......

20 Martta ölenler

Ölümler

  • 1181 – Taira no Kiyomori, Heian döneminin sonunda Japonya’da bir askeri lider (d. 1118)
  • 1191 – III. Clemens, 19 Aralık 1187’den ölümüne kadar papalık yaptı (d. 1130)
  • 1239 – Hermann von Salza, Alman Haçlıları’nın kurduğu Töton Şövalyeleri adlı askeri tarikatın başkanı (1210-1239) (d. 1170)
Hermann von Salza
4. Töton Şövalyeleri’nin büyük üstadı
Görev süresi
1210-1239
Yerine geldiği Heinrich von Tunna
Yerine gelen Konrad von Thüringen
Kişisel bilgiler
Doğum 1170
Ölüm 20 Mart 1239
Akka, Kudüs Krallığı
Defin yeri Akka, Kudüs Krallığı

Hermann von Salza (1170 – 20 Mart 1239), Alman Haçlıları’nın kurduğu Töton Şövalyeleri adlı askeri tarikatın başkanı (1210-1239).

Türingiyali küçük bir soylu ailesinden geliyordu. Kendi çabaları ve yeteneğiyle 1210’da Töton Şövalyeleri’nin başkanı (Hochmeister) olmayı başardı. Kutsal Roma-Germen imparatoru II. Friedrich’in (h. 1220-1250) güvenini ve desteğini kazandıktan sonra, imparatorun hizmetinde diplomat ve danışman olarak çalıştı. Son Haçlı seferlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, tarikatın askeri ve dinsel etkinliklerini Orta Doğu’dan putperestliğin yaygın olduğu Doğu Avrupa’ya kaydırmaya başladı. Ama Macaristan’daki ilk girişimi Töton Şövalyeleri’nin 1225’te bölgeden sürülmesiyle başarısızlığa uğradı. Bundan kısa bir süre sonra Mazovya dükü Konrad, Töton Şövalyeleri’nden, Vistül Irmağı çevresinde yaşayan Prusyalıların topraklarını fethetmek ve bölge halkını Hıristiyanlaştırmak üzere bir sefer düzenlemelerini istedi (1226). Hermann’a bu hizmeti karşılığında bölgede toprak bağışladı. Bu arada II. Friedrich’ten tarikatın görevini ve Prusyalılar üzerindeki egemenliğini onaylayan bir berat alan Hermann, 1233’te, tarikatın yerel başkanı Hermann Balk’ın komutasında Prusya’ya karşı bir sefer başlattı.

1230’da II. Friedrich’le Papa IX. Gregorius arasındaki anlaşmazlığın çözülmesinde önemli rol oynayan Hermann, 1235’te de Friedrich’le büyük oğlu Heinrich arasında uzlaşma sağlanmasında yardımcı oldu. Hem papanın, hem de imparatorun güvenini kazanarak, Töton Şövalyeleri’ni güçlü bir konuma getirdi.Uzak görüşlü politikalarıyla, tarikatın Prusya’da 15. yüzyıl ortalarına değin ayakta kalacak güçlü bir feodal devlet kurmasını sağladı.

Töton Şövalyeleri
Etkin 1190 – günümüz
Ülke Papalık, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
Karargâh Akka (1192–1291)
Venedik (1291–1309)
Marienburg (1309–1466)
Königsberg (1466–1525)
Mergentheim (1525–1809)
Viyana (1809–)
Takma Adı Töton Şövalyeleri
Alman Tarikatı
Slogan Yardım et, koru ve şifa dağıt
Savaşları Haçlı Seferleri
Komutanlar
İlk Büyük Üstat Heinrich Walpot von Bassenheim
Mevcut Büyük Üstat Frank Bayard

Töton Şövalyeleri ya da Teutonik Şövalyeler, yahut tam adıyla Kudüs Azize Meryem Hastanesi ve Töton Şövalyeleri Tarikatı (Latince: Ordo domus Sanctæ Mariæ Theutonicorum Hierosolymitanorum, Almanca: Orden der Brüder vom Deutschen Haus St. Mariens in Jerusalem), bir Cermen-Roma dini tarikatıdır. Tarikat, Katolik hacılara, hac yolunda yardım etmek, hasta ve yaralı Katoliklerin bakımlarını sağlamak üzere hastane kurmak amacıyla kurulmuştur. Adlarını özellikle Orta Çağ’da Haçlı Seferleri’ne katılarak duyurdular. Normalde asıl üyelerin sayısı her zaman sınırlıydı ancak ihtiyaç durumunda gerek gönüllülerin gerekse paralı askerlerin katılımıyla sayıları hayli artmaktaydı.

Avrupa’da sekiz yüzyıla yakın süre varlığını korumuş bir şövalye kurumudur. Geneli Cermen şövalyelerden oluşmaktaydı. Polonya üzerinde büyük nüfuzları mevcuttu. Orta Çağ’da III. Haçlı Seferi esnasında (1190) Orta Avrupa’da Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’na bağlıydılar. Papa III. Innocentius tarafından şövalye olarak kabul edildiler ve 19. yüzyılda Napolyon dönemine kadar yaşamayı başardılar.

12. yüzyılın sonunda Akka’da kurulan tarikat, Haçlı Seferleri sırasında denizaşırı toprakların (Orta Doğu’da) savunulmasında önemli rol üstlenmiştir. Özellikle Akka Limanı’nın korunması ve vergi toplanması konusunda çok işe yaramıştır. Hristiyan kuvvetlerinin yenilip, Ortadoğu’dan çekilmesinin ardından tarikat, Transilvanya’ya taşındı. Burada 1211 yılından itibaren, Macaristan’ın Kumanlar karşısında verdikleri mücadeleye katıldılar. Papa’nın hükmünü, Macar egemenliğine tercih edince Macaristan’dan kovuldular.

İlerleyen yıllarda hürmet ve bağış gördüler ve güçlendiler. Zamanla Avrupa’nın en güçlü şövalyeleri haline geldiler. Türklerin ve Arapların kutsal toprakları birer birer fethetmesi ile sonunda tüm Haçlılar bu diyarlardan kovuldular. Bu gelişmelerden birkaç yıl sonra Polonyalılar bölgedeki doğal dinlere inanan halkları, özellikle de Litvanya’yı, Katolikleştirmek istiyordu. Bunun için Töton Tarikatı’na yardım çağrısında bulundu. Kutsal Topraklardan kovulan, yersiz kalan Tötonlar için iyi bir teklifti. Yurt edinebileceklerdi. Prusya bölgesine yerleşen Tötonlar bölgedeki halkı Katolikleştirmek için çok ağır şartlar uyguladılar. Bölge halkı gene aynı dine inanan Litvanya’ya sığındı.

1230 yılında, Töton Şövalyeleri’nin Lideri Büyük Üstat Hermann von Salza, Leh Kralı I. Konrad ile birlikte, Baltık Ülkelerine karşı Baltık Haçlı Seferi’ni başlattılar. Bu seferin hemen ardından tarikat, işgal edilen Baltık Ülkeleri topraklarında bağımsız bir manastır devleti kurdu. Akabinde, Courland, Livonya ve Estonya’yı işgal ettiler. Ardından Polonya Kralı, tarikatı, kendilerine ait toprakları işgal etmekle suçladı.

Tarikat, Litvanya’nın da Hristiyanlaştırılmasının ardından asıl amacını yani Haçlı İdealini yitirdi. Çünkü çevrelerinde, Hristiyanlaştırılması ya da yokedilmesi gereken kafirler kalmamıştı. Bu durumda artık Hristiyan komşularıyla çekişmeleri gerekecekti. Polonya Krallığı, Litvanya Büyük Dükalığı ve Novgorodlular (Livonyalıların asimile olmasından sonra ortaya çıkan topluluk) en büyük rakipleri oldular. Ekonomik açıdan güçlü bir bölgeye hakimdiler ve feodal krallıklarını ayakta tutmak üzere Avrupa’nın çeşitli bölgelerinden paralı askerler topladılar. Böylelikle, Baltık Denizi civarında, önemli bir yerel güç haline geldiler. 1410 yılında, Polonya-Litvanya koalisyon kuvvetleri, Grunwald Savaşı’nda tarikat kuvvetlerini hezimete uğrattılar ve tarikatın askeri gücünü büyük oranda yok ettiler.

1515 yılında, Kutsal Roma-Cermen İmparatoru I. Maximilian, Polonya-Litvanya kralı I. Zygmunt ile bir evlilik anlaşması yaptı. Bunun ardından Roma-Cermen İmparatorluğu, Polonya karşında tarikatı desteklemekten vazgeçti. Bir zaman sonra 1525 yılında, tarikatın başı olan Brandenburglu Albert Protestan oldu ve Prusya Dükalığı’nın ilk dükü oldu. Ardından, Estonya ve Litvanya ve ayrıca tarikatın Almanya sınırları içinde kalan kısmı da Protestanlığı seçti.

Tarikat, hatırı sayılır bir miktarda Katolik nüfus barındıran toprağı 1809 yılına kadar hakimiyeti altında tuttu. Napolyon’un ordularının saldırmasıyla, tarikat son topraklarını da kaybetti. Bundan sonra varlığını, hayırsever ve geleneksel olarak devam ettirdi. Tarikat, 1938 yılında Hitler tarafından dağıtıldı ancak 1945 yılında yeniden kuruldu. Günümüzde, hayırsever amaçlar doğrultusunda Avrupa’da faaliyet göstermektedir.

Şövalyeler, üzerinde siyah bir haç olan uzun beyaz elbiseler giyerlerdi. Daha sonra bu imge Prusya Krallığı ve Almanya tarafından Demir Haç Madalyası olarak da kullanıldı. Tarikatın parolası ise Yardım et, koru ve şifa dağıt idi.

Tarikatın Marienburg Kalesi, Töton Şövalyelerinin Manastır Devleti, bugünkü Malbork, Polonya.

Kuruluş

Kronikçi Jean d’Ypres’in aktardığına göre, 1143 yılında, Papa II. Ceolestin, Hospitallere (St. Jean Şövalyeleri), eski Fransızca ve Latince konuşan Alman hacı topluluklarına tahsis edilmek üzere Kudüs’te bir hastahane kurulması emrini verdi. Her ne kadar kuruluşa Hospitaller imza atmış olsa da bu “Domus Theutonicorum” her zaman Papa’nın denetiminde ve Almanlara ait oldu. Almanlara ait böyle bir kurum sayesinde bu Alman kökenli dini tarikat, Papa’nın da hamiliğinde 12. yüzyıl boyunca büyüme ve güçlenme fırsatı yakaladı.

1187’de Kudüs’ün yitirilmesinin ardından, tarikata üye Lübeck ve Bremenli bazı paralı askerler, Akka savunması sırasında buraya bir hastahane inşa ettiler. Burası, tarikatın Orta Doğu’daki çekirdek merkezi haline geldi. Müteakip, Papa III. Caelestinus, tarikatı tanıdığını açıklamıştır ve bu rahiplere Augustinian Rule vermiştir. 1198 yılına gelindiğinde, tarikat kendisine Tapınak Şövalyeleri’ni örnek alarak silahlı bir kuvvet halini alarak kabuk değiştirdi. Tarikatın genel yöneticisi ve komutanı statüsündeki önderine de “Büyük Üstad (Grand Master)” denir. Totonların en büyük ideali, Papa’nın işaret ettiği gibi Kudüs’ü tekrar geri kazanmak ve Müslümanlardan korumaktı. Büyük Üstad Hermann von Salza’nın yöneticiliğinde, bu kardeşlik tarikatı, hacılara yardım etme ve kollama görevini ikinci plana atarak, daha çok savaşçı bir kimlik kazandılar.

Akka’ya yerleşen şövalyeler, 1220 yılında Akka’nın kuzeybatısında bulunan Monfort’u (Starkenberg) ele geçirdiler. Bu kale Kudüs ve Akdeniz arasında kalan bölgeyi kontrol ediyordu. Stratejik açıdan çok önemli olan bu kale 1229’da Büyük Üstad’ın ikamet ettiği merkez olarak kabul edildi. Tarikat merkezi olan bu kale 1271’de tekrar Müslümanların denetimine geçti ve Tötonlar Akka’ya çekildiler. Tarikatın Tarsus’ta da (o günkü Ermenistan topraklarına sınır olan) bir kalesi bulunuyordu. Ayrıca önemli Avrupa devletleri (Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Yunanistan ve Filistin) ve soylular tarafından bağışlanmış toprakları mevcuttu. (Harita 1)

İmparator II. Friedrich, yakın arkadaşı olan Hermann von Salza’yı “İmparatorluk Prensi (Reichfürst)” olarak atadı. Salza’nın etkinliği artırmak ve diğer Alman prensleriyle denk sayılmasını sağlamak üzere Alman prensleriyle pazarlık etti. II. Friedrich’in yönetimi sırasında (ki aynı zamanda Kudüs Kralı idi), 1225 yılında düzenlenen Haçlı Seferi’nde krala refakat ettiler. Hermann von Salza Kutsal Kabir Kilisesi’nde kralın bildirisini hem Almanca hem de Fransızca olarak topluluğa okudu. II. Friedrich açısından bakıldığında Tötonların onun gözündeki değeri anlaşılabiliyor. Ancak Tötonlar, Ortadoğu’da hiçbir zaman siyasi, askeri ve lojistik açılardan Tapınakçılar ve Hospitaller kadar etkin olamadılar.

1221 yılında, Macaristan Kralı II. Andras, Tötonları maiyetine kabul etti ve tarikat üyelerini Transilvanya’daki Burzerland yakınlarına yerleştirdi. II. Andras, kızını Hermann von Salza’nın oğlu ile evlendirmek üzere müzakerelerde bulundu. Oğlu, Salza’nın yerine Thuringia prensliğini yürütüyordu. Tarikattan önemli bir isim olan Theoderich önderliğinde, şövalyeler Macaristan’ı, Kumanlara karşı savundular. Bu süre zarfında, bulundukları bölgeye daha önce de Macar Krallığı topraklarında yaşamış olan Transilvanya Saksonlarını yerleştirdiler. 1224 yılına gelindiğinde, Macar Kralı’nın himayesi yerine o anda Papa olan, III. Honorius’la müzakere ederek, Papa’nın önderliğini kabul ettiler. Bu duruma kızan ve önlem alması gerektiğini düşünen II. Andras, giderek güçlenen Töton Şövalyelerini topraklarından çıkardı. Ancak Almanya’dan gelen göçmenlerin topraklarında yaşamalarına izin verdi.

Töton Şövalyeleri’nin dördüncü lideri Hermann von Salza(1209-1239)

1226 yılında, orta-batı Polonya’da hüküm süren Masovia Dükü I. Konrad, şövalyelere, Pagan Baltık Prusyalıları’na karşı sınırlarını korumaları karşılığında, Culmerland’da kendilerine ait bir bölge teklif etti. Hermann von Salza bu yaygın Haçlı Seferi’nin, Toton Şövalyeleri için Ortadoğu’daki asıl savaş için iyi bir sınama olacağına kanaat getirdi. Golden Bull of Rimini’nin yönetimi sırasında, Alman imparatoru II. Friedrich, tarikatın Prusya’yı işgal edebilmesi ve sömürgeleştirebilmesi için Alman Krallığı ve Papa adına özel bir imtiyaz verdi.

Bu Kuzey Haçlı Seferleri’nin bir kısmı olan Prusya’nın şövalyeler tarafından ele geçirilmesi sırasında çok kan döküldü. Ve bu süreç yaklaşık 50 yıl aldı. Bu süre zarfında Hristiyanlığı kabul etmeyen pagan Prusyalılar işkenceyle boyun eğdirildiler, öldürüldüler ya da sürüldüler. Pagan Prusyalılar ve tarikat arasındaki savaş çok gaddarca geçmişti. Öyle ki, Tarikata ait kroniklerde Pagan Prusyalılar, kestaneye benzer zırhlarıyla, yerel bir tanrının mücevher sandığına girmeyi bekleyen yaratıklara benzetiliyor.

Pagan Prusyalı yerel soylular, Haçlı Seferi sonrasında, “Christburg Antlaşması” ile şövalyelerin onlardan birçok haklarını aldıklarını bildirdiler. 1260-1283 arasındaki “Prusyalı Ayaklanması” sonrasında birçok Pagan Prusyalı soylu göç etmek zorunda kaldı ya da farklı bölgelere dağıtıldı-yerleştirildi. Yerinde kalan Prusyalılar ise Cermen toprak sahipleriyle iyi ilişkiler kurmaya başladılar ve zaman içinde asimile oldular. Samland gibi sınır bölgelerinde bulunan köylüler ise “Pomesania” gibi nüfusu yoğun yerlerdekilere göre çok daha rahat ve geniş haklara sahip olarak yaşamaktaydılar. Hristiyanlık, batıdan doğuya doğru, yavaş yavaş Prusya kültürünün bir parçası oldu. Piskoposlar, gönülsüz de olsa Prusyalı inancını Hristiyanlığın içerisine karıştırdılar. Çünkü şövalyeler, kanunsuz ve yarı pagan yerlileri kontrol etmenin, bu şekilde çok daha kolay olacağını düşündüler.

Tarikat, Prusya’yı, tıpkı Hospitaller’in önce Rodos ardından da Malta’yı ele geçirmeleriyle kıyaslanabilecek şekilde, Papalığın ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nun tanıdığı imtiyazla işgal etti.

Tarikat, kayıpları telafi etmek üzere, yeni kazanılan topraklara -kısmen yok edilmiş- yerli halkın arasına, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’ndan göç almak üzere politikalar belirledi. Alman ırkından oluşan bu kolonistler, Cermen, Flemen ve Hollanda’dan geldiler. Bir kısım Mosavialı (daha sonra Masurialılar) da bunlara katıldı. Kolonistler arasında soylular da vardı, kentliler ve köylüler de… Bu yeni göçle beraber zaman içinde Prusya halkı Almanlaştırıldı. Göçmenler, eski Prusyalıların yaşadığı şehir veya kasabalara kalabalık gruplar halinde yerleştiler. Tarikat, kendi imkânlarıyla birçok kale (Ordensburg) inşa etmişti. Bu kalelerin bazıları “Prusyalı Ayaklanması”’nda, bir kısmı da Litvanya Büyük Dükalığı ve Lehistan Krallığı’nın saldırıları sırasında (tarikatın genel olarak savaş halinde olduğu 14. ve 15. yüzyıllarda) yıkılmıştır. Tarikat tarafından kurulan başlıca şehirler, Königsberg (1255’te Bohemya Kralı II. Otokar adına – yokedilmiş bir Prusya şehri üzerine kurulmuştur), Allenstein, Elbing ve Memel’dir.

1236’da, bir İngiliz tarikatı olan St. Thomas Şövalyeleri, Töton Şövalyeleri Tarikatı’nın yönetimini ve kanunlarını kabul etti.1237’de, Başka bir Alman kökenli keşiş şövalye tarikatı olan Livoniya Tarikatı da Töton Şövalyeleri’ne katıldı. Tarikatın nüfuzu, Prusya, Livonya, Semigalya ve Estonya’ya değin genişlemişti. Sıradaki görev ve amaç, Ortodoks Rusları, Roma Katolikliği inancına çevirmekti. Ancak tarikat, Novgorod Prensi Alexander Nevsky karşısında Peipus Gölü Savaşı’nda ağır bir yenilgi alınca, bu tasarı ortadan kalkmış oldu. Geleneksel olarak, belirsiz sayıdaki bir Töton kuvvetinin, 1241’de Moğollara karşı bir Haçlı Birliği oluşturulan Legnica Savaşı’nda yer aldığına inanılır. Ancak günümüzde “Labuda” tarafından, ilgili iddiayı ortaya atan, kronikçi) Jan Dlugoz tarafından hazırlanan “Jan Długosz Kronigi (Annals of Jan Długosz)” üzerinde yapılan analizler ışığında varılan sonuç; Tötonların bu savaşta yer aldıklarına dair bilginin, ilgili esere sonradan başkaları tarafından eklendiği yönündedir. Legnica ayrıca Moğolların batıya doğru ulaştığı en uç noktadır.

Novgorod

1242 yılında, Töton Şövalyeleri Novgorod halkına saldırdılar (günümüzde Rusya’da yer alır. Bir zaman için Fin-Ugorlar ve Rusların beraber yaşadığı bağımsız bir devletti, Sonra III. Ivan tarafından Rusya hakimiyetine alındı) ancak Alexander Nevsky yönetimindeki prenslik ordusu tarafından püskürtüldüler. Bu savaş Rusya’da Buz Savaşı olarak bilinir.

Litvanya’ya Karşı

Kudüs Krallığı’na ait topraklarda bulunan ve Töton’ların Ortadoğu’daki en önemli merkezi olan Akka’nın 1291’de düşmesinin ardından tarikat, mücadelesini pagan Litvanya karşısında zafer kazanmaya ve bu kafirleri Katolik-Hristiyan dinine döndürmek üzere faaliyetlere kaydırdı. Tarikat merkezi’ni de Ortadoğu’da Haçlı Devletlerini yeniden canlandırıncaya kadar Venedik’e taşıdılar. Ayrıca Litvanya Dükalığı karşısındaki mücadele de bir Haçlı Seferi’ydi (Litvanyalılar 14. yüzyılın sonuna kadar yani bütün Doğu Avrupa’dan çok sonra Hristiyanlığı kabul ettiler). Litvanyalılara karşı verilen mücadeleye, İngiltere ve Fransa gibi ülkelerden şövalyeler, günahlarından kurtulmak ve askeri deneyim kazanmak üzere belli dönemler için katılmaktaydılar. Iki taraf arasındaki mücadele çok sert geçti. Hristiyan olmayanlar, Teutonların gözünde ikinci sınıf insanlardı ve o dönemde Hristiyan olmayanların köle edilmesi olağan bir durumdu. Boyun eğdirilmiş Prusyalılar, şövalyeler tarafından çoğunlukla, kaybettikleri kendi topraklarında köle olarak çalıştırılıyordu.

Polonya Karşısında

Pomerelia (Pomerenians) Dükalığı’nın vekaleti konusundaki anlaşmazlıklar, 14. yüzyılın başında, tarikatı bir sınır mücadelesine sürükledi. “The Margraves of Brandenburg” (Alman Prensliği), dükalığı, 1306’da Polonya Kralı Wenceslaus’un ölümünden sonraki fırsatçı hareketleri yüzünden, dükalığı suçladı.[ Polonya Dükü I. Wladislaw da babasından kendisine kalan mirastan çaldıklarını belirterek Bradenburgların suçlu olduğunu duyurdu. Ancak Danzig’teki Pomerelialı soylular bu duruma karşı çıktılar ve Brandenburgdan yardım istediler. Wladyslaw Danzig’e dönebilecek ve orayı savunabilecek durumda değildi. Bradenburglar da bu durumdan istifade ederek kolaylıkla bir kale kazanmış oldular. Bu durumdan kurtulmak isteyen Wladyslaw, çareyi Töton’lardan yardım istemekte buldu.

Tarikatın 1300 civarında hakim olduğu yerler

Tarikat, Polonyalı Landmeister Heinrich von Plötzke komutanlığında, Bradenburgları Danzig’ten 1308 yılında atmayı başardı. Von Plötzke, Tötonlara verilmek üzere Wladyslaw’dan 10.000 gümüş Mark talep etti. Ancak Wladyslaw bu tutardan sadece 300 gümüş Marklık bölümü Tarikata verebileceğini belirtti. Parayla ilgili bu red cevabının ardından şövalyeler Danzig Şehrini ve Danzig Kalesi’ni terk etmekten vazgeçtiler ve şehirde huzursuzluk doğmaya başladı. Bir sonraki ay, şövalyeler, kendilerine karşı başlatılan bir ayaklanmayı, paralı alman şövalyelerin büyük gayretiyle, çok kan dökerek de olsa bastırmayı başardılar. 13 Eylül 1306 tarihli Soldin Anlaşması ile tarikat, Bradenburglardan, Danzig, Schwetz ve Dirschau şehirleri ve hinterlandlarını ayrıca 10.000 gümüş mark kazanmış oldu.

Pomerelia’nın kontrolünü sağlayan tarikat, böylece Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nun komşusu olmuştu. Haçlı Seferi’ne katılacak kuvvetler ve maddi destek, Batı Avrupa’dan yapılan yolculuklarda, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu topraklarından direkt olarak Pomerelia’ya ve Prusya’ya geçmiş olacaktı. Bu arada Polonya’nın Baltık Denizi ile olan bağlantısı da kesilmişti. Litvanya ve Prusya paganlarına karşı verilen mücadelede Polonya genellikle iyi bir müttefik oluyordu. Ancak bunun dışındaki tüm konularda tarikat, azılı bir düşman olarak Polonya’yı karşısında görecekti.

Danzig’in fethi, tarikat için yeni bir dönemin başlaması demek oluyordu. İlk kez Katolik – Hristiyan bir güç ile bu denli büyük ve ciddi bir çatışma yaşanmıştı. Tapınak Şövalyeleri’nin, Papalık tarafından lağvedilmesi ve gördükleri zulüm, Teutonları endişeye düşürdü ve merkezlerini 1309 yılında, Venedik’ten Marienburg (Malborg)’a taşıdılar. Böylece, bir anlamda Papa’ya bağlılığı doğrultusunda Prussian Landmeister – Prusya Yöneticisi vasfı taşıyan Teutonların lideri Grand Master – Büyük Yönetici olarak anılmaya başlanacaktı. Papa’nın muhtemel baskısından da Venedikte olduğundan çok daha uzak kalacaktı. Zaten ardından Papa, şövalyelerin görevlerini kötüye kullanıp kullanmadığı konusunda bir soruşturma başlattı. Ancak tarikat, zamanın hukuk adamları tarafından kollandılar ve aklandılar. Fakat Pagan Litvanyalılara karşı verilen mücadele boyunca, intikam isteyen Polonyalılar ve Papalığın kanuni tehditleriyle yüzleşmek durumunda kaldı.

1343 yılındaki Kalisz antlaşmasıyla, Tötonlar ve Polonya arasındaki açık savaş sona erdi. Şövalyeler, Kuyavia ve Dobrozyn civarını Polonya bıraktı, Kulmerland ve Danzig’i de içine alan Pomerelia’yı ellerinde tuttular.

Gücün Doruğunda

İddiaya göre 1337 yılında, Kutsal Roma Cermen İmparatoru IV. Ludwig tarafından, tüm Litvanya ve Rusya’yı ele geçirmek üzere tarikata imparatorluk imtiyazı tanınmıştı. Büyük Üstad Winrich von Kniprode’un yönetimi döneminde, tarikat Avrupa’nın en kalabalık ve saygın şövalyelik kurumu durumuna ulaşmıştı. (Harita 3)

İsveç kralı Albrekt, Vitalienbrüder ismiyle Gotland’da korsanlık yapan grubu yenmeleri ve bu çevredeki korsan tehdidini ortadan kaldırmaları durumunda bu stratejik Baltık adasını tarikata bırakacağını taahhüt etti.1398 yılındaki bir akınla, Büyük Üstad Konrad von Jungingen yönetimindeki şövalyeler adayı ele geçirdiler ve Vitalienbrüder isimli korsanları Gotland’dan ve Baltık Denizi’nden kovmayı başardılar.

1386 yılında, Litvanya dükü Büyük Dük Jogaila baptis olarak Katolik Hristiyanlığı kabul etti. Polonya Kraliçesi Jadwiga ile evlendi ve Wladyslaw II. Jagiello ismini alarak Polonya Kralı oldu. İki ülke arasında kurulan ve aslen kişisel olan bu bağ, tarikatın varoluş nedeni olan paganizmin ortadan kalkması gibi olasılık meydana getirmişti. Şövalyeler, başlangıçta Jagiello ile kuzeni Vytautas’ın arasını açmaya çalıştılar. Ancak Vytautas, tarikatın kendi topraklarını işgal etme niyetinde olmasından şüphelenince bu plan başarısızlıkla sonuçlandı.

Jagiello’nun baptis olarak Katolik Hristiyanlığı kabulü, resmi olarak Litvanya’nın Katolikleştirilmesini başlattı. Bundan sonra, tarikatın Litvanya’ya karşı yürüttüğü mücadelenin varlık sebebi ve Katolik amacı ortadan kalkmıştı ancak Litvanya ve Polonya ile çekişmeler ve savaşlar hep sürdü.

1407 yılına gelindiğinde, Töton Tarikatı en geniş sınırlarına ulaşmıştı. Hakimiyet alanı Prusya, Pomerelia, Samogitia,Courland,Livonya, Estonya, Gotland, Dagö, Ösel ve 1402’de Brandenburg’dan kazanılan Neumark’a uzanıyordu.

Grunwald Muharebesi, Jan Matejko

Gerileme

1410’da, Grunwald Muharebesi’nde, II. Władysław Jagiełło ve Vytautas liderliğindeki birleşik bir Polonya-Litvanya ordusu, Töton’ları kesin bir şekilde yendi. Büyük Üstad Ulrich von Jungingen ve Tarikat’ın ileri gelenlerinin çoğu savaş alanında öldü (60 kişiden 50’si). Polonya-Litvanya ordusu daha sonra Tarikat’ın başkenti Marienburg (Malbork) Kuşatmasını başlattı, ancak Heinrich von Plauen’in direnişi nedeniyle Marienburg’u alamadı. 1411’de Birinci Toruń Barışı imzalandığında Tarikat, Şövalyelerin yenilmez savaşçılar olarak itibarı onarılamaz bir şekilde zedelenmiş olsa da, esasen tüm topraklarını elinde tutmayı başardı.

Polonya ve Litvanya’nın gücü artarken, Töton Şövalyelerinin gücü iç çatışmalar nedeniyle azalıyordu. Önemli bir tazminat ödemek için yüksek vergiler koymaya zorlandılar, ancak şehirlere devletlerinin idaresinde talep edilen yeterli temsili vermediler. Otoriter ve reformcu Büyük Üstat Heinrich von Plauen iktidardan indirildi ve yerine Michael Küchmeister von Sternberg geçti, ancak yeni Büyük Üstat Tarikat’ın servetini canlandıramadı. Gollub Savaşı’ndan sonra Tarikat bazı küçük sınır bölgelerini kaybetti ve 1422 Melno Antlaşması’nda Samogitia üzerindeki tüm iddialarından vazgeçtiler. Avusturyalı ve Bavyera şövalyeler, Büyük Üstadın genellikle kendi saflarından seçildiği Aşağı Almanca konuşan Saksonlarla aynı şekilde çekişen Rheinland’dan gelenlerle rekabete girdi. Vistula Nehri Vadisi’ndeki batı Prusya toprakları ve Brandenburg Neumark, Husçu Savaşları sırasında Husçular tarafından harap edildi. Bazı Töton Şövalyeleri, işgalcilerle savaşmak için gönderildi, ancak Bohemya piyadeleri tarafından yenildiler. Şövalyeler ayrıca Leh-Töton Savaşı’nda (1431–1435) bir yenilgiye daha uğradılar.

Töton Şövalyelerinin Arması

 

 

Mühürler ve madeni paralar

 

 

Töton Şövalyeleri büyük ustaları listesi

Töton Şövalyeleri Büyük Ustası
Almanca: Hochmeister des Deutschen Ordens

Töton Şövalyeleri’nin arması

Görevdeki
Frank Bayard

22 Ağustos 2018 tarihinden beri

Rapor verilen Kutsal Makam
Resmî ikamet
  • Akka (1190–1291)
  • Venedik (1291–1309)
  • Marienburg (1309–1466)
  • Königsberg (1466–1525)
  • Mergentheim (1525–1809)
  • Viyana (1809–günümüz)
Görev süresi Ömür boyu
Oluşum 1198
İlk sahibi Heinrich Walpot von Bassenheim

Erken dönem Kardeşlik liderleri, 1190–1198

Outremer’da bir hospice kardeşliği olarak Cermen Tarikatı:

İsim Dönem Doğum Ölüm Notlar
Sibrand 1190 1157 1191
Konrad 1190–1192
Gerhard 1192
Heinrich 1193/1194 Prior
Ulrich 1195–1196
Heinrich 1196 Preceptor

Şövalyeleri büyük ustaları, 1198-1525

Ruhani bir Askerî tarikat olarak Töton Şövalyeleri’nin 1198 ile 1525 yılları arasında toplam 37 büyük üstadı vardı.

No. Mod İsim Dönem Doğum Ölüm Notlar
1 1 Heinrich Walpot von Bassenheim 1198-1208’den önce bir zaman 24 Eylül 1200
2 2 Otto von Kerpen 1208 için belgelendi 1208
3 3 Heinrich von Tunna 1208-1209 1209
4 4 Hermann von Salza 1209-1239 y. 1165 20 Mart 1239 İmparator II. Friedrich’in arkadaşı ve meclis üyesi olarak Hermann, tarikatın Papa III. Honorius tarafından Hospitalier Şövalyeleri ve Tapınak Şövalyeleri gibi daha eski Askerî tarikatlar ile eşit statüde tanınmasını sağladı. 1237’de Livonyalı Kılıç Kardeşleri’nin Töton Şövalyeleri’ne dahil edilmesini de denetledi.
5 5 Konrad von Thüringen 1239-1240 y. 1206 24 Temmuz 1240
6 Gerhard von Malberg 1240-1244 y. 1200 1245 sonrası
7 Heinrich von Hohenlohe 1244-1249 y. 1200 15 Temmuz 1249
8 Günther von Wüllersleben 1249-1252 3 ya da 4 Mayıs 1252
6 9 Poppo von Osterna 1252-1256 6 Kasım 1266 ya da 1267 Makamın diğer talibi Wilhelm von Urenbach (1253-1256), Poppo von Osterna’ya karşı seçilmiştir.
7 10 Anno von Sangershausen 1256-1273 8 Temmuz 1273
8 11 Hartmann von Heldrungen 1273-1282 19 Ağustos 1282
9 12 Burchard von Schwanden 1282 ya da 1283-1290 1310 Burchard von Schwanden’ın görevdeki ilk yılı, Töton Şövalyeleri’nin Almanya sitesinde 1282, Avusturya sitesinde ise 1283 olarak verilmektedir.
10 13 Konrad von Feuchtwangen 1290-1297 1230 öncesi 4 Temmuz 1296 Akka’nın Fethi’nden sonra Konrad Tarikat’ın ana karargahını Venedik’e taşıdı.
11 14 Gottfried von Hohenlohe 1297-1303 1265 19 Ekim 1310
12 15 Siegfried von Feuchtwangen 1303-1311 1311 Selefi Konrad von Feuchtwangen ile aynı ailedendir. Siegfried, tarikatın merkezini 1309’da Prusya’ya taşıdı.
13 16 Karl von Trier 1311-1324 1265 11 Şubat 1324
14 17 Werner von Orseln 1324-1330 y. 1280 18 Kasım 1330
15 18 Luther von Braunschweig 1331-1335 y. 1275 18 Nisan 1335 Lothar olarak da yazılır
16 19 Dietrich von Altenburg 1335-1341 Ekim 1341
17 20 Ludolf König von Wattzau 1342-1345 1280 ile 1290 arası 1348 ya da sonrası
18 21 Heinrich Dusemer 1345-1351 y. 1280 1353
19 22 Winrich von Kniprode 1351-1382 1310 1382
20 23 Konrad Zöllner von Rotenstein 1382-1390 y. 1325 20 Ağustos 1390
21 24 Konrad von Wallenrode 1391-1393 y. 1330s 23 Temmuz 1393
22 25 Konrad von Jungingen 1393-1407 y. 1355 30 Mart 1407
23 26 Ulrich von Jungingen 1407-1410
24 27 Heinrich von Plauen 1410-1413 1360 15 Temmuz 1410
25 28 Michael Küchmeister von Sternberg 1414-1422 y. 1370 1429
26 29 Paul von Rusdorf 1422-1441 y. 1385 1441
27 30 Konrad von Erlichshausen 1441-1449 1390 or 1395 1449
28 31 Ludwig von Erlichshausen 1449 or 1450-1467 y. 1410 4 Nisan 1467 Ludwig von Erlichshausen’in görevdeki ilk yılı, Töton Şövalyeleri’nin Almanya sitesinde 1449, Avusturya sitesinde ise 1450 olarak verilmektedir.
29 32 Heinrich Reuß von Plauen 1467-1470 y. 1400 2 Ocak 1470
30 33 Heinrich Reffle von Richtenberg 1470-1477 1415 1477
31 34 Martin Truchseß von Wetzhausen 1477-1489 1435 3 Ocak 1489
32 35 Johann von Tiefen 1489-1497 25 Ağustos 1497
33 36 Frederick, Saksonya dükü 1497-1510 26 Ekim 1473 14 Aralık 1510
34 37 Albrecht von Brandenburg-Ansbach 1510-1525 17 Mayıs 1490 20 Mart 1568

Reformasyon sonrası

Hoch- und Deutschmeister, 1527-1929

İsim Dönem Doğum Ölüm Notlar
Walter von Cronberg 1527-1543 1477 ya da 1479 4 Nisan 1543
Wolfgang Schutzbar 1543-1566 y. 1483 11 Şubat 1566
Georg Hund von Wenkheim 1566-1572 y. 1520 17 Haziran 1572
Heinrich von Bobenhausen 1572-1590 y. 1514 21 Mart 1595
III. Maximilian (Avusturya arşidükü) 1590-1618 12 Ekim 1558 2 Kasım 1618
Charles of Austria, Bishop of Wroclaw 1619-1624 7 Ağustos 1590 28 Aralık 1624
Johann Eustach von Westernach 1625-1627 16 Aralık 1545 25 Ekim 1627
Johann Kaspar von Stadion 1627-1641 21 Aralık 1567 21 Kasım 1641
Leopold Wilhelm (Avusturya arşidükü) 1641-1662 5 Ocak 1614 20 Kasım 1662
Charles Joseph (Avusturya arşidükü) 1662-1664 7 Ağustos 1649 27 Ocak 1664
Johann Caspar von Ampringen 1664-1684 19 Ocak 1619 9 Eylül 1684
Ludwig Anton von Pfalz-Neuburg 1685-1694 1660 1694
Francis Louis of Palatinate-Neuburg 1694-1732 18 Temmuz 1664 6 Nisan 1732
Clemens August (Bavyera prensi) 1732-1761 17 Ağustos 1700 6 Şubat 1761
Charles Alexander (Lorraine prensi) 1761-1780 12 Aralık 1712 4 Temmuz 1780
Maximilian Franz von Österreich 1780-1801 8 Aralık 1756 26 Temmuz 1801
Teschen Dükü Karl 1801-1804 5 Eylül 1771 30 Nisan 1847
Archduke Anton Victor of Austria 1804-1835 31 Ağustos 1779 2 Nisan 1835 Makam, Avusturya İmparatorluk Hanedanı’na kalıtsal hale geldi.
Archduke Maximilian of Austria-Este 1835-1863 14 Temmuz 1782 1 Haziran 1863
Archduke Wilhelm Franz of Austria 1863-1894 21 Nisan 1827 29 Nisan 1894
Archduke Eugen of Austria 1894-1923 21 Mayıs 1863 30 Aralık 1954 Kalıtsallığın sonu
Norbert Klein 1923-1929 25 Ekim 1866 10 Mart 1933 1916 ile 1926 arası Brno piskoposu

1929 – günümüz

İsim Dönem Doğum Ölüm Notlar
Norbert Klein 1929-1933 25 Ekim 1866 10 Mart 1933 1916 ile 1926 arası Brno piskoposu
Paul Heider 1933-1936
Robert Schälzky 1936-1948
Marian Tumler 1948-1970
Ildefons Pauler 1970-1988
Arnold Wieland 1988-2000
Bruno Platter 2000-2018
Frank Bayard 2018-günümüz 11 Ekim 1971
  • 1390 – III. Aleksios, Trabzon imparatoru (d. 1338)

III. Aleksios (Trabzon imparatoru)

III. Aleksios
Αλέξιος Γ΄ Μέγας Κομνηνός

III. Aleksios, altın bezeme, orta 14. yüzyıl.
Trabzon imparatoru
Hüküm süresi 13 Aralık 1349 – 20 Mart 1390
Önce gelen Mihail
Sonra gelen III. Manuil
Doğum 5 Ekim 1338
Ölüm 20 Mart 1390
Eş(ler)i Theodora Kantakuzini
Tam adı
III. Aleksios Megas Komninos
Hanedan Komninos Hanedanı
Babası Basileios
Annesi Trabzonlu İrini

III. Aleksios Megas Komninos veya Aleksios III (Yunanca: Αλέξιος Γ΄ Μέγας Κομνηνός, Alexios III Megas Komnēnos, 5 Ekim 1338 – 20 Mart 1390), Aralık 1349 tarihinden ölümüne kadar kadar Trabzon İmparatorluğu’nun imparatoru. İmparator Basileios ile ikinci eşi Trabzonlu İrini’nin küçük oğludur. Doğum adı İoannis (Yunanca: ΙωάννηςIōannēs) olmasına rağmen 12 yaşında ölen ağabeyinin ya da Büyük büyük dedesi II. Aleksios hatırasına Aleksios ismi ile tahta geçmiştir.

Hayatı

Basileios, 6 Nisan 1340 tarihinde ölünce, ilk eşi İrini tahta geçip, çocuklarını anneleri ile beraber Konstantinopolis’e babası Bizans imparatoru III. Andronikos’un gözetimine yollamıştır. Aleksios, Bizans sarayında büyüdü. 11 yaşına geldiğinde büyük amcası Mihail’ın yerine almak için Bizans imparatoru VI. İoannis tarafından Trabzon’a gönderildi. Aleksios, şehre 22 Aralık 1349 tarihinde vardı ve Megadük Niketas liderliğindeki soyluların herhangi bir muhalefeti ile karşılaşmaksızın İmparatorluğu kabul gördü. 21 Ocak 1350 tarihinde, daha sonra Trabzon Metropoliti olacak İoannis Lazaropulos ile annesi İrini huzurunda Aleksios ismini alarak taç giydi. Azledildikten sonra Mihail, mağara manastırı olan St.Sabas’ta keşiş olmaya zorlandı.

1351 yılında, VI. İoannis ile ilişkilerini, daha fazla diplomatik eylemle güçlendirdi. Öncülü İmparator Mihail’i 1351 yılında Konstantinopolis’e yolladı. 20 Eylül 1351 tarihinde, Bizans imparatorunun akrabası Theodora Kantakuzini ile yeniden inşa edilen Hagios Eugenius Manastırı’nda evlendi. Aleksios, çok küçük olması nedeniyle soylular tarafından kolaylıkla yönlendirileceği düşünülerek kabul görmüştü. Soyluların kendi aralarındaki rekabeti, Aleksios, başkentteki güvenliğini artırdı.

Genç imparator, annesi ve imparatorluğa bağlı generaller tarafından destekleniyordu. Tali soylular birer birer imparatorluk güçlerine biat ettiler. Aleksios ve sarayı, Türkmenlerle barışçıl ilişkiler kurarak durumlarını güçlendirdiler. Kızkardeşi Maria’nın (d.1328-ö. 1408), Akkoyunlu hükümdarı Fahreddin Kutluğ bey ile evlendirerek bu ilişkileri sağlamlaştırdı.

Aleksios durumunu iyileştirdikçe, yaşanan iç kargaşa sırasında tüm imparatorları belirleyerek “kral yapan” unvanını hak eden Megadük Niketas’a daha az ihtiyaç duyar hale geldi ve onu Haziran 1354 tarihinde Kerasous’a çekilmeye zorladı. Niketas, Mart 1355 tarihinde Trabzon’a saldırıya geçti. Ancak başarısız bu saldırıdan faydalanan Aleksios küçük bir filo ile Niketas’ın yokluğunda Kerasous’u geri aldı. Aleksios’un gemisi Kenchrina’ya yanaşarak, Niketas ve onun soylu destekçilerini yakalayarak, Trabzon’a götürdü. Niketas, Trabzon’da 1360 yılında öldü. Kenchrina’nı ele geçirilmesi on beş yıllık iç kargaşayı sona erdirdi.

III. Aleksios, iç kargaşayı sona erdirdikten sonra, dikkatini Türkmenlere karşı sınırlarını güçlendirmeye verdi. Bunda çok başarılı olamadı ve 1355 yılında yapılan bir savaşta büyük bir yenilgi aldı. Aleksios, savaş sonrası yaşamını zor kurtardı. Chalybia Emiri Hacı Ömer’in istilası, emirin Aleksios’un kızkardeşi Theodora ile 1358 yılında evlenmesi ile engellenebildi. Evlilik yolu ile müttefiklik politikasını kızlarını çevre prensliklerin prensleri ile evlendirerek devam etmiştir.

III. Aleksios, uzun hükümdarlığı süresince, başkentin fiziksel zararlarını tamir etmiş, zengin vakfiyeler ve özellikle Sümela Manastırı gibi manastırlar kazandırmıştır.

20 Mart 1390 tarihinde ölmüş, yerine oğlu III. Manuil gelmiştir.

Çocukları

Aleksios ile eşi Theodora Kantakuzini’nin çocukları:

  1. Anna (1357 – 1406’dan sonra) Gürcüstan Kralı V. Bagrat ile evlenmiştir.
  2. Basileios (1358-1377)
  3. III. Manuil (1364-1417), İmparator 1390-1416. Gürcü Gulkhan-Eudokia ile evlenmiştir.
  4. Eudokia, önce Limnia Emiri Tacettin ile sonra Sırp prensi Konstantin Dragaš ile evlenmiştir.
  5. Maria, Chalybia Emiri Süleyman Bey ile evlenmiştir.
  6. İsmi bilinmeyen kızı, Erzincan Emiri Mutahharten ile evlenmiştir.

İsmi bilinmeyen metresinden, Aleksios’un iki gayrı meşru oğlu olmuştur:

  1. Andronikos (1355-1376), Gürcü Kralı IX. David’in kızı Gulkhan-Eudokia ile evlenmiştir. Ancak evlendikten kısa süre sonra öldürülmüş, Eudokia kardeşi III. Manuil ile evlenmiştir.
  2. İoannis
  • 1413 – IV. Henry veya Henry Bolingbroke, 1399-1413 yılları arasındaki İngiltere ve İrlanda kralı (d. 1367)
  • 1568 – Albrecht, Töton Şövalyeleri’nin büyük üstadı ve Prusya’nın ilk hükümdarı (d. 1490)
  • 1619 – Matthias, 1611-1617 Bohemya Kralı olarak hükmetti (d. 1557)
  • 1673 – Augustyn Kordecki, Leh din adamı (d. 1603)
  • 1816 – I. Maria, 1777-1816 yılları arasında Portekiz’in 1815-1816 yılları arasında Brezilya’nın Kraliçeliğini yapmış hükümdar (d. 1734)
  • 1851 – Ali Paşa Rıdvanbegoviç, Hersekli siyasetçi (d. 1783)
  • 1878 – Julius Robert von Mayer, Alman fizikçi (d. 1814)
  • 1894 – Lajos Kossuth, Macar siyasetçi (d. 1802)
  • 1897 – Apollon Maykov, Rus şair (d. 1821)
  • 1898 – İvan Şişkin, Rus manzara (peyzaj) ressamı, gravürcü ve teknik çizimci (d. 1832)
  • 1924 – Fernand Cormon, Fransız ressam (d. 1845)
  • 1925 – George Curzon, İngiliz devlet adamı (d. 1859)
  • 1929 – Ferdinand Foch, Fransız asker (d. 1851)
  • 1930 – Hoca Ali Rıza, Türk ressam (d. 1858)
  • 1931 – Hermann Müller, Alman devlet adamı ve Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) lideri (d. 1876)
  • 1934 – Waldeck ve Pyrmont Prensesi Emma, Hollanda Kraliçesi ve Lüksemburg Büyük Düşesi (d. 1858)
  • 1935 – Jón Þorláksson, İzlanda eski Başbakanı (d. 1877)
  • 1941 – Oskar Baum, Çek müzik eğitimcisi ve yazarı (d. 1883)
  • 1947 – Victor Goldschmidt, Norveçli mineralog (d. 1888)
  • 1954 – Mehmet Emin Kalmuk, Türk hendese (Geometri) muallimi ve telgraf ve telefon müderrisi (d. 1869)
  • 1962 – C. Wright Mills, Amerikalı sosyolog (d. 1916)
  • 1962 – Hüsrev Gerede, Türk asker ve politikacı (d. 1884)
  • 1971 – Falih Rıfkı Atay, Türk gazeteci ve yazar (d. 1894)
  • 1972 – Marilyn Maxwell, Amerikalı oyuncu ve komedyen (d. 1921)
  • 1984 – Kerime Nadir, Türk romancı (d. 1917)
  • 1990 – Lev Yaşin, Sovyet futbolcu (d. 1929)
  • 1993 – Polykarp Kusch, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1911)
  • 1998 – George Howard, Amerikalı müzisyen (d. 1956)
  • 2004 – Juliana, 1948’den 1980’deki feragatına kadar Hollanda kraliçesi (d. 1909)
  • 2007 – Taha Yasin Ramazan, Iraklı siyasetçi (d. 1938)
  • 2009 – Abdüllatif Filali, Faslı siyasetçi ve diplomat (d. 1928)
  • 2013 – Zillur Rahman, eski Bangladeş devlet başkanı ve Avami üst düzey Başkanlık heyeti üyesi (d. 1929)
  • 2014 – Hilderaldo Bellini, Brezilyalı futbolcu (d. 1930)
  • 2015 – Malcolm Fraser, Avustralyalı liberal politikacı ve eski başbakan (d. 1930)
  • 2016 – Anker Jørgensen, Danimarkalı siyasetçi (d. 1922)
  • 2017 – David Rockefeller, Amerikalı bankacı (d. 1915)
David Rockefeller
Doğum 12 Haziran 1915
New York City, New York, ABD
Ölüm 20 Mart 2017 (101 yaşında)
Pocantico Hills, New York, ABD
Ölüm sebebi Kalp yetmezliği
İkamet Sleepy Hollow, New York, ABD
Mezun olduğu okul(lar) Harvard Üniversitesi
Londra Ekonomi Okulu
Chicago Üniversitesi
Meslek Bankacı, iş adamı, hayırsever
Etkin yıllar 1940 – 2017
Özvarlık artış3.3 milyar ABD doları (Mart 2017 itibarıyla)
Siyasi parti Cumhuriyetçi
Evlilik Margaret McGrath (1940-1996)
Çocuk(lar) David Jr., Abigail, Neva, Margaret, Richard ve Eileen
Ebeveyn(ler) John Davison Rockefeller Jr.
Abigail Greene Aldrich
Aile Rockefeller ailesi

David Rockefeller (12 Haziran 1915; New York, New York – 20 Mart 2017; Pocantico Hills, New York), Chase Manhattan Corporation’ın başkanı, Rockefeller ailesinin üçüncü kuşaktan en yaşlı üyesi ve Ağustos 2004’ten Mart 2017’deki ölümüne kadar ailenin başkanı olan Amerikalı bir bankacı. Ünlü işletmeci ve sanayici John D. Rockefeller’in torunu, John Jr. ile Abby A. Rockefeller’ın oğludur.

Pek çok yabancı liderle tanıştığı geniş kapsamlı politik bağlantıları ve yabancı seyahatleri ile dikkat çekti. Aynı zamanda “Dünya İmparatorluğu” ve “Yeni Dünya Düzeni” gibi söylemleri dikkat çekmiş ve geniş tepki toplamıştır. Servetinin Mart 2017’de ölümü sırasında 3.3 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Eskiden John ve babası, New York’ta sayılı milyarderlerden birileriydi.

David Rockefeller’in sahibi olduğu şirketler, yönettiği ve yardım ettiği fonlar, sivil organizasyonlar dernekler, başta 1904 yılında kurulan dünyanın dört yanında öğrencilere burs veren Rockefeller Vakfı ve diğer vakıflar ve kuruluşları ile dünyanın neredeyse yarısından bile fazla bir etki alanına sahip olup öğrencilere gelecek vadeden binlerce gence verilen ünlü Rockefeller öğrenim bursu ülkelerin siyasetinde önemli rol oynar. David Rockefeller ailesi adına CFR’nin onursal başkanı idi.

Rockefeller ailesinin ve başkanı David Rockefeller’in hayırsever olarak adlandırdıkları şirketleri, dernek ve organizasyon gibi faaliyetleri birçok yazar ve aktivist tarafından eleştirilmektedir.

David Rockefeller 2017 yılının 20 Mart tarihinde kronik kalp yetmezliği sebebiyle 101 yaşında New York şehrinin Pocantico Hills semtinde ölmüştür.

Öldüğünde ardında 100 Triyon $ lık muazzam bir servet bırakmıştır.

Rockefeller ailesi
Rockefeller hanedanlığı
Amerikan asil aile
John D.
Rockefeller
John D. Rockefeller Jr.
Nelson Rockefeller
Ülke  Birleşik Devletler
Aktif bölge(ler) Küresel
İlgi odağı
  • Petrol sanayi
  • politika
  • bankacılık
Köken yeri Rheinland-Pfalz (baba tarafından)
Kuruluş y. 1891
Kurucu John D. Rockefeller ve William A. Rockefeller Jr.
Mal varlığı bilinmiyor, aile tarafından paylaşılmıyor
Hanedan reisi
  • 1891–1937 arası: John D. Rockefeller
  • 1937–1960 arası: J. D. Rockefeller, Jr.
  • 1960–2017 arası: David Rockefeller
  • 2017–günümüz: Jay Rockefeller
Ünlü üyeleri
  • John Jr.
  • David Rockefeller
Yakın aile(ler)
  • Rothschild ailesi
  • McCormick ailesi
  • Astor ailesi
  • du Pont ailesi
  • ve diğerleri

Rockefeller ailesi (İngilizce: Rockefeller family) veya Rockefeller hanedanlığı (İngilizce: Rockefeller dynasty), dünyada finansal olarak en büyük servete sahip ailelerinden biri olan Amerikalı ailedir. Ailenin servet kaynağı petrol endüstrisi olup, politika ve bankacılık alanlarında aktif olarak faaliyet göstermektedir.

Amerikan petrol endüstrisi tarihinde bir devrim yaratan Standard Oil’den sonra, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında John D. Rockefeller ve kardeşi William A. Rockefeller Jr. tarafından kuruldu. Chase Manhattan Bank’ın sahibi olmasıyla bilinen aile, günümüzde Birleşik Devletler’in en büyük, dünyada ise sayılı büyük ailenin içindedir. Komplo teoricilerinin sık sık ortaya attığı iddianın aksine Rockefeller’ler Yahudi değildir.

Rockefeller Center
Rockefeller Center

Arka planı

John’un babası William A. Rockefeller’ın kökeni Rhineland, Kutsal Roma’ya dayanmaktadır. William A.’nın babası olan Godfrey Lewis Rockefeller’ın büyük büyükbabası Johann Peter Rockefeller’ın On Üç Koloni döneminde Philadelphia’ya göçmesiyle aile, bölgedeki İngilizler ve İskoç-İrlandalılarla evlilik yolu ile kaynaşmış ve artık tipik bir Amerikalı aileye dönüşmüştür. Johann Peter, Somerville ve Amwell, New Jersey [en]‘de ilk defa ailesi için plantasyon (toprak) satın aldı.

Ailenin bilinen ilk üyelerinden biri, Granger, New York [en]‘da dindar Baptist Hristiyanı bir ailede doğan William A. Rockefeller Sr. idi. Bir zaman sonra William Sr., İskoç-İrlandalı bir çiftçinin kızı olan Eliza Davison ile evlendi ve New York’un ücra köylerinden (o dönemde köy, günümüzde kasaba) biri olan Richford’a yerleşti. Bu köyde, ailenin dönüm noktası için önemli bir kilit figür olmuş John D. Rockefeller dünyaya geldi.

John D. Rockefeller

John D. Rockefeller Sr.

J. D. Rockefeller, 1895
Doğum John Davison Rockefeller
8 Temmuz 1839
Richford, New York, Birleşik Devletler
Ölüm 23 Mayıs 1937 (97 yaşında)
Rockefeller Köşkü, Ormond Beach, Florida, Birleşik Devletler
Defin yeri Lake View Asiller Mezarlığı, Cleveland, Ohio
41.511°K 81.591°B
Milliyet Amerikalı
Diğer ad(lar)ı The Oil Tycoon (“Petrol Kralı”)
Meslek
  • İşletmeci
  • sanayici
  • hayırsever
Etkin yıllar 1855-1937
Tanınma nedeni
  • İnsanlık tarihinin en zenginlerinden
  • Rockefeller ailesinin kurucusu
  • Petrol endüstrisinin babası
Özvarlık US$418 milyar Forbes:
Boy 1,79 m (5 ft 10+12 in)
Siyasi parti Cumhuriyetçi
Din Baptist Kilisesi
Evlilik
Laura Spelman Rockefeller
(e. 1864; ö. 1915)
Çocuk(lar)
  • Elizabeth Rockefeller Strong (kızı)
  • Alice Rockefeller (kızı)
  • Alta Rockefeller Prentice (kızı)
  • Edith Rockefeller McCormick (kızı)
  • John Rockefeller Jr. (oğlu)
Ebeveyn(ler) William A. Rockefeller (babası)
Eliza Davison Rockefeller (annesi)
Aile Rockefeller ailesi
Kardeşleri

  1. Lucy Rockefeller (abla)
  2. Clorinda Rockefeller (üvey abla)
  3.   John D. Rockefeller
  4. William Rockefeller Jr. (erkek kardeş)
  5. Mary Rockefeller (kız kardeş)
  6. Cornelia Rockefeller (üvey kız kardeş)
  7. Franklin Rockefeller (Frances’in ikizi)
  8. Frances Rockefeller (Franklin’in ikizi)

John Davison Rockefeller, Senior (8 Temmuz 1839 – 23 Mayıs 1937), Birleşik Devletler’in ilk milyarderi ve tüm zamanların en zengin insanlarından biri olan Amerikalı işletmeci, sanayici ve hayırseverdi. Kardeşi William Jr. ile Rockefeller ailesini kurmuş ve ölene kadar hanedan reisliği yapmış; aynı zamanda Rockefeller Vakfı’nı kurmuş ve ölene kadar vakıf başkanlığı yapmıştır.

Rockefeller, 1839’da New York’a bağlı Richford köyünde, kalabalık ve yoksul bir çiftçi ailede 8 kardeşin üçüncüsü olarak dünyaya geldi. Babası ve annesinin ayrılmaları sebebiyle ailecek zor günler geçirdiler. Annesiyle birlikte yaşamaya devam eden John ve diğer kardeşleri, tarlada patates ve mısır ekip bunları satan annelerine yardım ederek bir süre yaşama tutundular, lakin ilerleyen zamanlarda ailede iyice büyüyen ekonomik geçimsizlik sebebiyle John, ailenin en büyük erkek çocuğu olarak lise eğitimini sonlandırıp erken yaşta iş hayatına atılmak zorunda kaldı. Kariyerine ilk defa 16 yaşında, ürün komisyonculuğu yapan bir şirkette muhasebeci çırağı olarak başladı. Gençliğinden beri çevresi ve yakınları tarafından hep “yüksek vizyonlu” bir insan olarak tanımlanmış John, 20 yaşından sonra petrolün büyük bir kaynak olacağını öngördü ve dönemin dünyasında damıtılması zor, çamurla eşit değere sahip, lakin geleceğin dünyasında “kara altın” denilecek kadar kıymetli bir enerji kaynağı olacak olan petrol işine girişti. 1870’te Standard Oil’i kurdu, 1897’ye kadar işletti ve en büyük hissedarı olarak kaldı. Kurduğu üniversitelerden olan Chicago Üniversitesi ve Rockefeller Üniversitesi’nde, petrokimya üzerine araştırmalar yaptırttı ve günümüz dünyasında neredeyse hayatın her yerinde olan plastik ve türevlerini buldurttu.

Petrol’ün kullanım sınırı dünya genelinde elektriğin girişine kadar bir ışık kaynağı olarak kullanılan gazyağı ve otomobilin icadından sonra yakıt olarak kullanılan benzin ile yetiniyordu. Rockefeller’ın serveti ise gazyağı ve benzin önem kazandıkça yükseldi ve sonunda ABD’deki tüm petrolün %90’ını en üst düzeyde kontrol ederek ülkedeki en zengin kişi oldu.[a] Dahası Rockefeller, kendi petrollerini başka bir taşımacı şirketi aracı yapmadan, doğrudan kendi döşettiği ana boru hatları ile taşıttırdı. Böylece hem onu düşman gören demiryolu şirketlerini hem de sektöründeki diğer petrol rafinericilerini hızla iflasa sürükletti.

Zamanla Rockefeller petrol endüstrisinde bir devrim yarattı; yaptığı sermaye ile dünyaya petrolün nasıl bir değer olduğunu gösterdi. Büyüyen teknolojik yeniliklerle birlikte petrol daha çok çıkarılmaya başladı ve Rockefeller, bu petrolü işleten tek kişi haline geldi; bu yüzden ülkede, kendisine karşı büyük bir muhtaçlık hissi duyulurdu. Rockefeller’ın bu şekilde malî ve manevî büyümesi, Ida Tarbell gibi yorumcu yazarlarıda endişeye sokmuştu. Tarbell, yazılarında Rockefeller’ı çokça eleştirdi ve Rockefeller’ın, sahip olduğu bu gücü kötü kullanacağından endişe duyduğunu belitti. Büyüme süreci içerisinde gerek rakipleri, gerekse de yüksek sınıf halk tarafından pek sevilmeyen John’a, sırasıyla 1884 ve 1896’da iki defa silahlı suikast girişiminde bulunuldu, ancak her ikisindende ufak yaralanmalar alarak kurtuldu. Kamuoyundaki kötü imajını tam tersine çevirmek için dönemin halkla ilişkiler babası sayılan Ivy Lee’den yardım aldı.

1911’de Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi, federalleşmiş petrol şirketi Standart Oil’in, federal tekel yasalarını ihlal ettiği gerekçesi ile şirketin dağıtılması gerektiği kararını verdi. Bu davadan sonra Rockefeller’ın şirketi: ExxonMobil, Chevron Corporation, BP gibi günümüzde hâlâ dünyada en yüksek gelire sahip olan şirketleri içeren 34 ayrı petrol şirketine bölündü. Rockefeller, bu şirketler üzerinde de kontrol kurdu ve şirketin 34 parçaya bölünmesi, piyasada hareketlilik yarattı; böylece satışlar anormal bir şekilde artmaya başladı. Bu 34 şirketin toplam değeri, önceki şirket Standart Oil’in toplam değerinin önce iki, sonra üç katı kadar arttı. Sonuç olarak John Davison Rockefeller Sr., ülkenin ilk milyarderi, dönemin yaşayan en zengini ve kaydedilmiş tarihin en zengini oldu; öyle ki kişisel serveti günümüze kadar geçen süre içerisinde (107 yıl) hâlâ geçilemedi. Eğer günümüzde yaşasaydı 418 milyar dolarlık bireysel servetiyle tüm ABD ekonomisinin %2’sini tek başına kontrol edebilirdi.

İlk yılları

Rockefeller’ın doğduğu ve bir süre ailesiyle beraber yaşadıkları çiftlik evi, Richford, New York

Rockefeller, 1839’da Richford, New York’ta, Alman ve İngiliz kökenli William A. “Şeytan Bill” Rockefeller ve İskoç-İrlandalı kökenli Eliza Davison’un ilk oğlu olarak kalabalık, yoksul ve çiftçi bir ailede doğdu. Kendinden büyük bir ablası, Lucy Rockefeller ve kendinden küçük dört kardeşi vardı, William A. Jr., Mary ve ikiz kardeşler Franklin ve Frances. Babası Bill, çiftçilik dışında serbest mesleklede uğraşıyordu; bir dönem çiftçilik ve kerestecilik, bir dönem seyyar bitkisel ilaç satıcılığı yaptı. Bill, çok karanlık ve sinsi bir adamdı; bu yüzden olsa gerek yerli halk ona “Şeytan Bill” anlamına gelen Devil Bill lakabını takmıştı. Bill, geleneksel katı ahlâkın aksine özgürlükçülüğü tercih eden bir babaydı. Bill, yaşamı boyunca hep içine kapanık, değişik planlar çeviren bir adam olarak görüldü. Ayrıca Bill, metrisi olan Nancy Brown isimli bir kadından, yaşça Lucy ve John’un arasında olan ancak genç yaşta ölen Clorinda adında bir kız evlada sahipti. Daha sonra ikilinin Cornelia adında bir kızları oldu.

Annesi Eliza, Bill’in yola çıkıp uzun süreler dönmemesi nedeniyle, çocuklarına hem analık hem babalık yapan dindar bir Baptistti.[16] Aile içi ekonomik durumun kötü olması nedeniyle anne Eliza, çok tutumlu davranıyordu ve çocuklarına da bunu aşılıyordu. John, annesinin tutumluluğunu: “Annem çok tasarruflu bir kadındı, hiçbir zaman israf etmedi ve israf etmeyen bireyler yetiştirmek için bize de bunu öğretti.” diyerek özetledi. John, diğer kardeşleri gibi ev işlerinden payına düşeni yaptı. Hindi, tavuk yetiştirmesinde ve patates, mısır ekimlerinde ailesine yardım etti ve bunları satarak geçindiler. John, babasının ‘yemek için ticaret’ sözünü çok benimsemişti. Bu sözün etkisiyle küçük yaşlarında, komşuları ile ufak alım-satımlar gerçekleştirmişti. Baba Bill, değişik planlar çeviren bir adamdı ve çocukları için: “Çocuklarımı, işlerimi yapmaları için bir an önce büyütmek istiyorum.” düşüncesiydi. Annesi, Bill’in tam tersi, John’un ve kardeşlerinin yetişmesinde daha olumlu etki yaratmıştı; onların, her birinin eğitimini almış, hoşgörülü, tasarruflu, saygılı ve uyanık bireyler olmaları için uğraşıyordu. Bu büyük farkdan dolayı John, büyüdükçe babasından uzaklaştı ve zaman içerisinde babasından nefret etmeye başladı.

Rockefeller henüz çocukken, ailesi 1851’de önce Moravia, New York [en]‘ya, sonra ise işlerin ters gitmesi nedeniyle 6 ay sonra Owego, New York [en]‘ya taşındı ve John bu şehirde, Owego Academy’de eğitim aldı. 1853’te ise ailesi Strongsville, Ohio’ya taşındı ve burada Cleveland’s Central Lisesine eğitim gördü. Daha sonra, muhasebe eğitimi aldığı Folsom’sp Commercial College’da on haftalık kurs aldı. Babasının yokluğuna ve ailesinin sık sık yer değiştirmesine rağmen iyi huylu, ciddi ve çalışkan bir çocuktu. Yaşıtları onu çekingen, ciddi, dindar, metodik ve sağduyulu olarak tanımlıyorlardı. Girdiği her ikili münazarada, tartışma yeteneğini gösteriyordu ve kendini her zaman doğru ifade edebiliyordu. Ayrıca Rockefeller’ın derin bir müzik aşkı vardı; hatta bunu kariyer olarak düşündüğü zamanlar dahi oldu.

Standard Oil öncesi kariyeri

Muhasebecilik zamanları

Muhasebecilik zamanlarında John D. Rockefeller (17-18 yaşlarında)

Eylül 1855’te 16 yaşındaki Rockefeller, ilk işi olan Cleveland’daki ürün komisyonculuğu şirketi Hewitt & Tuttle’a muhasebeci çırağı olarak girdi.[21] Zamanla kendini ofisinin her işini yapabilecek kadar geliştirdi; öyle ki, şirketin nakliye masraflarını hesaplamada ustalaştı. Gelecekte, “kariyerimdeki en önemli noktalar arasında” olarak işaret edeceği bu şirkette Rockefeller, hesaplama dışında mavna kanalı sahipleri, gemi kaptanları ve nakliye acenteleri ile müzakere ediyordu. Bu görüşmeler sayesinde, sabit olduğunu düşündüğü nakledilen nakliye oranlarının navlun koşullarına, zamanlamasına ve tercih edilen nakliyecilerin indirim kullanmasına bağlı olarak değiştirilebileceğini öğrendi. Rockefeller’in işini severek ve kusursuz yapmasını gören Hewitt & Tuttle şirketi yöneticileri, Rockefeller’a bir görev daha verdi: Şirkete borçlu olanlardan borçları toplamak. Bu görev ile Rockefeller, gelecekte işine çok yarayacak olan psikolojik konuşma yeteneğini geliştirdi.

Üç ay yardımcı çırağı olarak çalıştığı Hewitt & Tuttle şirketinden ilk ay, dönemin parasıyla $16 aldı. İkinci ay $31, üçüncü ay ise $58 aldı ve yıl sonlarına kadar $58 alarak devam etti. Rockefeller, aynı dönem yanında çalışan muhasebeci arkadaşına iki büyük hedefinin olduğu söylemişti; $100.000’a sahip olmak (1), 100 yaşına kadar yaşamak (2).

İlk iş ortaklıkları ve Amerikan İç Savaşı’ndaki hizmetleri

1859’da Rockefeller, ortağı Maurice B. Clark ile birlikte $4.000[c] sermaye toplayıp üretim komisyonculuğu işine girdi. Clark, ilk adımı atmak için kendi parasının yanında, John’dan da $2.000 istedi. Ancak John’un o zamanlar güçlüklerle biriktirdiği sadece $800’ı vardı, bu yüzden babası Bill Rockefeller’den %10 faizle $2.000 borç aldı. Daha sonra Rockefeller, bu dertten istikrarlı bir şekilde sıyrıldı, ilerledi ve geçmiş kariyerinde hiç kazanamadığı kadar büyük paralar kazanmaya başladı. Zamanla ülke içinde Amerikan İç Savaşı patlak verdi. John ve Clark, gıda sektöründe komisyonculuğa girdi ve Birlik Ordusu’na muazzam miktarda yiyecek ve malzeme tedarik ettiler. Öyle ki; Clark & Rockefeller ikilisi, birinci yıllarında $4.400, ikinci yıllarında ise $17.000 kâr elde ettiler. Kardeşi Frank Rockefeller savaşırken, John işi ile uğraştı ve yedek askerler tuttu. Savaştan kaçmak için tomarca para ödeyen birçok zengin Kuzeylinin aksine John D. Rockefeller: “Orduya girmek ve üzerine düşeni yapmak isterim.” dedi. Ancak gelecekte Rockefeller, bir kitabında: “Ama bu söz konusu bile olamazdı çünkü yerimi alacak kimse yoktu. Yeni bir işin içindeydik ve eğer ölecek olsaydım, tüm işler duracaktı ve bu ülke için daha kötü sonuçlar doğururdu.” dedi.

Rockefeller, Başkan Abraham Lincoln’e oy veren ve o zamanki yeni Cumhuriyetçi Parti’yi destekleyen kölelik karşıtı biriydi. 1862’de Federal hükûmet, petrol fiyatlarını sübvanse ederek fiyatı önce $0,35/varil, sonra ise $13,75/varil olacak şekilde yükseltti. Bu, binlerce spekülatörün servet kazanmaya çalışacağı bir ‘petrol sondajı furyası’ başlattı. Birçoğu başarısız oldu, fakat başarılı olanların verimli olmasına dahi gerek yoktu; petrolün verimsiz işlemesi bile değerli idi. Toprağa sondajlar açıp ellerinden geldiğince petrolü çektiler ve bunu yaparkende doğaya oldukça zarar verdiler; dere ve nehirlerin, su yerine petrol ile akmalarına sebebiyet verdiler.

Gazyağı formundaki rafine petrol için büyük miktarda talep vardı. Kömür, daha önceki yıllar kerosen çıkarmak için kullanılmıştı, ancak zahmetli ekstraksiyon süreci ve yüksek fiyatı geniş kullanım alanını darattı. İç Savaş yıllarında taşımacılığının yüksek maliyetleri ve yüksek devlet vergileri olsa dahil alış-verişten elde edilen ciro, dolayısıyla kârlar büyüktü. Rafine petrolün 1863’teki fiyatı yaklaşık $13/varil, kâr marjı ise varil başına $5-$8 civarındaydı. O dönemlerde rafineri kurmak için ufak sermaye harcamaları yeterliydi; yaklaşık $1.000 ila $1.500 ve faaliyet göstermesi için sadece birkaç adam gerektiriyordu. Bu riskli ve tehlikeli dönemde ortaklar, gıda sektöründen tekrar petrole geçtiler ve 1863’te, gelişen petrol sanayisi bölgesi olan Cleveland şehrine “The Flats” isminde bir petrol rafinerisi inşa ettiler. Rafineri, doğrudan Clark & Rockefeller, kimyager Samuel Andrews ve M.B. Clark’ın iki erkek kardeşinden oluşan Andrews-Clark & Company’ye aitti. O zamanlar ticarî petrol piyasası, henüz yeni doğmuş bir bebekti ve aydınlatma için çok iyi bir araçtı; önceden kullanılan balina yağı, kitleler için daha pahalı ve masraflıydı.

Dönemin birçok rafineri şirketi, petrolden %60’lık gazyağını alıp, geri kalan %40’lık kısmı ise ‘atık’ olarak nitelendirip nehirlere veya büyük çamur yığınlarına atıyordu. Ancak John D. Rockefeller, fakirlikten geldiği ve annesinin ona israfın kötü bir şey olduğunu empoze ederek büyütmesi sebebiyle petrolün %40’lık kısmının atılmasını ziyan olarak görüyordu ve onu değerlendirmek istiyordu. Zamanla, kimyasal çalışmalara ayrıdığı büyük paraların karşılığını aldı ve ‘atık’ olarak görülen %40’lık petrol kısmını yağlama yağı, vazelin ve parafin mumu gibi ürünlerin hammaddesi olarak kullandı. Yine petrolden elde edilen ve atık olarak nitelendirilen kaftanı asfaltlamada kullandı. Aynı şekilde Rockefeller, tesisatçılarını petrolü taşıyacak boruları döşemek için rakip şirketlere kiralattı; karşılığında $2,50/varil kadar maal edilecek petrolü, $0,96/varil kadardan satın aldı. Şubat 1865’te ise, gelecekte petrol endüstrisi tarihçisi Daniel Yergin’in “Rockefeller’in kritik hamlesi” olarak tanımlayacağı satın alımı gerçekleşti; John D. Rockefeller, Clark kardeşlerin şirketini $72.500’a[e] satın aldı ve Rockefeller’in büyüme yolundaki sıçrayışlarından biri oldu, öyle ki Rockefeller bu satın alımı için gelecekte: “Şirketimin dönüm noktası oldu.” dedi. Zamanla Rockefeller, iç savaş sonrası başlıyan ekonomik büyümeden, demiryollarının gelişmesinden ve petrol yakıtlı bir ekonominin hazırlanmasında sorumluluk sahibi bir konuma geldi. Şirket gittikçe büyük paraları döndürdü, değişen pazarlara hızla adapte oldu ve hızla büyüyen endüstriyi takip etmek için gözlemciler görevlendirdi.

Petrol işinde büyüme

1866’da, kardeşi William Rockefeller Jr., Cleveland’da başka bir rafineri kurdu ve ağabeyi John’u da dahil etti. 1867’de ise finansör Henry Morrison Flagler, şirkete ortak oldu ve Rockefeller, Andrews & Flagler firması kuruldu. 1868’e gelindiğinde Rockefeller, kârlarını yatırıma dönüştürmüş veya farklı firmaları kendine borçlandırtmıştı. Rafinerilerden çıkan atıkların uygulama alanlarına göre değerlendirilmesini isteyen John, kimyager Samuel Andrews’den yardım alıyordu. Şirket zamanla, Cleveland’daki rafinerilere sahip oldu ve New York’ta, büyük bir pazarlama kuruluşu kurdu; dönemin dünyasında en büyük petrol şirketi haline geldi.

Standard Oil Company

Kuruluş öncesi, kuruluş ve erken büyüme

Kendi şirketi Standard Oil’de, patronluk zamanlarında Rockefeller (34 yaşında)

Amerikan İç Savaşı’ndan sonra Cleveland şehri, Birleşik Devletler’deki beş büyük petrol arıtma merkezinden biriydi. 1869’a gelindiğinde, piyasaya üretim oranından üç kat daha fazla kerosen talebi vardı ve talep yıllarca zirvede kaldı.

10 Ocak 1870’te John D. Rockefeller, Andrews & Flagler ortaklığından çıkarak “Ohio’nun Standard Oil’i” ismiyle şirketi kurdu. Kısa zamanda büyük kâr elde eden Rockefeller, önce Ohio’un en kârlı rafinericisi, sonra ise ülkenin en büyük petrol ve gazyağı nakliyecilerinden biri haline geldi. Ülkedeki petrol taşımacılığının çok masraflı olması, hızla büyüyen şirketinin mutluluğunu yaşayan John’un canını çok sıkıyordu. Büyük çabalarının ardından John, büyük meblalar ödeyerek demiryollarını kontrol altına almayı başardı ve rakip şirketlerin petrollerini, kendi demiryollarından taşıtmadı.

Navlun oranlarını kontrol etmek için kartel oluşturmaya girişti ve South Improvement Company’yi kurdu. Kartel, büyük hacimli petrol tedarik edenlere karşı ayrıcalık sağladı. John, pazarlama bilgisini kullanarak, büyük hacimli petrol alan müşterilerine karşı %50’ye varan büyük indirimler yaptı; böylece, rakip petrol şirketlerinin müşterilerini de kendine çekti ve o şirketleri iflasa sürükletti.

Önümüzdeki on yıl boyunca, gazyağı Bu stratejisinin bir diğer amacı, hızla artan navlun fiyatlarının yavaşlatılması veya daha iyisi olan durdurulmasıydı. Bu sabotajları, bağımsız petrol kuyusu işletmecilerinin protestolarını ateş pahasına yükseltti ve bu da onları Standard Oil ile antlaşma yapmaya mecbur bıraktı. Charles Pratt ve Henry H. Rogers başkanlığındaki, New York’un en büyük rafinerisi olan Charles Pratt & Company, Standard Oil’in bu strajisini diğer şirketler gibi fark edip buna muhalefet oldu. Standard Oil ise, Pennsylvania kartelin sözleşmesini iptal etti piyasa standartlarını uygulamaya aldı. Rakipler her ne kadar mutsuz olsa da Rockefeller’ın girişimi, Amerikalı tüketicilere daha ucuz gazyağı ve diğer petrol yan ürünlerini getirdi. 1870’ten önce, ışık kaynağı olarak balina yağı yakıtı kullanılıyordu ve bu yalnızca zenginler içindi. Önlerindeki on yıl boyunca gazyağı, işçi sınıfı ve orta sınıf için yaygın olarak kullanımda kaldı.

Rockefeller, basının ilk kez onu kötülemesine rağmen yılmadan rakip rafinerileri satın alma döngüsüne devam etti, operasyonlarının verimliliğini artırdı, petrol sevkiyatlarında indirim için baskı yaptı, gizli anlaşmalar yaptı ve yatırım havuzlarını yükseltti. 1872 yılında, dört aydan kısa bir süre içinde Standard Oil, Cleveland şehrindeki 26 büyük rakip şirketinden 22’sini satın alıp bünyesine kattı (bu olay gelecek yıllarda kimisi tarafından “Cleveland fethi”, kimisi tarafındansa “Cleveland katliamı” olarak anıldı). En sonunda John D.’nin ve şirketi Standard Oil’in muhalifleri, John D. ve şirketiyle rekabet etmenin çözüm olmadığını gördü. 1874’te John D. ile yazılı antlaşma yapmak zorunda kaldılar ve John’un yükselen patronluğunu kabul ettiler.

Petrol İmparatorluğu ve tekelden yönetim


Puck dergisinin
 23 Mayıs 1906 sayılı karikatürü: Bebek Herkül ve Standart Oil yılanı, ABD Başkanı Theodore Roosevelt (orta) Nelson W. Aldrich (sol) ve John D. Rockefeller (sağ yukarı)

Rockefeller, yüzlerce rakibi olmasına rağmen şirketi Standard Oil’i, yatay entegrasyon yolu ile Amerika Birleşik Devletleri’nin pazar payı içerisinde, petrol rafinajında ve satışlarında hakimiyet kazanmasını sağladı. Zamanla ABD pazarının %90’ını kontrol edebilecek kadar güçlendi. Gazyağı endüstrisindeki eski dağıtım sistemini şirket, kendi dikey sistemiyle değiştirdi. Standard Oil’in ticari uygulamaları yoğun tartışmalara yol açtı. Aynı zamanda gazyağı ürünlerinin kalitesini ve bulunabilirliğini artırırken, kamuya olan maliyetlerini de büyük ölçüde düşürdü (gazyağı fiyatı şirketin ömrü boyunca toplam yaklaşık %80 düştü). Standard Oil Co.’nın rakiplerine karşı en güçlü silahları düşük satış, farklı fiyatlandırma ve gizli nakliye indirimleri oldu.

 

John D. Rockefeller Jr.

John D. Rockefeller Jr.

1920’de aile fotoğrafçısı tarafından ansızın çekilmiş John D. Rockefeller Jr.
Doğum 29 Ocak 1874
Cleveland, Ohio, Birleşik Devletler
Ölüm 11 Mayıs 1960 (86 yaşında)
Tucson, Arizona, Birleşik Devletler
Milliyet Amerikalı
Mezun olduğu okul(lar) Brown Üniversitesi (BA)
Meslek
  • Finansçı
  • işletmeci
  • hayırsever
Organizasyon Standart Oil Company
Tanınma nedeni
  • John D. Rockefeller’in oğlu
  • Rockefeller ailesinin önemli bir üyesi
Evlilik
Abigail Greene Aldrich
(e. 1901; ö. 1948)
Martha Baird (e. 1951–1960)
Çocuk(lar)
  • Abby Rockefeller Mauzé
  • III. John D. Rockefeller
  • Nelson Rockefeller
  • Laurance Rockefeller
  • Winthrop Rockefeller
  • David Rockefeller
Ebeveyn(ler) John D. Rockefeller (baba)
Laura Spelman-Rockefeller (anne)
Akraba(lar)
  • William A. Rockefeller (büyük baba)
  • Elisa Davison-Rockefeller (büyük anne)
  • William Rockefeller Jr. (amca)
  • Franklin Rockefeller (amca)
Aile Rockefeller ailesi
İmza

John Davison Rockefeller, Junior (d. 29 Ocak 1874, Cleveland – ö. 11 Mayıs 1960, Tucson), Rockefeller ailesinin üyelerinden biri olan Amerikalı finansçı, işletmeci ve hayırseverdi.

Hayatı

Standard Oil’in kurucu ortağı, sanayici John D. Rockefeller’in beş evladından sonuncusu ve tek erkek evladıdır; ayrıca ismini ise babasından alır. Babasının 1937’deki vefatından sonra hanedanlığın tüm kaynakları kendisinin kontrolüne geçmiştir.

İş hayatına başladığından beri en çok hayırseverlik ve iş etiği ile ilgilendi. Ancak 1913’te Colorado Fuel & Iron Company’de, işçilerin yaptığı grev ve birkaç gün sonra grev yapan işçilerin kaldıkları pansiyonun, silahlı bir ekip tarafından taranması ve Ludlow Katliamı olarak kayıtlara geçen olayda, tek sorumlu kişi olduğundan ülke genelinde itibarı lekelendi. Katliama tepki olarak, ülkenin dört yanından şiddetli protestolar yükseldi.

Bilinen bazı çocukları Birleşik Devletler’nin 41’inci başkan yardımcısı olan Nelson Rockefeller, 37’inci Arkansas Valisi olan Winthrop Rockefeller ve bankacı olan David Rockefeller’dır.

İlk yılları

Rockefeller, Standard Oil’in kurucu ortağı John Davison Rockefeller’ın ve okul öğretmeni Laura Celestia “Cettie” Spelman’ın beşinci ve son çocuğuydu.

  • 2018 – Dilbar Abdurahmanonova, Sovyet-Özbek kemancı ve orkestra şefi (d. 1936)
  • 2018 – Peter G. Peterson, Amerikalı bankacı (d. 1926)
  • 2019 – Randy Jackson, Amerikalı beyzbol oyuncusudur (d. 1926)
  • 2019 – Warnock Baronesi Mary Warnock, İngiliz filozof, yazar ve eğitimci (d. 1924)
  • 2020 – Cengiz Bektaş, Türk mimar (d. 1934)
  • 2020 – Amadeo Carrizo, Arjantinli millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1926)
  • 2020 – Carlos Falcó, İspanyol aristokrat soylu, yazar ve şarap üreticisi (d. 1937)
  • 2020 – Muhterem Nur, Türk sinema ve ses sanatçısı (d. 1932)
  • 2020 – Marino Quaresimin, İtalyan siyasetçi (d. 1937)
  • 2020 – Kenny Rogers, Amerikalı country ve country pop şarkıcısı, müzik yazarı ve aktör (d. 1938)
  • 2020 – Levent Ünsal, Türk oyuncu, sunucu ve seslendirme sanatçısı (d. 1932)
  • 2021 – Taryn Fiebig, Avustralyalı soprano ses tonunda opera ve sahne sanatçısı (d. 1972)
  • 2021 – Anton Font, İspanyol pandomim sanatçısı, tiyatro oyuncusu ve eğitimci (d. 1932)
  • 2021 – Milan Hurtala, Slovak kürekçi (d. 1946)
  • 2021 – Rito Jiménez, Venezuelalı siyasetçi (d. 1951)
  • 2021 – Vladimir Kirsanov, Sovyet-Rus koreograf ve dansçı (d. 1947)
  • 2021 – Peter Lorimer, İskoç eski futbolcudur (d. 1946)
  • 2021 – Richard Mendani, Papua Yeni Gineli politikacı (d. 1967)
  • 2021 – François Nicoullaud, Fransız diplomat (d. 1940)
  • 2021 – Dan Sartain, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen (d. 1981)
  • 2022 – Adriana Hoffmann, Şilili botanikçi, çevreci ve yazar (d. 1940)
  • 2022 – Zeki Fatin Abdül Vahab, Mısırlı aktör ve film yönetmeni (d. 1961)
  • 2022 – Reine Wisell, İsveçli otomobil yarışçısı (d. 1941)
  • 2023 – Syabda Perkasa Belawa, Endonezyalı badminton oyuncusu (d. 2001)
  • 2023 – Bryn Hargreaves, İngiliz profesyonel ragbi birliği oyuncusu (d. 1985)
  • 2023 – Anita Thallaug, Norveçli şarkıcı (d. 1938)

 

wikipedia.org

Ayrıca Kontrol Edin

İSTANBUL BELEDİYESİNE DEV OPERASYON

CANLI TAKİP | İBB’ye yolsuzluk ve terör soruşturması: Ekrem İmamoğlu gözaltına alındı! Murat Ongun, Necati …

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir