Doğumlar
- 1515 – Avilalı Teresa, İspanyol Katolik rahibe ve mistik (ö. 1582)
- 1592 – Jan Amos Comenius, Çek yazar (ö. 1670)
- 1819 – Joseph Bazalgette, İngiliz başmühendis (ö. 1891)
- 1840 – Mehmed Emin Paşa, Alman Yahudisi Osmanlı Devleti hizmetine girmiş olan fizikçi, doğabilimci ve Afrika kâşifi (ö. 1892)
Mehmet Emin Paşa (kâşif)

Mehmed Emin Paşa ya da Prusyalı Emin Paşa (d. 28 Mart 1840 – ö. 23 Ekim 1892), asıl adı Isaac Eduard Schnitzer olan Alman Yahudisi kökenli, sonradan Osmanlı Devleti hizmetine girmiş olan hekim, doğabilimci ve 19. yüzyıl Afrika kâşifi. Sonradan isim değiştirmesinden ötürü birçok kişi ona müslüman gözüyle baksa da bu inanca sahip olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir.
28 Mart 1849’ta Polonya’nın güneyindeki Opole, Silezya’da bir Alman-Yahudi ailesinde doğdu. Akademik eğitimini bir doktor olarak tamamladıysa da, mesleğini yapmaktan men edildi ve bunun üzerine 1864’te Osmanlı Devleti’nin hizmetine girmek için İstanbul’a göç ederek Alman İmparatorluğu’nu terk etti. 1870’te Kuzey Arnavutluk valisi olan İsmail Hakkı Paşa’nin himayesine girdi ve hizmeti süresince Osmanlı Devleti’nin tamamını gezdi. 1873’te İsmail Hakkı Paşa ölünce paşanın eşi ve çocuklarıyla beraber Neisse’e döndü ve onları kendi ailesi olarak tanıttı. Eylül 1875’te aniden oradan ayrıldı ve Kahire’de görülerek Aralık 1875’te varacağı Hartum’a hareket etti. O sırada “Mehmet Emin” adını alarak doktorluğa ve Avrupa’daki birçok müzeye gönderdiği bitki, hayvan ve kuş koleksiyonuna başladı.
1876’da Güney Sudan yakınlarındaki Ekvator adlı bölgede Mısır Hidivliği’ne bağlı bir vali olarak görev yapan General Charles George Gordon, Emin Paşa’nın faaliyetlerinden haberdar olunca onu taşrada tıbbi şef memuru olması için Güney Sudan’a davet etti. Teklifi kabul eden Emin Paşa, 1878’de Gordon’un emrinde diplomatik görevlerde çalıştı. Mehmet Emin, (Şimdiki Uganda sinde yer alan) Bunyoro ve Buganda krallıklarına gittiği diplomatik misyonlarda ilgi çekti, popüler oldu.
1876’dan sonra Emin, Lado’yu bölgedeki keşifleri için merkez seçti. 1878’de Mısır Hidivi, eyaleti yönetmesi için Gordon’un halefi olarak Emin’i atadı ve ona Bey unvanını verdi. Büyük unvana rağmen, Emin’in hayalinde değişiklik olmadı; askerî gücü, karakollarının her birinin etrafında bir mil yarıçapından daha fazlasını kontrol etmeyen birkaç bin askerden oluşuyordu ve Hartum’daki hükûmet kalkınma önerilerine kayıtsız kaldı. Köleliğe karşıydı. 1879’da General Gordon, Frank Lupton’a Emin’i azletmek üzere bir nehir vapuru filosu ile gönderdi. Lupton yaklaşık iki yıl sonra Lado’ya ulaştığında Emin’in görevden alınmak istemediğini gördü. Tarangole merkezli Lotuka bölgesinden sorumlu Mehmet Emin’in yardımcısı oldu.
Muhammed Ahmed İsyanı 1881’de başladığında isyan, 1883’e kadar Ekvator’u dış dünyaya kapattı. Sonraki yıl, Karam Allah Ekvator’u ve Emin Paşa’yı ele geçirmek için güneye hareket etti. 1885’te Emin Paşa maiyetiyle birlikte güneye gitti ve Uganda’daki Zanzibar dışında kuzeydeki tüm iletişimi kesildi. Ekvator’da kalmaya kararlı arkadaşıWilhelm Junker aracılığı ile taşınan bildirileri, 1886’da Avrupa’da, özellikle de bir önceki yıl Gordon’un ölümünden sonra bir reaksiyon uyandırdı.
Emin Paşa’yı kurtarma seferinin lideri olan Henry Morton Stanley ve ekibi, Kongo Nehri üzerinden ve İturi Ormanı’nın içinden geçti. Bu sefer katılanların üçte ikisinin kaybına yol açan olağanüstü zorluktaki bir rotaya sahipti. Stanley, Emin Paşa’ya 1888’de ulaştı. Emin Paşa ve Stanley, 1890’da Tanzanya’nın Bagamoyo kentine vardılar. Emin Paşa, Alman Doğu Afrika Birliği’ne (German East Africa Company) katıldı ve Dr. Franz Stuhlmann’a iç bölgelerdeki göllere doğru çıkılan seferlerde eşlik etti. Ancak büyük olasılıkla köle taciri olan 2 Arap tarafından Kongo Bağımsız Devleti’ne bağlı Nyangwe şehri yakınlarında öldürüldü.
- 1851 – Bernardino Machado, 1915-16 ve 1925-26 dönemlerinde Portekiz cumhurbaşkanı (ö. 1944)
- 1862 – Aristide Briand, Fransız politikacı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1932)
- 1868 – Maksim Gorki, Rus sosyalist yazar (ö. 1936)
- 1884 – Angelos Sikelianos, Yunan lirik şair ve oyun yazarıdır (ö. 1951)
- 1887 – Dimcho Debelyanov, Bulgar şair (ö. 1916)
- 1892 – Corneille Heymans, Belçikalı fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1968)
- 1894 – Ernst Lindemann, Alman albay (ö. 1941)
- 1897 – Sepp Herberger, Alman futbolcu ve antrenör (ö. 1977)
- 1899 – Harold B. Lee, İsa Mesih’in Son Zaman Azizler Kilisesi’nin 11. başkanı (ö. 1973)
- 1902 – Flora Robson, İngiliz aktris (ö. 1984)
- 1907 – Lucia dos Santos, Portekizli karmelit rahibe (ö. 2005)
- 1910 – Jimmie Dodd, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve söz yazarıdır (ö. 1964)
- 1910 – Ingrid, Kral IX. Frederik’in eşi olarak Danimarka kraliçesiydi (ö. 2000)
- 1914 – Bohumil Hrabal, Çek yazar (ö. 1997)
- 1914 – Everett Ruess, bir Amerikalı sanatçı, şair ve yazardı (ö. 1934)
- 1921 – Dirk Bogarde, İngiliz oyuncu (ö. 1999)
- 1928 – Zbigniew Brzezinski, Amerikalı politikacı (ö. 2017)
- 1928 – Alexander Grothendieck, Fransız matematikçi (ö. 2014)
- 1930 – Mustafa Eremektar, Türk karikatürist (ö. 2000)
- 1930 – Albert S. Ruddy, Kanadalı film, yapımcısı ve Akademi Ödülü sahibi (ö. 2024)
- 1930 – Jerome Friedman, Amerikan fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi
- 1934 – Sixto Valencia Burgos, Meksikalı karikatürist (ö. 2015)
- 1935 – Józef Szmidt, Polonyalı üç adım ve uzun atlamacı
- 1936 – Amancio Ortega Gaona, İspanyol iş insanı
- 1936 – Belkıs Özener, Türk şarkıcı
Belkıs Özener | |
---|---|
Doğum | Belkıs Özyenginer 28 Mart 1940 İzmir |
Meslekler | Şarkıcı |
Etkin yıllar | 1954-1978 |
Belkıs Özener (28 Mart 1940, İzmir), Türk şarkıcıdır.
Hayatı
Erzincanlı yol müteahhidi Mehmet bey ile Yugoslav göçmeni Fatma Aras‘ın üçüncü çocuğu olarak İzmir’in Kestelli semtinde doğdu. Belma ve Gönül adlı ablaları vardır. 1952’de Gönül Yazar’ın radyo sınavlarını kazanmasıyla birlikte Yazar’la beraber önce Ankara’ya, daha sonra İstanbul’a taşındılar. Alâeddin Yavaşça, Zeki Duygulu ve Radife Erten’den dersler aldı ve daha sonra bir ses yarışması kazandı. 14 yaşındayken Sabite Tur Gülerman’ın alt kadrosunda ilk defa sahneye çıktı. Tepebaşı Gazinosu’nda Perihan Altındağ’ın alt kadrosunda ise ilk yevmiyeli sahnesini yaptı. Belkıs Yazar adıyla bir süre plak ve sahne çalışması yaptıktan sonra, 16 yaşında Rauf Köksalan ile gerçekleştirdiği evliliğinden, Benek, Bengü ve Barkın adlarında üç çocuğu vardır.
Evlendikten sonra, Türk Sanat Müziği sanatçısı ablası Gönül Yazar’ın aksine, çok fazla sahne çalışması yapmadı. 1967 yılında Metin Bükey’in teklifiyle ilk defa Sinekli Bakkal filminde Türkan Şoray’ın oynadığı roldeki şarkıyı seslendirdi. 100’ü Şoray’ın olmak üzere 300’den fazla şarkıyı Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik gibi oyuncuların filmlerinde onların yerine seslendirdi. Yeşilçam’ın tarz değiştirdiği yıllarla birlikte mesleğini bıraktı. Eserleri 2006 yılında Sahibinin Sesinden Yeşilçam Şarkıları adlı albümde bir araya toplandı.
Diskografi
78’lik ve 45’likler
- Unuttum Seni Ben / Açılan Bir Gül Gibi (Columbia – 1955)
- Güller Arasında / Sevdası Zehir (Columbia – 1955)
- Gözlerimin Yaşını Silemiyorum / Ağlarım Gülenim Yok (Grafson – 1963)
- Gönlümde Hazan / Sabah Yıllardan Beri (Efes – 1966)
- Derbederim / Seviyorum Seni Ben (Efes – 1966)
- Seni Yalancı / Öyle Sevdim ki Seni (Efes – 1966)
- Boş Kalan Çerçeve / Anneler Günü (Televizyon – 1969)
- Ne Talihsiz Başım Var / Oy Oy Birtanem (Televizyon – 1969)
- Eski Yuvana Dönsen Olmaz Mı? / Bu Ayrılık Ne Zor Şeymiş (Şençalar – 1970)
- Hayat İlk Sevgiyle Başlar / Bakınca Gözlerine – (Şençalar – 1970)
- Çile / Hayat Sevince Güzel (Saner – 1972)
- Bugünün Yarını Var / Olmaz Olsun Böyle Hayat (Şençalar – 1974)
Filmlerde seslendirdiği bazı şarkılar
- Fosforlu Cevriye
- Sevemedim Kara Gözlüm
- Adını Anmayacağım
- Gözüm Sende
- Nasıl Geçti Habersiz
- Gümüş Gerdanlık
- Civciv Çıkacak Kuş Çıkacak
- Damarımda Kanımsın
- Aşkım Bahardı
- Yağmur
- Dudaklarında Arzu
- Asmam Çardaktan
- İçin İçin Yanıyor
- Sevil Neşelen
- Senin Yüzünden
- Karakolda Ayna Var
- Azize
- Nisan Yağmuru
- Fıstık Gibi
- Buğulu Gözler
- Sen (Ömrüm Benim)
- Tamba Tumba
- Oyun Bitti
- Ben Seni Unutmak İçin Sevmedim
Albümleri
- 2006: Yeşilçam Şarkıları
- 1936 – Mario Vargas Llosa, Perulu yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi
- 1936 – Veronika Fitz, Alman oyuncu (ö. 2020)
- 1938 – Genco Erkal, Türk tiyatrocu ve sinema oyuncusu (ö. 2024)
- 1940 – Luis Cubilla, Uruguaylı futbolcu ve teknik direktör (ö. 2013)
- 1941 – Alf Clausen, Amerikalı orkestra şefi
- 1942 – Daniel Dennett, Amerikalı felsefeci
- 1942 – Mike Newell, İngiliz yönetmen ve yapımcı
- 1942 – Jerry Sloan, Amerikalı profesyonel eski basketbolcu ve basketbol baş antrenörü (ö. 2020)
- 1943 – Conchata Ferrell, Amerikalı aktris (ö. 2020)
- 1944 – Rick Barry, Amerikalı basketbolcu
- 1944 – Ken Howard, Amerikalı eski basketbolcu ve oyuncu (ö. 2016)
- 1945 – Rodrigo Duterte, Filipinli avukat ve Filipinler’in 16. Devlet başkanı
- 1948 – Dianne Wiest, Amerikalı oyuncu
- 1953 – Melchior Ndadaye, Burundili entelektüel ve siyasetçi (ö. 1993)
- 1955 – Reba McEntire, Amerikalı country müzik şarkıcısı ve oyuncu
- 1958 – Elisabeth Andreassen, İsveçli-Norveçli şarkıcı
- 1958 – Curt Hennig, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 2003)
- 1959 – Laura Chinchilla, Kosta Rikalı politikacı
- 1960 – José Maria Neves, Yeşil Burunlu siyasetçi
- 1960 – Éric-Emmanuel Schmitt, Fransız asıllı Belçikalı yazar
- 1960 – Armen Kirakosyan, Ermeni mühendis ve siyasetçi (ö. 2025)
- 1962 – Ayşe Tunaboylu, Türk tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu
- 1968 – Yekta Kopan, Türk yazar, seslendirme sanatçısı ve televizyon sunucusu
- 1969 – Nazan Kesal, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
- 1969 – Raşit Çelikezer, Türk yönetmen, oyuncu, senarist, yapımcı ve yazar
- 1969 – Brett Ratner, Amerikalı film yapımcısı, yönetmen ve iş insanı
- 1970 – Laura Badea-Cârlescu, Rumen eskrimci
- 1970 – Vince Vaughn, Amerikalı oyuncu
- 1972 – Nick Frost, İngiliz oyuncu, komedyen ve senarist
- 1973 – Eddie Fatu, Samoa asıllı Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 2009)
- 1975 – Alper Yılmaz, Türk basketbolcu
- 1975 – Katie Gosselin, Amerikalı televizyon yıldızı
- 1975 – Iván Helguera, İspanyol futbolcu
- 1977 – Annie Wersching, Amerikalı oyuncu (ö. 2023)
- 1977 – Devin Stiker, Amerikalı porno yıldızı
- 1981 – Julia Stiles, Amerikalı oyuncu
- 1984 – Christopher Samba, Fransa doğumlu Kongolu futbolcu
- 1985 – Steve Mandanda, Kongo asıllı Fransız futbolcu
- 1985 – Stan Wawrinka, İsviçreli profesyonel tenisçi
- 1986 – Barbora Strýcová, Çek tenis oyuncusu
- 1986 – Lady Gaga, Amerikalı söz yazarı, şarkıcı ve müzisyen
- 1987 – Yohan Benalouane, Fransız asıllı Tunuslu millî futbolcu
- 1989 – Uğur Uğur, Türk futbolcu
- 1990 – Ekaterina Bobrova, Rus buz patenci
- 1991 – Amy Bruckner, Amerikalı oyuncu
- 1992 – Sergi Gómez, İspanyol futbolcu
- 1993 – Matija Nastasić, Türk profesyonel futbolcu
- 1996 – Benjamin Pavard, Fransız futbolcu
- 1997 – Yaw Yeboah, Ganalı futbolcu
- 2000 – Aleyna Tilki, Türk şarkıcı
- 2004 – Anna Şerbakova, Rus buz patenci