29 Mart olayları

Güller Savaşı (Çifte Gül Savaşı)
Tarih 1455–1487 Bölge İngiltere, Galler, Calais Sonuç Tudor Hanedanı’nın ortaya çıkması
Taraflar
York Hanedanı	Lancaster Hanedanı
Komutanlar ve liderler
York Dükü Richard  (ölü) IV. Edward III. Edward	VI. Henry Westminster’lı Edward, Galler Prensi  (ölü) VII. Henry

Güller Savaşı ya da Çift Gül Savaşı (İngilizce: Wars of the Roses), İngiliz tarihinde 1455-1485 yılları arasında gerçekleşen iç savaştır. Savaşa bu adın verilmesinin nedeni, savaşa neden olan York Hanedanı’nın armasının beyaz gül, Lancaster Hanedanı’nın armasının ise kırmızı gül olmasıdır.

Lancaster ve York Hanedanları, İngiltere kralı III. Edward’ın soyundan geliyordu. İngiltere kralı II. Richard’ın devrilmesinden (1399) beri tahtta olan Lancaster Hanedanından gelen Kral V. Henry’nin ölümünden (1422) sonra tahta çıkan oğlu VI. Henry henüz reşit olmadığından, ülke uzun süre hizip kavgalarıyla çalkalandı. Fransa da bundan yararlanarak, Yüz Yıl Savaşları’nda galip çıktı. Henry reşit olduktan sonra onun yeteneksiz bir kral olduğu ortaya çıktı. Henry’nin yerine ülkeyi yöneten hırslı eşi Anjou’lu Margaret, Fransa’ya karşı bir başarı gösteremedi ve Yüz Yıl Savaşları İngiltere’nin yenilgisiyle sonuçlandı (1453). Ayrıca o dönemde halk ağır vergilerden şikayetçiydi ve ülkede kargaşa hakimdi.

1453’te Henry tamamen delirince York Hanedanından gelen York dükü Richard, Warwick kontu Richard Neville’ın da desteğiyle naipliğe getirildi. Ancak Henry 1455’te iyileşince, York dükünü görevinden uzaklaştırdı ve savaşın işaretini vererek kendisinin sonunu hazırladı.

I. St. Albans Muharebesi (22 Mayıs 1455), York Hanedanı’nın zaferiyle sonuçlandı ve Lancaster Hanedanı ile 4 yıllık bir ateşkes anlaşması imzalandı. Savaş 1459’da tekrar başladı. Üstünlüğü ele geçiren York yanlıları, Ludford Köprüsü’ndeki küçük bir çarpışma sonucu dağıldılar (12 Ekim 1459). Warwick kontu Neville Fransa’ya giderek York yanlılarını tekrar bir araya getirdi ve İngiltere’ye döndü (Haziran 1460). 10 Temmuz 1460’ta Lancaster yanlılarını kesin bir yenilgiye uğrattığı Northampton Muharebesi’nden sonra tahtı ele geçirmeye kalkan York yanlıları, VI. Henry’in ölümünden sonra York dükünü başa geçirmeye razı oldu. Ancak oğlunu tahta geçirmeye kalkışan Margaret Beaufort, İngiltere’nin kuzeyinde güçlerini toparladı ve Lancaster yanlılarıyla harekete geçerek sürpriz bir baskınla 30 Aralık 1460’ta York dükü Richard’ı öldürdü. Sonra İngiltere’nin güneyine doğru ilerleyen Lancaster yanlıları, II. St. Albans Muharebesi’nda (17 Şubat 1461) Warwick kontu Neville’yi yendiler.

Bu arada York dükünün en büyük oğlu ve vârisi olan Edward, Mortimer’s Cross’ta Lancaster yanlısı bir birliği yenmiş (2 Şubat) ve Londra’ya doğru ilerlemeye başlamıştı. 26 Şubat’ta Londra’ya Margaret Beaufort’dan önce ulaşan Edward, 4 Mart 1461’de kendini IV. Edward adıyla kral ilan etti. Warwick kontu Neville daha sonra birliklerini topladı ve Margaret Beaufort’u Towton’da kesin bir yenilgiye uğratarak savaşın en kanlı Muharebesinı kazandı (29 Mart 1461). Henry ve Margaret Beaufort, oğulları Prens Edward ile birlikte İskoçya’ya kaçtılar. Edward ise krallığını garantiledi.

Warwick kontu Neville ile IV. Edward’ın arası, kısa bir süre sonra bozuldu. 1469’da savaş tekrar başladı. Krala karşı ayaklanan kardeşi Clarence dükü George ile Warwick kontu, ayaklanmaları kışkırttılar. Temmuz 1469’da ise, Edward’ın yandaşlarını Banbury yakınlarındaki Edgecote’da yendiler ve Edward’ı tutsak ettiler.

Edward, 1470’te yönetimi yeniden ele geçirdi ve Warwick kontuyla Clarence dükü Fransa’ya kaçtı. Warwick kontuyla Clarence dükü, Edward’ın düşmanları Lancaster Hanedanından olan eski kral VI. Henry ile Margaret Beaufort ile ittifak kurdular ve 1470 sonlarında İngiltere’ye dönerek Edward’ı tahttan indirdiler. Tahta tekrar geçen VI. Henry, yandaşlarıyla birlikte Felemenk’e kaçan Edward’ın Mart 1471’de Burgonlar’ın da yardımıyla İngiltere’ye dönmesi üzerine harekete geçti. Ancak Warwick kontu Neville’ın Edward karşısında etkisiz kalmasının ardından Edward, Clarence dükü olan kardeşinin bağlılığını yeniden kazandı ve 14 Nisan 1471’de Barnet Muharebesi’nde Warwick kontunu kesin bir yenilgiye uğrattı. Aynı gün İngiltere’ye dönen Margaret Beaufort’un kuvvetlerini Tewkesbury Muharebesi’nde (4 Mayıs 1471) yenilgiye uğrattı ve onu esir aldı; aynı zamanda Margaret’le Henry’nin oğulları Edward’ı öldürdü. Kısa bir süre sonra VI. Henry, Londra Kalesi’nde idam edildi (21 Mayıs 1471).

VI. Henry’in idamının ardından Fransa’ya kaçan Lancaster yanlıları, Lancaster Hanedanında erkek üye kalmadığından Lancaster Hanedanıyla akraba olan Tudor Hanedanından gelen VII. Henry’i (1457-1509) tahta geçmesi için desteklemeye başladılar. Bu arada Kral IV. Edward öldü (9 Nisan 1483). Edward’ın yerine geçen 13 yaşındaki oğlu V. Edward (1470-1483?)’ın naipliğini üstlenen amcası Richard, aynı yıl onu tahtından indirerek III. Richard adıyla kendisini kral ilan etti ve yeğenleri Edward’la Richard’ı Londra Kulesi’ne kapattı.^{[Notlar 1]} Bunun üzerine III. Richard’a darılan York yanlılarından bazıları, VII. Henry ile işbirliği yoluna gittiler. 1485’te Galler’da karaya çıkan VII. Henry, III. Richard’ı 22 Ağustos 1485’te Bosworth Field Muharebesi’nde yenerek öldürdü.

Henry, kendisini desteklemeleri için York yanlılarına IV. Edward’ın kızı olan Yorklu Elizabeth’le (1466-1503) evleneceğini vadetmişti. Böylece York ve Tudor Hanedanı’nı tek bir çatı altında toplamayı umuyordu. Henry ile Elizabeth, 18 Ocak 1486’da evlendiler. Ancak eski dönemlere dönmek isteyen birkaç York yanlısı, 1487’de Clarence dükü George’un oğlu olduğunu iddia eden Lambert Simnell (1477-1525)’i destekleyerek isyan ettiler. İsyancılar, 16 Haziran 1487’de Stoke Muharebesi’nde yenilgiye uğradılar. Bazı tarihçiler, Stoke Muharebesi’nı Güller Savaşı’nın sonu olarak kabul etmektedir; ancak resmi tarih III. Richard’ın atını kaybettikten sonra “Bir ata krallığım feda” dediği, yaya olarak yenilip öldüğü, 1485 tarihli Bosworth Field Muharebesi’dir.

1883 yılında İskoç yazar Robert Louis Stevenson, Kara Ok isimli tarihi romanında bu iç savaşı konu almıştır.

George R. R. Martin, Buz ve Ateşin Şarkısı serisini bu savaştan esinlenerek yazdığını söylemiştir.

• Anarşi (1135)

Kanada Canada (İngilizce) Canada (Fransızca)
Bayrak Arma
Slogan Latince: “A Mari Usque Ad Mare” “Okyanustan okyanusa kadar”
Millî marş O Canada Süre: 1 dakika ve 19 saniye.1:19 Kraliyet marşı “God Save the King”[1][2]
Başkent	Ottawa
En büyük	Toronto
Resmî dil(ler)	İngilizce, Fransızca
Tanınan bölgesel dil(ler)	Denesulinece Krice Guçince İnuinnaq İnuitçesi Doğu Kanada İnuitçesi Batı Kanada İnuitçesi Kuzey Slaveyce Güney Slaveyce Tlınçonca
Etnik gruplar	%76,7 Beyaz %14,2 Asyalı %4,3 Yerli %2,9 Siyahi %1,2 Latin Amerika %0,5 Karışık %0,3 diğer
Demonim	Kanadalı
Hükûmet	Meşrutî monarşi altında Federal parlamenter temsilî demokrasi[3]
• Kral III. Charles • Genel Vali Mary Simon • Başbakan Mark Carney
Yasama organı	Parlamento
• Üst meclis	Senato
• Alt meclis	Avam Kamarası
Tarihçe
• 1840 Birlik Yasası 10 Şubat 1841 • İngiliz Kuzey Amerika Yasası 1 Temmuz 1867 • Westminster Tüzüğü 1931 11 Aralık 1931 • Kanada Yasası 1982 17 Nisan 1982
Yüzölçümü
• Toplam	9.984.670 km2 (2.)
• Su (%)	8,92 (891.163 km2 / 344.080 mi2)
Nüfus
• 2020 tahminî	38.008.005[4] (38..)
• 2016 sayımı	35.151.728[5]
• Yoğunluk	3,92/km2 (228.)
GSYİH (SAGP)	2021 tahminî
• Toplam	1,979 trilyon $[6] (15.)
• Kişi başına	51.713 $[6] (20..)
GSYİH (nominal)	2021 tahminî
• Toplam	1,884 trilyon $[6] (10.)
• Kişi başına	49.222 $[6] (18.)
Gini (2017)	▲ 31.0[7] orta
İGE (2019)	0.929[8] çok yüksek · 16.
Para birimi	Kanada doları ($, CAD)
Zaman dilimi	UTC−3.5 to −8
• Yaz (YSU)	UTC−2.5 to −7
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+1
Resmî site canada.ca

Kanada (İngilizce: Canada^ⓘ; Fransızca: Canada^ⓘ), Kuzey Amerika’da bir ülkedir. On eyalet ve üç bölgeden oluşan ülke, Büyük Okyanus’tan Atlas Okyanusu’na ve kuzeyde Arktik Okyanusu’na kadar 9,98 milyon km²’lik bir alanı kaplar. Bu özelliğiyle yüzölçümü bakımından dünyanın Rusya’dan sonra en büyük 2. ülkesidir. Kanada, sınırları içinde en çok göl bulunduran ülkedir, bir milyondan fazla göl bulunmaktadır.^[9] Kanada’nın güney ve batıda Birleşik Devletler ile olan sınırı 8.891 km ile dünyanın en uzun kara sınırıdır. Ayrıca Kanada, 200.000 km den fazla bir mesafe ile dünyanın en uzun sahil şeridine sahiptir.^[10][11] Kanada’nın topraklarında çoğunlukla ormanlar ve bunun yanı sıra Rocky Dağları’ndaki tundra hakimdir. Nüfusun beşte dördü güney sınırına yakın yaşamaktadır. Kanada’nın başkenti Ottawa; en büyük üç şehri Toronto, Montreal ve Vancouver’dır.

Kanada, Aborjinlerin binlerce yıldır yaşadığı bir alan oldu.^[12] 16. yüzyıldan itibaren Britanyalı ve Fransız keşif seferleriyle Atlantik kıyısında ilk koloniler kurulmaya başladı. Birçok savaşın ardından Fransa 1763’te Kuzey Amerika’daki sömürgelerinin neredeyse tümünü terk etti. 1867’de Britanya Kuzey Amerikası’nın üç kolonisi birleşerek bir konfederasyon oluşturdular. Böylece Kanada dört eyaletten oluşan bir federal dominyon olarak kurulmuş oldu. Bu olay dominyon topraklarının genişlemesi ve yeni eyalet ve bölgelerin eklenmesi ile Kanada’nın Birleşik Krallık’tan özerkleşmesi sürecini başlattı. 1931 Westminster Yasası ile genişletilen özerklik, Britanya Parlamentosu’na yasal bağlılığı sonlandıran 1982 Kanada Yasası ile pekiştirildi.

Kanada meşrutiyetle yönetilen ve Westminster modeline dayalı bir parlamenter demokrasidir. Ülkede hükûmet başkanı, genel vali tarafından atanan ve Avam Kamarası’nın güvenini koruduğu sürece görevini sürdüren başbakandır. Devlet başkanı ise monarşiyi temsil eden genel validir. Kanada bir İngiliz Milletler Topluluğu bölgesidir ve federal düzeyde İngilizce ve Fransızca olmak üzere iki resmi dili bulunmaktadır. Ülke şeffaflık, bireysel ve ekonomik özgürlükler, yaşam kalitesi ve eğitimde dünyanın önde gelen ülkelerindendir. Ülkeye yapılan büyük ölçekli göçler nedeniyle dünyanın etnik ve kültürel bakımdan en çeşitli ülkelerinden biridir. Kanada’nın Birleşik Devletler’le köklü ilişkileri ülke ekonomisi ve kültürünü derinden etkilemektedir.

Gelişmiş bir ülke olan Kanada, kişi başına düşen gelirde 17. ve İnsani Gelişme Endeksi’nde 16. sıradadır. Kanada ekonomisi dünyanın onuncu büyük ekonomisidir ve büyük oranda doğal kaynaklara ve gelişmiş ticaret ağlarına dayalıdır. Kanada, Birleşmiş Milletler, NATO, G7, G10, G20, Birleşik Devletler-Meksika-Kanada Antlaşması, İngiliz Milletler Topluluğu, Uluslararası Frankofoni Örgütü, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği forumu ve Amerikan Devletleri Örgütü üyesidir.

Kanada’da en az 10.000 yıl boyunca İlk Halklar olarak tanınan yerliler yaşamıştır. Avrupalılar tarafından ilk ziyaret 1000 yılı civarında, kısa bir süreliğine Newfoundland’e yerleşen Vikingler tarafından yapılmıştır. Kolonici Avrupalılar, 16. yüzyılın sonu 17. yüzyılın başı gibi Kanada’ya geldi.

1763’te Yedi Yıl Savaşı’ndan sonra Fransa, Karayip Adaları’nı tutup Kuzey Amerikan kolonisi Yeni Fransa’yı Büyük Britanya’ya bırakmaya karar verdi.

Amerikan Devrimi’nden sonra Büyük Britanya’ya sadık olanlar Kanada’ya yerleştiler.

1 Temmuz 1867’de İngiliz Kuzey Amerika Yasası’nın geçmesiyle Büyük Britanya, Kuzey Amerikan kolonisi dört eyaletinden oluşan federasyona kendini yerel yönetim hakkı verdi. Bu eyaletlerden “Kanada” ikiye ayrılıp Québec ve Ontario eyaletlerini meydana getirdi, diğer iki eyalet de New Brunswick ve Yeni İskoçya’ydı. Kanada Konfederasyonu terimi bu birleşimi ifade eder ve genellikle sonuçlanan federasyon için de kullanılır. Diğer İngiliz koloni ve bölgeleri de kısa zamanda Konfederasyon’a bağlandılar.

1880’de Kanada, Newfoundland ve Labrador dışında, şu anki alanına sahipti. Dominyon’un tüm ilişkilerinin kontrolü Westminster Tüzüğü ile 1931’de ve 1982’de Kanada Anayasası’nın kabulü ile sağlandı.

20. yüzyılın ikinci yarısında, çoğunluğu Fransızca konuşan Québec eyaletinin bazı vatandaşları 1980 ve 1995’teki iki referandum ile bağımsızlık kazanmaya çalıştılar. Her iki referandum da Quebecois Partisi liderliğindeydi ve ilki %60, ikincisi %50,6 hayır oyu ile reddedildi.

Kanada, suları dahil toplam alana göre Rusya’dan sonra dünyanın en büyük ikinci ülkesi’dir.^[13]

Kanada, parlamenter demokrasi ve anayasal monarşi ile yönetilen bir federasyondur. Devlet Başkanı ve hükümdarı “Kanada Kralı” sıfatı ile III. Charles’tır. Kral’ın Kanada’daki temsilcisi Genel Vali’dir ve genellikle emekli olmuş eski politikacılar veya diğer seçkin Kanadalılar arasından Başbakan önerisiyle Kral tarafından atanır. Genel Vali, siyaset dışı bir figür olup, Avam Kamarası ve Senatonun çıkardığı kararnamelere kraliyet onayını sağlamak, devlet belgelerini imzalamak, parlamento toplantılarını resmen açıp kapatmak ve seçimler öncesi parlamentoyu feshetmek gibi görevleri vardır. Hem Kral hem de Genel Vali çok az yetkiye sahip sadece göstermelik yöneticilerdir ve hemen her zaman Hükûmet Başkanı Başbakan’ın tavsiyesi doğrultusunda hareket ederler. Bu devlet başkanının siyasi sorumsuzluğunun bir sonucudur. Siyasi sorumluluğu olmayan devlet başkanının bunun gibi yetkileri birer şekli/sembolik yetkidir.

Kanada anayasası bu sayfada 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bulunabilir. Ancak anayasanın bir kısmı yazılmamıştır, metin çeşitli gelenekler ve uzlaşmalar çerçevesinde yorumlanır.

Devletin yasama kolu seçilmiş Avam Kamarası ve Başbakan önerisiyle Genel Vali tarafından atanmış Senatörlerin dahil olduğu Senatodan oluşur. Senatoda 105 Senatör vardır. Bunların 24’ü Ontario’dan, 24’ü Quebec’den, 24’ü deniz eyaletlerinden ^{(10 Yeni İskoçya, 10 New Brunswick, 4 Prince Edward Adası)}, 24’ü batı eyaletlerinden ^{(altışar Manitoba, Britanya Kolumbiyası, Saskatchewan, Alberta)}, 6’sı Newfoundland’den ve birer kişi de bölgedelerdendir ^{(Northwest Territories, Yukon, Nunavut)}. Kanada’daki katı parti disiplini Başbakan’a Parlamento’dan geçen hemen her yasa üzerinde yüksek kontrol gücü verir.

Başbakan Avam Kamarası için seçimlerin yenilenmesine kendi takdiri ile karar verir ancak bu bir önceki seçimlerden 5 yıldan daha geç olamaz.

Genel Vali Başbakan’ı biçimsel olarak atar, atanan kişi genellikle Avam Kamarası’nda en fazla sandalyeye sahip partinin başkanıdır. Daha sonra başbakan Avam Kamarası ve senatodaki partilileri arasından uzlaşmayla belirlenmiş olanlarının Bakanlar Kuruluna atamasını yapar.

Kanada’da üç büyük ulusal parti vardır: merkezci Liberal Parti, sağcı Muhafazâkar Parti ve demokratik sosyalist Yeni Demokrasi Partisi. Bölgesel parti Bloc Québécois Quebec’de birçok sandalyeyi elinde tutar, ayrılıkçı amaçlı ve temelde sosyal demokrat bir partidir. Başka küçük partiler de mevcuttur. Fakat Avam Kamarası’nda nadiren sandalye kazanırlar. Benzer şekilde bağımsız adaylar da nadiren seçilirler.

Son yıllarda Kanada ABD’ye göre sol görüşe daha yakın bir toplum olarak düşünülmekteyse de Ocak 2006’daki seçimlerde ABD yanlısı Muhafazakâr Parti başarılı olmuş, ancak aldıkları oylar sadece azınlık hükûmeti kurmaya yeterli olmuştur. 4 Kasım 2015’te Liberal Partili Justin Trudeau başbakan olarak göreve başlamıştır.

Devletin yargı erki federal ve eyalet düzeyinde çeşitli mahkemelerden oluşur. Hem federal hem de eyalet mahkemelerinin kararları Yüksek Mahkeme’de temyiz edilebilir.

Kanada Birleşmiş Milletler, İngiliz Milletler Topluluğu, Frankofon, NATO, G8, OECD ve APEC üyesidir.

Kanada 10 eyalet ve 3 bölgeye ayrılmıştır. Eyaletlerin federal yönetimden geniş oranda özerkliği varsa da bölgelerin bağımsızlığı daha azdır.

Eyaletler, Kanada’nın sosyal programlarının çoğundan (örneğin sağlık sistemi, eğitim ve refah) sorumludur; ve toplamda federal hükûmetten daha fazla gelir toplarlar. Federal hükûmetin politikalarından muaf tutulabilirler, ancak bu federal gelirlerden alınan payın kaybı riskini de taşır. Ceza kanunları kesinlikle federal hükûmetin sorumluluğu altında olan az sayıdaki alanlardan biridir ve suç ve ceza Kanada’nın çoğunda tek biçimlidir.

On eyaletin eyalet başbakanı tarafından yönetilen seçilmiş yasama kolu vardır, eyalet başbakanları federal başbakanla aynı şekilde seçilirler. Ayrıca her eyaletin federal başbakan tarafından atanan ve Kral’ı temsil eden göstermelik birer vali yardımcısı vardır.

Çoğu eyalette federal düzeydeki partilerin karşılığı olan eyalet düzeyinde partiler vardır. Ancak NDP dışında eyalet düzeyi partiler ile federal düzeydekilerin arasında resmî bir bağ yoktur. Bazı eyaletlerde Saskatchewan Partisi ve Labrador Partisi gibi yerel politik partiler de bulunur.

Quebec’deki politik durum diğerlerinden çok farklıdır, partiler arasındaki en belirgin fark, Québécois Partisi tarafından temsil edilen ayrılıkçılık ile Québec Liberal Partisi tarafından temsil edilen federalciliktir. Bu iki parti haricinde sağ görüşlü Quebec Demokratik Eylem Partisi (ADQ) ve sol görüşlü İlerici Güçler Birliği (UFP) adlı küçük partiler de Quebec’de faaliyet göstermektedir. Ancak bunlardan sadece ADQ şimdiye kadar Quebec meclisine üye sokabilmiştir.

Anayasa yerine Parlamento kuruldukları için bölgeler eyaletlerden daha az siyasi güce sahiptirler.^{[kaynak belirtilmeli]} Bunun sonucu olarak bölgeler Parlamento’da eyaletlere eşit temsil edilmezler.

Bölgelerin devlet başkanlarına komisyoner denir. Her ne kadar eyaletlerdeki yardımcı valilere eşit düzeydelerse de Kral’ın temsilcisi değillerdir. Federal hükûmet tarafından atanırlar.

Yukon’un eyalet meclisleriyle aynı şekilde çalışan kendi bir meclisi vardır, fakat diğer iki bölge siyasal partisiz uzlaşma yönetimi sistemi kullanırlar. Bu yöntemde her aday seçimlerde bağımsız olarak yarışır ve bölge başbakanı adaylar arasından ve adaylar tarafından seçilir.

Federal hükûmet ve bölgesel hükûmetler arası ilişkiler her zaman gergin olmuştur. Hükûmetler arası uzlaşmazlıkların çoğu kaynakların kullanımı ve finansman hakkında olmuştur. Kişi başına gelire göre bölgeler Kanada’da en yüksek oranda olsa da, bölgelerdeki yoksulluk oranı sosyal yalıtım, mal sağlamadaki aşırı zorluk ve maliyet, işlerin yıpratıcılığı ve sosyal problemlerden dolayı devamlı yüksek olmuştur.

Varlıklı ve yüksek teknolojiye sahip endüstriyel bir toplum olarak Kanada bugün, serbest pazar merkezli ekonomik sistemi, üretim modelleriyle ve yüksek yaşam standartları ile ABD’ye çok benzer.

II. Dünya Savaşı’ndan bu yana imalat, madencilik ve hizmet sektörlerindeki artış Kanada’yı kırsal ekonomiden endüstriyel ve şehirsel bir toplum haline getirdi. Enerji üretimi bakımından kendine yeterli olan Kanada’nın doğu kıyısında ve batıdaki üç eyaletinde zengin doğal gaz yatakları ve fazlaca diğer doğal kaynakları bulunmaktadır. 1989’daki Kanada-ABD Serbest Ticaret Anlaşması (FTA) ve 1994’teki Meksika’yı da içeren Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) ABD ile olan ticari ve ekonomik bütünleşmede hızlı bir artışa neden oldu. Bu yakın ilişkiden dolayı, 2001’de ABD’de ekonominin kötüye gitmeye başlaması Kanada ekonomisinde de olumsuz etkiye yol açtı ancak Kanada ekonomisi beklenenden daha az etkilendi. 1993-2000 arası reel büyüme ortalama %3 iken bu oran 2001’de azaldı. 2003’te imalat ve doğal kaynaklar sektörlerindeki küçülmeden dolayı işsizlik arttı. Bunlara rağmen Kanada 2001’den sonra ekonomik gerilemeyi durdurmayı başardı ve G7 grubu içerisindeki en iyi ekonomik büyüme oranını tutturdu.

Ekonomik durumun üzerine düşmekte olan iki gölgeden birincisi İngilizce ve Fransızca konuşan bölgeler arasında devam eden anayasal çıkmazın federasyonun bölünmesi olasılığını ortaya çıkarmasıdır. Süregelen belirsizlik Kanada’nın borçlarından kimin sorumlu olacağı, ticari ilişkilerin nasıl bir hal alacağı gibi birçok soruyu da beraberinde getirmektedir.

Diğer bir uzun vadeli endişe de “beyin göçü” olarak da bilinen profesyonellerin daha yüksek ücret, daha düşük vergi gibi nedenlerle ABD’ye akmaya başlamasıdır. Aynı anda da önemi pek fark edilmese de göçmenlik yoluyla bir “beyin kazanımı” da devam etmektedir.^[14] Çoğu batı ülkesinde olduğu gibi Kanada’da da bu durumun faydaları yabancıların niteliklerinin tanınması kurallarıyla sınırlanmıştır, çok sayıda eğitimli ve yetenekli göçmen Kanada’da niteliksiz işlerde çalışmaktadırlar çünkü sicilleri devlet, işverenler ve Kanada Medikal Birliği gibi çeşitli profesyonel kurumlarca tanınmamaktadır.

Transparency International 29 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adındaki kurum Kanada’yı ahlaki yozlaşmanın en az olduğu 12. ülke olarak sıralamaktadır.

2011 Kanada nüfus sayımı sonuçlarına göre toplam nüfus 33.476.688 kişi oldu. 2006 sayımlarına göre yüzde 5,9’luk bir artış yaşandı.^[15] Aralık 2012’de Statistics Canada 35 milyonun üzerinde bir nüfus olduğunu bildirdi. Bu G8 ülkeleri arasındaki en hızlı büyüme oranı anlamına gelir.^[16] 1990 ve 2008 yılları arasında nüfus yüzde 20,4 genel artışa eşdeğer olarak 5,6 milyon arttı.^[17] Nüfusun artmasının ana sebepleri göç ve daha az oranda doğal büyümedir.^[18] Kanada dünyada kişi başına düşen en yüksek göç oranına sahip ülkelerden biridir.^[19] Bunun başlıca nedenleri ekonomik politika ve daha az bir ölçüde aile birleşimidir.^[20][21] Kanada halkı büyük siyasi partilerin yanı sıra göçün mevcut seviyesini destekler.^[20][22][23] 2010 yılında rekor olarak 280.636 kişi Kanada’ya göç etti.^[24] Kanada hükûmeti 2016 yılı için 280.000 ile 305.000 arasında yeni kalıcı oturma izni vermeyi düşünüyor.^[25] Bu sayı son yıllardaki göçmen sayısına benzer büyüklüktedir.^[26] Yeni göçmenler genellikle Toronto, Montreal ve Vancouver gibi büyük kentsel alanlara yerleşirler.^[27] Kanada ayrıca çok sayıda mülteciyi de kabul eder.^[28] Yıllık küresel mülteci yerleştirmenin yüzde 10’dan fazlası Kanada’ya aittir.^[29]

g t d Kanada büyük şehir ve merkezleri 2015 sayımı[30]
	Sıra	Şehir ismi	Eyalet	Nüfus	Sıra	Şehir ismi	Eyalet	Nüfus
Toronto Montreal	1	Toronto	Ontario	5.312.163	11	Quebec	Quebec	516.622	Calgary Ottawa
	2	Montreal	Quebec	1.849.519	12	Surrey	Britanya Kolumbiyası	468.251
	3	Calgary	Alberta	1.396.833	13	Laval	Quebec	401.553
	4	Ottawa	Ontario	1.058.034	14	Halifax	Nova Scotia	390.096
	5	Edmonton	Alberta	992.201	15	London	Ontario	366.151
	6	Mississauga	Ontario	753.443	16	Markham	Ontario	301.709
	7	Winnipeg	Manitoba	723.617	17	Vaughan	Ontario	288.301
	8	Vancouver	Britanya Kolumbiyası	673.502	18	Gatineau	Quebec	265.349
	9	Brampton	Ontario	523.911	19	Longueuil	Quebec	231.409
	10	Hamilton	Ontario	519.949	20	Burnaby	Britanya Kolumbiyası	223.218

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) 2012 raporlarına göre Kanada dünyanın en eğitimli ülkesidir.^[31] Kanadalı yetişkinlerin yüzde 51’i en az bir lisans düzeyinde kolej ya da üniversite derecesinde eğitime sahiptir. Bundan dolayı ülke yetişkinlerin yükseköğretim düzeyinde eğitim alması bakımından dünya genelinde birinci sıradadır.^[31] Kanada gayri safi yurt içi hasılasının (GDP) %5.3’ünü eğitime harcar.^[32] Ülke yatırımını ağırlıklı olarak yükseköğretime yapar (öğrenci başına 20.000 ABD dolarından daha fazla).^[33] (2014 itibarıyla), yaşları 25’ten 64’e kadar olan yetişkinlerin yüzde 89’u lise derecesine eşdeğer bir eğitime sahiptir, OECD ortalaması ise yüzde 75.^[34]

Kanada’da, diğer çoğu Amerika ülkelerinde olduğu gibi, en yaygın din Hristiyanlıktır. En yaygın mezhep, Katoliktir. Katolikler nüfusun %29,9’unu oluştururlar. İkinci sırada, %21,7’lik oran ile Protestanlar gelir. Buna karşılık, Kanada nüfusunun %34,6’sı ise, herhangi bir dine inanmamaktadır.^[35]

Kanada’nın iki resmî dili vardır: İngilizce ve Fransızca.

7 Temmuz 1969’da Kanada federal devletinin tümünde Fransızca ve İngilizce eşit kabul edildi. Bu durum Kanada’nın kendisini federal düzeyde çift dilli ve çok kültürlü bir ulus olarak tanımlamasına yol açtı.

Kanada Haklar ve Özgürlükler Beyannamesi belirtir ki:

• Fransızca ve İngilizce resmî diller olarak birbirine eşittir;
• Parlamentoda her iki resmî dilde de tartışma yapılabilir;
• Kanunlar her iki resmî dilde de eşit otoriteyle yazılacaktır;
• Parlamento tarafından kurulan herhangi bir mahkemede iki resmî dilde de işlem yapılabilir;
• Herkes federal devletten iki resmî dilden istediği ile hizmet alma hakkına sahiptir;
• Yeterli sayıya ulaşıldığı takdirde, içinde bulunulan eyalete göre azınlık resmî dili konuşanlar (Fransızca çoğunluğa sahip eyalette İngilizce konuşanlar ya da tam tersi) çocuklarının eğitimini iki resmî dilden istedikleriyle almasını sağlayabilirler.

Eyaletler düzeyinde sadece New Brunswick çift resmî dillidir; diğer tüm eyaletlerde çift dillilik federal yasalarla sağlanmıştır. Her ne kadar diğer eyaletler çift resmî dilli değilse de eyalet yönetimlerinin çoğu, İngilizce ya da Fransızca konuşan azınlıklarına hizmet vermektedir.

Québec’in resmî dili Fransızcadır. Fransızca Dili Beyannamesi, Fransızcanın kullanımını koruyan kurallar ortaya koyar ancak bir yandan da İngilizce ve yerli dillerini konuşanlara da çeşitli haklar verir.

Fransızcanın sıklıkla konuşulduğu yerler, Québec, Ontario, New Brunswick ve güney Manitoba’dır. 2001 nüfus sayımında 6,864,615 kişi Fransızcayı ana dilleri olarak beyan ettiler, bunların %85’i Québec’de yaşayanlardı. İngilizceyi ana dil olarak belirtenler de 17,694,835 kişiydi.

Resmî diller dışında konuşulan dillerin de Kanada’da önemi vardır, 5.470.820 kişi ana dil olarak resmî diller dışında bir dil beyan etmişti (Bu istatistikler birden fazla ana dil beyan edenleri de içermektedir). En önemli resmî olmayan diller: Çince (853.745) {özellikle Kanton lehçesi (322.315)}; ve İtalyanca (469.485).

Kanada’da yerli dillerini konuşan çok sayıda insan yaşamaktadır ancak bunların birkaçı dışında çoğu azalmaktadır. Bunlardan en önemli olanları Krice (72.885); İnuktitut (29.010) ve Ojibwe dili’dir (Cree ile birlikte toplam 150.000).

Kanada’nın ulusal marşı “O Canada”dır. Her ne kadar ilk kez 24 Haziran 1880’de Quebec City’de Aziz Jean Baptiste Günü kutlamalarında söylenmişse de, 1 Temmuz 1980’e kadar Kanada’nın resmî ulusal marşı olmamıştır. Önceki 70 yıl boyunca “O Canada”, “God Save the King” ve “The Maple Leaf Forever” resmî olmayan ulusal marşlar olarak yarışmıştır ancak 1960’lardan bu yana “O Canada” açıkça tercih edilmeye başlanmıştır. Resmen ulusal marş olarak ilan edildiğinde birçok Kanadalı, marşın halihazırda bu statüsü olmadığını şaşırarak öğrenmiştir.

“God Save the King” şu anda Kanada’nın Kraliyet marşı’dır. Kral’ın ve kraliyet ailesine mensup kişilerin varlığında çalınır. Ayrıca bir kısmı Genel Vali’nin varlığında da çalınır. Geleneklerin dışında olmak üzere “God Save the King” sıkça devlet törenlerinin sonunda da (örneğin devlet üyelerinin cenaze törenleri ve Anma Günü törenleri) söylenir. Sadece müzik kısmı birçok askeri törende de çalınır ve bazı üniversiteler mezuniyet törenlerini onunla kapatırlar.

• BM İnsani Kalkınma İndeksi – 2004’te 4. sırada (1990’ların çoğunda ilk sıradaydı)
• Sınır tanımayan gazeteciler – 2004’te 18. sırada.

• Kanada’da insan hakları

2009 Türkiye yerel seçimleri

← 2004 29 Mart 2009 (15 yıl önce) 2014 →
Katılım	%85,2
Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti Lider Recep Tayyip Erdoğan Deniz Baykal Devlet Bahçeli Parti AK Parti CHP MHP Son seçim %41,7 %18,2 %10,5 Aldığı oy 15.353.553 9.229.936 6.386.279 Oran %38,4 %23,1 %16,0 Değişim  %3,3  %4,9  %5,5 Dördüncü parti Beşinci parti Altıncı parti Lider Ahmet Türk Numan Kurtulmuş Süleyman Soylu Parti DTP SAADET DP Son seçim Yeni Parti %4,0 Yeni Parti Aldığı oy 2.277.777 2.079.701 1.536.847 Oran %5,7 %5,2 %3,8 Değişim Yeni Parti  %1,2 Yeni Parti Yedinci parti Sekizinci parti Lider Zeki Sezer Yalçın Topçu Parti DSP BBP Son seçim %2,1 %1,2 Aldığı oy 1.139.878 943.765 Oran %2,9 %2,4 Değişim  %0,8  %1,2
Kazanılan büyükşehir/il merkezi belediye başkanlıklarına göre renklendirilmiş Türkiye iller haritası

2009 Türkiye yerel seçimleri, 29 Mart 2009 tarihinde yapılan ve Türkiye sınırları içindeki yerel yönetimleri belirleyen bir seçimdir. Seçime 19 parti katılmıştır.

Seçimlerde, 48,049,446 seçmen tarafından 81 ilin genel meclis üyeleri, 16 büyükşehir belediye başkanı ile 957’si ilçe, 1.974’ü belde (kasaba) olmak üzere toplam 2,931 belediyenin başkanları ve meclis üyeleri ile köy ve mahalle muhtarları seçilmiştir.

Oy kullanabilmek için kimlik (nüfus cüzdanı, kamu çalışanlarına verilen kurum kartı, pasaport, evlilik cüzdanı, askerî kimlik kartı, sürücü belgesi) üzerinde TC kimlik numarasının bulunması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca Yüksek Seçim Kurulu (YSK), nasıl oy kullanılacağına yönelik TRT ve diğer ulusal kanallarda gösterilecek 7 dakika 25 saniye süren bir tanıtıcı film hazırlamıştır. YSK’nin, seçimlerin kuralına uygun yapılması, seçmenin oyunun geçersiz sayılmaması ve oyların demokratik ortamda kullanılabilmesi için “oyların nasıl kullanılacağına dair” hazırladığı filmde, oy kullanan karakteri tiyatrocu Levent Ülgen canlandırmıştır. Filmde, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve muhtarlık seçimlerinde oyların nasıl kullanacağı, oy kullandıktan sonra mürekkebin başka yerlere dağılmaması için neler yapılacağı belirtilerek, oy kullanırken, yaşlı, engelli ve hamilelere öncelik verilmesi gibi uyarılara da yer verilmiştir.

Büyükşehir sınırları içerisinde oturanlar, büyükşehir belediye başkanlığı, ilçe belediye başkanlığı, ilçe belediye meclisi, il genel meclisi üyeliği ve mahalle muhtarlığı olmak üzere 5 oy attılar.

Belediye sınırları içerisinde oturanlar, belediye başkanlığı, belediye meclis üyeliği, il genel meclisi ve mahalle muhtarlığı olmak üzere 4 oy attılar.

Köy sınırları içerisinde oturanlar, il genel meclis üyeliği ve köy muhtarlığı olmak üzere 2 oy attılar.

Herkesin kullandığı oy, il genel meclisi üyelikleri olduğu için ülke geneli hakkında yorum yapabilmek için igm oyları, istatistiki açıdan önemlidir.

29 Mart 2009 yerel seçimleri kesinleşmiş resmî il genel meclisi üyelikleri seçim sonuçları;^[1]

Parti	Genel başkanı	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	+/–	İGM Üye sayısı
Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	15.353.553	%38,4	3,3	1.889
Cumhuriyet Halk Partisi	Deniz Baykal	9.229.936	%23,1	4,9	612
Milliyetçi Hareket Partisi	Devlet Bahçeli	6.386.279	%16,0	5,5	414
Demokratik Toplum Partisi	Ahmet Türk	2.277.777	%5,7	—¶	235
Saadet Partisi	Numan Kurtulmuş	2.079.701	%5,2	1,2	29
Demokrat Parti	Süleyman Soylu	1.536.847	%3,8	—¶	45
Demokratik Sol Parti	Zeki Sezer	1.139.878	%2,9	0,7	26
Büyük Birlik Partisi	Yalçın Topçu	943.765	%2,4	1,2	18
Anavatan Partisi	Salih Uzun	304.361	%0,8	1,7	4
Bağımsızlar		172.279	%0,4	0,3	7
Bağımsız Türkiye Partisi	Haydar Baş	167.986	%0,4	0,1	1
İşçi Partisi	Doğu Perinçek	114.243	%0,3		0
Türkiye Komünist Partisi	Erkan Baş	85.507	%0,2		0
Özgürlük ve Dayanışma Partisi	Hayri Kozanoğlu	67.984	%0,2	0,1	0
Emek Partisi	Levent Tüzel	48.939	%0,1	0,1	1
Millet Partisi	Aykut Edibali	41.818	%0,1		0
Hak ve Özgürlükler Partisi	Bayram Bozyel	29.392	%0,1	—¶	0
Halkın Yükselişi Partisi	Yaşar Nuri Öztürk	6.197	%0,0	—¶	0
Liberal Demokrat Parti	Cem Toker	2.285	%0,0		0
Barış ve Demokrasi Partisi	Demir Çelik	36	%0,0	—¶	0
Toplam		39.988.763	%100		3.281

29 Mart 2009 yerel seçimleri kesinleşmiş resmî büyükşehir belediye başkanlıkları seçim sonuçları;^[2]

Parti	Oy sayısı	%	+/–	Büyükşehir Belediye Başkanlığı sayısı
Adalet ve Kalkınma Partisi	7.672.280	% 42,2	3,9	10
Cumhuriyet Halk Partisi	5.896.884	% 32,4	8,0	3
Milliyetçi Hareket Partisi	2.249.039	% 12,4	7,3	1
Demokratik Toplum Partisi	780.176	% 4,3	—¶	1
Saadet Partisi	689.025	% 3,8	0,3	0
Demokratik Sol Parti	381.875	% 2,1	0,2	1
Demokrat Parti	179.350	% 1,0	—¶	0
Büyük Birlik Partisi	116.216	% 0,6	0,2	0
Bağımsızlar	54.260	% 0,3	0,2	0
Bağımsız Türkiye Partisi	49.320	% 0,3		0
Anavatan Partisi	48.358	% 0,3	0,1	0
Türkiye Komünist Partisi	24.812	% 0,1		0
Hak ve Özgürlükler Partisi	12.966	% 0,1	—¶	0
Millet Partisi	11.405	% 0,1		0
Liberal Demokrat Parti	8.518	% 0,1	0,1	0
Halkın Yükselişi Partisi	7.176	% 0,0	—¶	0
Özgürlük ve Dayanışma Partisi	1.039	% 0,0		0
Emek Partisi	801	% 0,0		0
İşçi Partisi	394	% 0,0	0,2	0
Barış ve Demokrasi Partisi	–	–	—¶	0
Toplam	18.183.894	% 100,00		16

Kazanan Adaylar:

29 Mart 2009 Yerel Seçimleri kesinleşmiş resmî belediye başkanlığı (büyükşehir belediyeleri hariç) seçim sonuçları;^[3]

29 Mart 2009 Yerel Seçimleri kesinleşmiş resmî belediye meclisi üyelikleri seçim sonuçları;^[4]

Aşağıda, belirtilen illerin, belirtilen ilçelerine göre, 2009 Türkiye Yerel Seçim Sonuçları yer almaktadır.

Aşağıda, ilçelerine ayrılmış illerin, seçim sonuç haritaları, kazanan partilere ve renklerine göre verilmiştir. İl Geneli’ndeki oylarda kazanan, yani İl Genel Meclisi’nde en çok oy oranına sahip olan parti resim altındaki açıklamada ilk sırada, ilin merkez ilçesinde veya var ise büyükşehir belediyesinde kazanan parti ise ikinci sırada belirtilmiştir.

• 
  Artvin (il)

   AK Parti

  Artvin (merkez)

   CHP
• 
  Aydın

   CHP

  Aydın (merkez)

   CHP
• 
  Balıkesir

   AK Parti

  Balıkesir (merkez)

   MHP
• 
  Bursa

   AK Parti

  Bursa BŞB

   AK Parti
• 
  Çanakkale (il)

   AK Parti

  Çanakkale (merkez)

   CHP
• 
  Edirne (il)

   CHP

  Edirne (merkez)

   CHP
• 
  Eskişehir

   AK Parti

  Eskişehir BŞB

   DSP
• 
  İstanbul

   AK Parti

  İstanbul BŞB

   AK Parti
• 
  İzmir

   CHP

  İzmir BŞB

   CHP
• 
  Kırklareli (il)

   CHP

  Kırklareli

   CHP
• 
  Kocaeli

   AK Parti

  Kocaeli BŞB

   AK Parti
• 
  Muğla

   CHP

  Muğla (merkez)

   CHP
• 
  Ordu (il)

   AK Parti

  Ordu (merkez)

   DSP
• 
  Uşak (il)

   AK Parti

  Uşak

   MHP
• 
  Yalova (il)

   AK Parti

  Yalova (merkez)

   DP
• 
  Ankara

   AK Parti

  Ankara BŞB

   AK Parti
• 
  Hatay

   AK Parti

  Hatay (merkez)

   AK Parti

• 15 Şubat 2009’da, Genç Parti’nin seçimlerden çekilme kararı Yüksek Seçim Kurulu tarafından kabul edildi.^[5]
• Yüksek Seçim Kurulu çeşitli nedenlerle 30 belediye başkanlığı, 11 belde meclis üyeliği, 220 köy ve mahalle muhtarlığı ve 88 ihtiyar heyeti seçimini iptal etti. Yenilenen seçimler 7 Haziran 2009’da, sorunsuz şekilde yapıldı.^[6]
• Eğer bu bir genel seçim olsaydı (BBP, SP, DP ve DTP nin bağımsız girdiği varsayılmıştır, İl Genel Meclisi oylarına göre), TBMM’de koltuk dağılımları;

Adalet ve Kalkınma Partisi: 283 Cumhuriyet Halk Partisi: 124 Milliyetçi Hareket Partisi: 89 Demokratik Toplum Partisi: 29 Saadet Partisi: 12 Demokrat Parti: 12 Büyük Birlik Partisi: 1 Bağımsız: 1 şeklinde olacaktı.