. 1948)
Prens Sabahattin
Doğum Mehmed Sabahaddin
13 Şubat 1879
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 30 Haziran 1948 (69 yaşında)
Neuchâtel Kantonu İsviçre
Defin yeri Halil Rıfat Paşa Türbesi, Eyüpsultan
Meslek Düşünür · siyasetçi
Önemli eser(ler) Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?
Siyasi parti Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
Osmanlı Ahrar Fırkası (fiili başkan)
Hareket Liberalizm
Jön Türk
Ebeveyn(ler) Seniha Sultan
Damat Mahmud Celâleddin Paşa

Mehmed Sabahaddin (d. 13 Şubat 1879, İstanbul – ö. 30 Haziran 1948, Neuchâtel Kantonu, İsviçre), Türk siyasetçi ve düşünür. Babası Damat Gürcü Halil Rifat Paşa’nın oğlu, Osmanlı Adliye nazırlarından Mahmud Celaleddin Paşa, annesi Sultan Abdülmecid’in kızı, Sultan Abdülhamid’in kız kardeşi, Seniha Sultan’dır.

Sosyoloji alanında çalışma yapan ilk Türk aydınlarından birisidir. le Play’in etkisinde kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda liberalizm düşüncesinde Adem-i Merkeziyetçilik adını verdiği siyasi düşünceyi savunan Prens Sabahaddin, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra imparatorluğu yöneten İttihat ve Terakki’ye yönelen muhalefetin düşünsel önderidir.[1] Görüşleri, günümüz Türkiyesindeki merkez sağ partilerin temel ideolojisi kabul edilir.[2] Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi olan Osmanlı Ahrar Fırkası’nın kurucusudur.

Sabahaddin aynı zamanda Osmanlı padişahlarından Sultan Abdülmecid’in torunu, V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed ve VI. Mehmed’in yeğenidir. İstanbul’da, kendi adıyla anılan Prens Sabahaddin Korusu’nun da sahibiydi.

Yaşamı

1879 yılında İstanbul’da doğdu. Annesi Osmanlı padişahı Abdülmecid’in kızı ve II. Abdülhamid’in üvey kızkardeşi Seniha Sultan, babası ise Kaptan-ı Derya Damat Gürcü Halil Rifat Paşa’nın oğlu Damat Mahmud Celalettin Paşa’ydı. Hanedanla anne tarafından gelen bağından ötürü bir “sultanzâde” idi ancak “prens” unvanını kullanmıştır.

Dönemin önde gelen entelektüellerinden evde özel eğitim gördü ve bir batılı gibi yetiştirildi. Sarayın damadı ve padişah II. Abdülhamid’in yakın arkadaşı olan babası, Adalet Bakanı olduğu sırada Çırağan Baskını’na adı karıştığı gerekçesiyle görevden alınınca yalısında gözaltında bulunduğu süre boyunca oğulları Sabahattin ve Lütfullah Efendilerin eğitimi ile ilgilenmişti. Sabahaddin Efendi, doğa bilimlerine büyük ilgi gösterdi ve Fransızcayı çok iyi düzeyde öğrendi.

Paris’e kaçış

Bir suikast girişiminden çekinen babası 1899’da onu ve diğer oğlu Ahmed Lütfullah Bey’i yanına alarak Paris’e yerleşti. Prens Mehmed Sabahaddin, Damad Mahmud Celalettin Paşa’nın oğlu olmasının verdiği avantajla Fransa’daki Jön Türkler arasında hızla yükseldi. Abdülhamid’e karşı Avrupa’da muhalefet edenler arasında bir lider durumuna geldi. Bir ara, babası ile birlikte Mısır’a kaçtı ancak sonra tekrar Paris’e döndü. Ecole des Roches adlı okulun kurucusu Edmond Demolins ile tanıştı ve onun toplum ve siyaset hakkındaki görüşlerinden etkilendi. Osmanlı toplumunun ilerleyebilmesi için özel girişim ve yerinden yönetimin gerekliliğine inandı.

I. Jön Türk Kongresi

Birinci Jön Türk Kongresi, 1902

1900’de “Umum Osmanlı Vatandaşlara” hitaplı bir beyanname ile Jön Türkler’in bir kongre düzenlemesi fikrini ortaya attı. Bu ilk girişim gerçekleşmedi ancak 4 Şubat 1902’de Paris’te “Birinci Osmanlı Liberaller Kongresi” adıyla bir kongre toplamayı başardı (kongre, sonradan I. Jön Türk Kongresi olarak anılmıştır). Kongrede, Jön Türkler arasındaki ideolojik ve siyasi farklar ortaya çıktı. Prens Sabahaddin, II. Abdülhamid’in İngilizler yardımıyla düşürülmesi fikrini savundu. Yabancı müdahaleye karşı olan Ahmed Rıza ve grubuyla fikir ayrılığına düştü. Bir ihtilal sonucu yıkılması istenen Abdülhamid yönetiminin yerine hangi yönetim modelinin geleceği sorusunu ise Prens Sabahaddin ve taraftarları “yerli ve yabancı burjuvazinin işbirliğine dayanan, merkezi olmayan ve bireysel girişimleri destekleyen bir yönetim” olarak yanıtlarken, Ahmed Rıza Bey taraftarları “merkeziyetçi bir Meşrutiyet”i savunuyordu. Bu bölünmenin, günümüzde Türkiye’de merkez sağ ve merkez solun temelini oluşturduğu kabul edilir.

Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

Prens Sabahaddin, 1902’de başarısız bir darbe girişimi yaptı. 1906’da Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni kurdu. Cemiyetin yayın organı olarak çalışan “Terakki” dergisini yayımlayarak, yönetimde adem-i merkeziyet ve iktisatta “teşebbüs-i şahsi” ilkelerini savundu. Bu aylık dergi, iki yıl kadar süreyle yayımlandı. Dergide ifade edilen görüşler imparatorluktaki azınlıklar ve tüccarlar arasında taraftar buldu. Derneğin İstanbul, İzmir, Alanya ve Şam’da şubeleri açıldı.

Osmanlı Ahrar Fırkası

Prens Sabahaddin, İttihat ve Terakki Cemiyeti 1908’deki ayaklanmayı hazırlayıp gerçekleştirdikten ve II. Meşrutiyet ilan edildikten sonra liberal görüşleri savunan Jön Türkler’in kurduğu Osmanlı Ahrar Fırkası’nı destekledi ve perde arkasından yönetti. 1903’te kaybettiği babasının cenazesini de beraberinde getirerek 1908’de İstanbul’a döndü. Ahrar Fırkası, 1908 seçimlerine katıldı ancak meclise giremedi. Fırka, çok geçmeden, 31 Mart Olayı’nda payı olmakla suçlandı ve kapatıldı. Prens Sabahaddin tutuklandı ancak Mahmut Şevket Paşa ve Hurşit Paşa’nın aracılığı ile serbest bırakıldı. Daha sonra bu olayla ilişkisi olmak suçuyla gıyabında yargılanıp idama mahkûm edilince yeniden yurtdışına kaçtı.

Mahmut Şevket Paşa Suikastı

1913’te İstanbul’daki Prens Sabahaddin taraftarları, Bâb-ı Âli Baskını’nın bir benzerini yaparak hükûmeti devirmek ve Prens Sabahaddin’i lider yapmak üzere plan yaptılar. İlk hareketleri sadrazam Mahmud Şevket Paşa’nın öldürülmesi olarak kararlaştırıldı. 11 Haziran 1913’te suikast gerçekleştirildi. Ancak suikastçılar yakalanıp idam edildi ve Prens Sabahaddin Paris’ten kaçmak zorunda kaldı. I. Dünya Savaşı yıllarında yaşamını Avrupa’nın değişik kentlerinde sürdürdü.

Milli Mücadele Yılları

Prens Sabahattin, I. Dünya Savaşı yenilgisinden ve İttihat ve Terakki yönetiminin sona ermesinden sonra yurda dönebildi. Türkiye’ye döner dönmez İttihat ve Terakki döneminde yasaklanan “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” adlı eserini yayınladı. Ayrıca çeşitli yazılarıyla Anadolu’daki Milli Mücadele’yi destekledi. Cumhuriyetin İlanından sonra 1924 yılında hanedan üyelerinin sürgüne gönderilmesine ilişkin kanun gereği ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.

Ölümü

1948 yılında İsviçre’nin Neuchâtel kentinde öldü. Cenazesi, 1952 yılında Türkiye’ye getirildi; İstanbul’un Eyüpsultan semtinde babasının ve dedesinin mezarlarının bulunduğu Halil Rıfat Paşa Türbesi’ne defnedildi.

1920 yılında İstanbul’da tanıştığı ve çok fazla etkilediği John Godolphin Bennett, (ilk baskısı 1962, genişletilmiş ikinci baskısı 1974 yılında yapılan ve Türkçeye 1999 yılında çevrilen) “The Witness” (“Tanık”) adlı otobiyografisinin başlarında kendisiyle tanışıklıklarından uzun uzadıya bahsetmiş ve kitabın ortalarında da Sabahaddin’in yaşadığı hüsran, hayal kırıklıkları ve Türkiye’den sürgün edilmiş olması sebebiyle hayatının son yıllarında alkolik olduğunu ve büyük fakirlik içinde öldüğünü belirtmiştir.

Evlilik, Çocuk

Prens Sabahattin iki evlilik yaptı. Kafkas kökenli Tabinak Hanım ile evliliğinden (Fethiye Kendi) adında bir kızı dünyaya geldi (1899 -1986)

Sosyoloji anlayışı

Prens Sabahattin, kendisi gibi ilk Türk sosyologlarından olan ve Durkheimci toplum görüşünü benimseyen Ziya Gökalp’in merkeziyetçi fikirlerinin aksine adem-i merkeziyetçi bir anlayışla ferdin görüş ve davranışlarını ve kişisel hürriyeti toplumsal menfaatin önünde tutmuş ve Türk sosyolojisinin iki ana geleneğinden birisinin öncüsü olmuştur.

Kendisi, İttihat ve Terakki yönetiminde muhalifleri etrafında toplayan “Meslek-i İçtima” akımının öncüsü idi. Fikirlerinin temelinde “le Play” akımı vardır. Edmond Demolins’in “Anglo-Saksonlar’ın Faikiyelerinin Sebebi Nedir?” adlı eserini okuyarak bu akım ile tanışan Prens Sabahattin, daha sonra Edmond Demolins’le dostluk kurmuş ve le Play’in fikirlerini takip edenlerin girdiği Science Social Cemiyeti’ne girmişti.

Demolins’in görüşlerinden etkilenerek Osmanlı Devleti’nin de bir memur devleti olduğu düşüncesine varan Prens Sabahattin; Osmanlı’yı memur zulmünden kurtaracak, özel girişimciliğe yer verecek, bireysel yeteneklerin gelişmesini sağlayacak bir eğitim sisteminin gerçekleştirilmesini devletin kurtuluş yolu olarak sundu İngiltere örneğinden yola çıkarak burjuva sınıfının önemini vurguladı ve Avrupa’daki gibi özel teşebbüsün desteklenmesi ile burjuva sınıfının geliştirilebileceğini öngördü. İmparatorluğun geniş ve hantal yapısı nedeniyle gereğince gerçekleştirilmeyen yerel yönetimin bölgenin yaşayanları tarafından üstlenilmesi gerektiği fikrini savundu. “Adem-i merkeziyetçilik” olarak adlandırılan bu görüşü etnik unsurlara prim verme olarak algılandı.

Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” adlı broşürünü Science Sociale Mektebinin yöntemlerini Türkiye’de uyarlayarak ülkenin ıslahına ve kurtuluşuna çözüm olarak yazdı. Sosyolojik bir yönde olan eseri Muzaffer Sencer tarafından sadeleştiriterek yayımlandı.[7] Eserde kişisel disiplini ortaya koymadan önce Emile Durkheim ve diğer sosyoloji disiplinlerine yönelik eleştirel bir giriş yapar. Sonrasında yapılacak ıslahat hareketlerinin planlı bir şekilde belirli bir disipline dayalı olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini ortaya koyar.

Kitapları

  • Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?
  • Teşebbüs-ü Şahsi ve Tevsi-i Mezuniyet Hakkında Bir İzah
  • Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Hakkında İkinci Bir İzah
  • İttihat ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar
  • Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah

Popüler kültürdeki yeri

TRT 1’de 2017’de yayın hayatına başlayan Payitaht: Abdülhamid dizisinde Kaan Turgut tarafından canlandırılmıştır.

  • 1888 – Yorgo Papandreu, Yunan Siyasetçi ve Yunanistan’ın 162’nci Başbakanı (ö. 1968)
Yorgo Papandreu
Γεώργιος Παπανδρέου
Yunanistan Başbakanı
Görev süresi
19 Şubat 1964 – 15 Temmuz 1965
Yerine geldiği Yannis Paraskevopulos
Yerine gelen Yorgos Atanasiadis-Novas
Görev süresi
8 Kasım 1963 – 30 Aralık 1963
Hükümdar Paulos
II. Konstantin
Yerine geldiği Stilianos Mavromihalis
Yerine gelen Yannis Paraskevopulos
Görev süresi
26 Nisan 1944 – 3 Ocak 1945
Yerine geldiği Sofoklis Venizelos
Yerine gelen Nikolaos Plastiras
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Şubat 1888
Kalentzi, Achaea, Yunanistan
Ölüm 1 Kasım 1968 (80 yaşında)
Atina, Yunanistan
Partisi Merkez Birliği
Çocuk(lar) Andreas Papandreu
Yorgo G. Papandreu
Dini Yunan Ortodoks

Yorgo Papandreu (Yunanca: Γεώργιος Παπανδρέου Georgios Papandreou, 13 Şubat 1888 – 1 Kasım 1968), üç dönem başbakanlık yapan Yunan liberal siyaset adamı.

1911 yılında Atina Üniversitesi’nde, daha sonra da Almanya’da öğrenim gördü. 1915’te siyasete atıldı. 1917-1920 arasında Ege Adaları valiliği, 1929-1933 arasında da Elefterios Venizelos’un krallık karşıtı Liberal hükûmetinde eğitim bakanlığı yaptı.1935’te Liberal Parti’den atrılarak Demokratik Sosyalist Parti’yi kurdu. Yannis Metaksas’ın diktatörlüğü sırasında sürgünde yaşadı. II. Dünya Savaşı sırasında 1942 yılında Almanlar tarafından yakalanarak hapsedildi. 1944’te hapisten kaçmayı başararak Kahire’ye gitti ve Nisan 1944’ten Alman ordusunun Yunanistan’dan çekildiği Ekim 1944’e değin sürgündeki koalisyon hükûmetinin başkanlığını yaptı. Aralık 1944’te ülkede iç savaş çıkınca görevden çekildi. 1945-1952 arasında çeşitli hükûmetlerde bakanlık yaptıktan sonra partisini Liberal Parti’yle birleştirdi. 1961’de de merkez sol partileri bir araya getiren Merkez Birliği’ni kurdu.

1963’te Merkez Birliği az bir farkla seçimleri kazanınca başbakan oldu.Ama güvenoyu alamayınca kısa süre sonra istifa etmek zorunda kaldı. 1964’te yinelenen seçimlerde oyların büyük çoğunluğunu Merkez Birliği’nin alması üzerine yeniden başbakan olan Papandreou, bir toplumsal reform programını uygulamaya koydu. 1965’te oğlu Andreas Papandreu’a bakanlık düzeyinde bir görev verme çabaları siyasi bir bunalıma neden olurken, ordudaki muhafazakâr subayların denetimi konusundaki görüşleri Kral Konstantin’in tepkisine yol açtı. Papandreou’nun Temmuz 1965’te kral tarafından görevden alınması 1967 yılında Albaylar Cuntası’nın yönetime el koymasıyla sonuçlanacak bir istikrarsızlık döneminin başlangıcı oldu. 1967’deki genel seçimlerde Papandreou’nun partisinin kazanacağı açıkça belli olunca bir askerî darbe sonucu Albaylar Cuntası yönetimi ele geçirdi. Oğluyla birlikte tutuklanan Papandreou serbest bırakıldıktan kısa süre sonra öldü.

  • 1891 – Grant Wood, Amerikalı ressam (ö. 1942)
  • 1894 – Hambartsum Haçanyan, Ermeni sinema oyuncusu (ö. 1944)
  • 1903 – Georges Simenon, Belçikalı polisiye yazarı (ö. 1989)
  • 1910 – William B. Shockley, Amerikalı fizikçi, mucit ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1989)
  • 1915 – Aung San, Birmanyalı milliyetçi önder (ö. 1947)
  • 1916 – Samim Kocagöz, Türk yazar (ö. 1993)
  • 1921 – Ulvi Uraz, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (ö. 1974)
  • 1923 – Chuck Yeager, Amerikalı ses hızını aşan ilk pilot
  • 1928 – Refik Erduran, Türk yazar (ö. 2017)
  • 1929 – Kenan Erim, Türk arkeolog (ö. 1990)
  • 1930 – Frank Buxton, Amerikalı oyuncu, seslendirme sanatçısı, yazar ve televizyon yönetmeni (ö. 2018)
  • 1932 – Barbara Shelley, İngiliz aktris (ö. 2021)
  • 1932 – Nail Güreli, Türk gazeteci ve yazar (ö. 2016)
  • 1933 – Kim Novak, Amerikalı sinema oyuncusu
  • 1937 – Oliver Reed, İngiliz aktör (ö. 1999)
  • 1947 – Rüçhan Çalışkur, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
  • 1950 – Mazhar Alanson, Türk şarkıcı, gitarist, söz yazarı ve oyuncu
  • 1950 – Peter Gabriel, İngiliz müzisyen (Genesis grubu)
  • 1958 – Nilgün Marmara, Türk şair (ö. 1987)
  • 1973 – Sibel Alaş, Türk şarkıcı ve söz yazarı
  • 1974 – Robbie Williams, İngiliz müzisyen
  • 1976 – Leslie Feist, Kanadalı şarkıcı ve söz yazarı
  • 1976 – Nihat Doğan, Türk şarkıcı ve oyuncu
  • 1978 – Edsilia Rombley, Hollandalı müzisyen
  • 1980 – Sebastian Kehl, Alman futbolcu
  • 1984 – Apoño, İspanyol futbolcu
  • 1986 – Besim Kunić, İsveçli futbolcu
  • 1990 – Kevin Strootman, Hollandalı millî futbolcu
  • 1995 – Tibor Linka, Slovak kanocu

 

wikipedia.org

Ayrıca Kontrol Edin

15 Martta ölenler

Ölümler MÖ 44 – Jül Sezar, Romalı asker ve politik lider (d. MÖ 100) Jül Sezar Roma Cumhuriyeti …

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir


Seç ve dinle