19 martta doğanlar

Güyük
3. Moğol büyük hanı
3. Moğol hanı
Hüküm süresi	24 Ağustos 1246 – 20 Nisan 1248
Önce gelen	Ögeday
Sonra gelen	Möngke
Doğum	19 Mart 1206
Ölüm	20 Nisan 1248 (42 yaşında) Kum-Sengir, Doğu Türkistan
Eş(ler)i	Oğul Kaymış
Hanedan	Börçigin
Babası	Ögeday
Annesi	Töregene
Dini	Tengricilik

Güyük Han, Göyük ya da Küyük olarak da bilinir (d. 19 Mart 1206 – ö. 20 Nisan 1248). Cengiz Han’ın torunu, Moğolların büyük kağanı Ögeday’in büyük oğlu ve ardılı.

Aynı zamanda naiplik görevi yapan annesi Töregene’nin siyasi manevraları sayesinde 1246’da toplanan kurultayda büyük kağan seçildi. Batı Hristiyanlığınca heretiklik olarak kabul edilen Nasturilikten büyük ölçüde etkilendi ve çevresine Hristiyan danışmanlar topladı. Hanlığa seçilişi Cengiz’in öteki torunu, Rusya fatihi ve Altın Orda Devleti’nin kurucusu Batu’nun tepkisini çektiyse de, erken ölümü Moğol İmparatorluğu’nun tümüyle parçalanmasını önledi.

Emilio De Bono
Doğum	19 Mart 1866 Cassano d’Adda, İtalya
Ölüm	11 Ocak 1944 (77 yaşında) Verona, Veneto, İtalyan Sosyal Cumhuriyeti
Bağlılığı	İtalya
Branşı	Kraliyet İtalyan Ordusu
Hizmet yılları	1884–1920; 1935–1943
Rütbesi	İtalya Mareşali
Çatışma/savaşları	Trablusgarp Savaşı I. Dünya Savaşı II. Dünya Savaşı

Emilio De Bono (d. 19 Mart 1866, Cassano d’Adda – ö. 11 Ocak 1944, Verona), İtalyan Mareşal ve Faşist Büyük Konsey üyesi (Gran Consiglio del Fascismo). Trablusgarp Savaşı, I. Dünya Savaşı ve İkinci İtalya-Habeşistan Savaşı’nda görev aldı.

1884 yılında İtalya Kraliyet Ordusu’na (Regio Esercito) asteğmen olarak girdi ve 1911 yılında Trablusgarp Savaşı’nın başlamasıyla Genelkurmay’a geçti. Daha sonra I. Dünya Savaşı’nda görev aldı. 1916’da Gorizia’daki Avusturyalılar ve Ekim 1918’de Monte Grappa’da savaştı. 1920 yılında Binbaşı rütbesindeyken emekli oldu.

1920’lerin başında, Ulusal Faşist Parti’nin örgütlemesine katıldı. 1922’de Dört Quadrumvir’den biri olarak “Roma Yürüyüşü” nü düzenledi. Bu olay, İtalya’daki Faşist rejimin başlamasının işareti oldu. Yürüyüşü takip eden dönemde, Polis Şefi ve Faşist Milis Komutanı olarak görev yaptı.

1925 yılında, solcu siyasetçi Giacomo Matteotti’nin 1924 yılında öldürülmesinden yargılandı. Üstlerini etkilemeyi reddetti ve beklenmedik bir biçimde 1925 yılında beraat etti. Daha sonra Libya’daki Tripolitanya Valiliğine atandı.

1929 yılında Sömürge İşleri Bakanı olarak atandı (Koloniler Bakanı olarak da anıldı). 1932’de Kral III. Vittorio Emmanuele ile birlikte Eritre’yi ziyaret etti ve barışçıl, sadık ve memnun bir koloni bulduklarını söyledi.

Kasım 1932’de Başbakan Benito Mussolini’nin isteği üzerine, Etiyopya’nın istila edilmesi için bir plan hazırladı. Plan, geleneksel bir nüfuz etme biçimini ana hatlarıyla çizdi: nispeten küçük bir kuvvet Eritre’den kademeli olarak güney yönünde ilerleyecek, güçlü üsler kuracak ve giderek zayıf ve dağınık rakiplerine karşı ilerleyecekti. De Bono’nun öngördüğü işgal ucuz, kolay, güvenli ve yavaş olacaktı.

Mussolini, Ordu’yu planlamada ayrı ayrı görevlendirdi ve önümüzdeki iki yıl içinde Ordu, De Bono tarafından arzulanan birliklerin sayısının beş ila altı katını kapsayacak olan kendi büyük seferberliğini geliştirdi. 1934 yılında Mussolini, koordinasyonsuz planları bir araya getirerek ordunun tam ölçekli savaş fikrini vurguladı. [3]

1935 yılında II. İtalya-Habeşistan Savaşı sırasında Etiyopya’ya karşı İtalyan harekâtının Yüksek Komutanı oldu. Atanma kararı Mussolini’nin, Etiyopya’daki zaferin sadece bir İtalyan zaferi değil, aynı zamanda bir Faşist zaferi olduğunu, dolayısıyla tanınmış bir Faşist generalin atanmasını istemesiyle oldu. Buna ek olarak, İtalyan elindeki Eritre’den istila eden güçlerin “kuzey cephesi” olarak bilinen başkomutanıydı. Doğrudan komutası altında, üç kolorduda dokuz tümene sahipti: İtalyan 1. Kolordusu, İtalyan 2. Kolordusu ve Eritre Kolordusu.

3 Ekim’de komutasındaki güçler Eritre’den Etiyopya’ya girdi. 6 Ekim’de kuvvetleri, 1896’da İtalya’nın yenilgiye uğratıldığı yerde zafer kazanarak Adowa’yı aldı. Kısa süre sonra, Axum’un tarihi önemli kentine beyaz bir atla binerek girdi. Ancak bu ilk zaferlerden sonra ilerlemesi yavaşladı.

8 Kasim’da 1. Kolordu ve Eritre Ordusu Mek’ele’yi ele geçirdi. Bu komutasındaki İtalyan birliklerinin gelişmelerinin sınırı olacaktı. Mussolini üzerindeki artan dünya baskısı, hızlı, parlak zaferlere bir ihtiyaç getirdi; engeller veya gecikmeler duymaya hazır değildi.

16 Kasım’da, İtalya Mareşali rütbesine terfi etti (Maresciallo d’Italia), ancak Mussolini işgalin yavaş ilerlemesiyle daha sabırsız hale geldi ve Aralık ayında 17 Ekim’de De Bono’ya gönderdiği Devlet Telegrafı 13181 (Telegramma di Stato 13181) ie Mek’ele’nin beş hafta önce ele geçirilmesiyle görevinin tamamlandığını belirtti. Yerini Mareşal Pietro Badoglio aldı ve, Denizaşırı Askeri Birlikler Müfettişi olarak atandı.

1940’ta merkezi Sicilya’da bulunan bir güney savunma grubuna komuta etti ve İtalya’nın II. Dünya Savaşı’na girmesine karşı çıktı. Ama düşük profilli bir görevde tutuldu ve 1942’de Devlet Bakanı olarak atandı.

24-25 Temmuz 1943 tarihinde Dino Grandi, Pietro Badoglio ve Kral III. Vittorio Emmanuele’in işbirliğiyle Benito Mussolini’yi devirmek için oy kullanan Faşist Büyük Konsey üyelerinden biriydi. Konsey diktatörün çöküşüne, tutuklanmasına ve hapsedilmesine karar verdi.

Daha sonra 1943’te Mussolini, Gran Sasso baskınında kurtarılarak Nazi Almanyası tarafından iktidara getirildi. Kuzey İtalya’da Almanlar tarafından “Ulusun Duce”si Mussolini’nin liderliğinde İtalyan Sosyal Cumhuriyeti kuruldu. Mussolini’nin iktidara dönüşüyle De Bono ve diğerleri tutuklandı. Daha sonra Alessandro Pavolini tarafından Verona’da “Verona mahkemesi” olarak bilinen göstermelik davada vatan hainliği ile suçlandı ve ölüme mahkûm edildi.^[1]

11 Ocak 1944’te 77 yaşındaki De Bono, Verona’da görev yapan bir muhafız takımı tarafından Galeazzo Ciano, Luciano Gottardi, Giovanni Marinelli ve Carlo Pareschi ile birlikte kurşuna dizilerek idam edildi. Ciano, İtalyan Dışişleri Bakanı ve Mussolini’nin damadıydı. Gottardi, Faşist Endüstri İşçileri Konfederasyonu’nun eski başkanıydı. Marinelli, Faşist militanın eski şefiydi ve Pareschi, eski Tarım Bakanıydı. Ölüm cezasından kurtulan tek kişi Kurumsal Şirketler Bakanı Tullio Cianetti idi. Cianetti 30 yıl hapis cezasına çarptırıldı.^[1]

Sabiha Sultan
Doğum	19 Mart 1894 Feriye Sarayı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	26 Ağustos 1971 (77 yaşında) Sarıyer, İstanbul, Türkiye
Defin	Aşiyan Mezarlığı
Eş(ler)i	Ömer Faruk Efendi (e. 1920; b. 1948)
Çocuk(lar)ı	Neslişah Sultan Hanzade Sultan Necla Sultan
Tam adı Devletlû Rukiye Sabiha Sultan-ı İliyyetü’ş-Şân Osmanlıca: رقیه صبیحه سلطان
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	VI. Mehmed
Annesi	Emine Nazikeda Kadınefendi
Meslek	Piyanist

Sabiha Sultan veya Rukiye Sabiha Osmanoğlu (Osmanlıca: رقیه صبیحه سلطان, 19 Mart 1894, İstanbul – 26 Ağustos 1971, İstanbul), Osmanlı Hanedanı üyesi prenses ve piyanist. Son Osmanlı padişahı Sultan Vahdettin’in kızı ve son İslam Halifesi Abdülmecid Efendi’nin gelini.

Sabiha Sultan, 19 Mart 1894’te Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’daki Feriye Sarayı’nda doğdu. Babası son Osmanlı padişahı Sultan Vahdettin, annesi ise Vahdettin’in ilk eşi olan Emine Nazikeda Kadınefendi’dir. Fatma Ulviye Sultan adlı bir ablası ve babasının Şadiye Müveddet Kadınefendi ile evliliğinden olma Mehmed Ertuğrul adlı erkek kardeşi vardır. Sabiha Sultan, kimi sözlü kaynaklara göre Emine Nazikeda Kadın Efendi babasını ziyaret için Adapazarı’nda bulunduğu sırada doğum yaptığından dedesinin Adapazarı Beynevit’te bulunan köy evinde dünyaya gelmiştir ve bu sebeple Adapazarlı kabul edilir.

Sabiha Sultan sık sık annesi Emine Hanım ile Adapazarı’ndaki dedesinin yanına giderek çiftlik ve köy hayatını deneyimledi. İstanbul’daki sarayda ise bir prenses olarak büyütüldü ve ablası Ulviye Sultan ile birlikte Mlle Voçino’dan piyano dersleri aldı.

Babası Vahdettin 1918’de tahta çıktığında Sabiha Hanım hala bekârdı ama birkaç hayranı vardı. Onu tanıyanlar her zaman onun Osmanlı ailesinin diğer kadınlarına benzemediğini zekası ve güzelliği ile farklı olduğunu söylerdi. Türk şair Yahya Kemal Beyatlı, “Sabiha Sultan farklıydı” demişti. Sadrazam Tevfik Paşa’nın oğlu İsmail Hakkı Okday ile evli olan ablası Ulviye, kardeşinin gönül işleriyle yakından ilgilendi. Damatlığa en yakın olanlar içinde Müşir Ahmet Paşa’nın yeğeni Mehmet Ali Bey’in adı öne sürüldü. Trablusgarp ve Balkan Savaşları ile adı duyulan Rauf Orbay evlilik için uygun adaylardan birisi olarak düşünüldü. Ulviye Sultan durumu eşi İsmail Hakkı Bey’e, o da konuyu Rauf Orbay’a açtı. Orbay’ın cevap olarak “Ben askerim, Sultan’ın dizinin dibinde geçirecek vaktim yok!” ifadelerini kullandığı rivayet edildi. Başka bir iddia da ise, evlilik talebinin Rauf Bey’den geldiği fakat asıl reddedenin Sabiha Sultan olduğu öne sürüldü.

Saray’a izdivaç için ilk resmî talepte bulunan kişi ise Harbiye Nazırı Müsteşarı Mahmud Kemal Paşa oldu. Üst düzey bir isim olmasına rağmen sarayın etraflıca giriştiği araştırma sonucunda babasının bir dönem seyislik yaptığı bilgisi öğrenildi ve bu istek reddedildi. İçerideki taliplerin yanı sıra yurtdışından da evlenme talepleri geldi. İran Şahı Ahmed Şah Kaçar, Sultan Vahdettin’in damadı İsmail Hakkı Okday ve İstanbul’daki İran büyükelçisi aracılığı ile Sabiha Sultan’a evlenmek için talip oldu. Konuyu öğrenen Sultan Vahdettin, damadı İsmail Hakkı Bey’e “..Sünni bir İslam Halifesi, kızını Şii bir hükümdara veremez!” yanıtını vererek bu isteği geri çevirdi.

Mustafa Kemal Atatürk genç bir subay ve Sultan Vahdettin’in yaveri olarak Çanakkale Savaşından sonra Sabiha Sultan’a üçüncü taraflar aracılığı ile evlenme teklifinde bulundu. Sabiha Sultan, Mustafa Kemal Paşa’nın evlilik talebinden yakın dostlarına sonraki senelerde bahsederken hadiseyi doğrulayarak amcası Abdülmecid Efendi’nin oğlu şehzade Ömer Faruk Efendi’ye aşık olduğu için izdivaç teklifini geri çevirdiğini açıkladı. Sabiha Sultan o günlerden 40 yıl sonra, Türkiye Cumhuriyeti başbakanlığı yapan ve ortanca kızı Hanzade Sultan’ın dünürü olan Suat Hayri Ürgüplü’ye yazdırdığı hatıratta; “Evet, istemiş. Benimle konuşmuş değildir ama ben çekindim ve istemedim. Zira, önümde hiç de iyi örnek olmayan Enver Paşa ile Naciye Sultan’ın hayatı vardı. Sonra, tanınmış bir kumandanla aile hayatı kurabileceğime inancım yoktu.” ifadelerini kullandı. Tarihçi İlber Ortaylı, 2011 yılında 19 Mayıs etkinlikleri çerçevesinde düzenlenen “Mütareke Dönemi ve İstanbul’dan Samsun’a Uzanan Yolda Atatürk” başlıklı panelde Sabiha Sultan ile Mustafa Kemal arasındaki hikâyeyi doğrulayarak, “Mustafa Kemal ile Sabiha Sultan’ın görüştüklerini, Sultan’ın kendisini beğendiğini ama bu işin daha sonra olmadığını” ifade etti.

Şehzade Ömer Faruk Efendi, İsviçre’de bulunduğu yıllarda eski diplomatlardan Berlin büyükelçisi Mahmud Muhtar Paşa’nın kızı ile evlendirilmek istendi fakat bu niyet sonuçsuz kaldı. Yurda dönen şehzadenin amcasının kızı Sabiha Sultan’a karşı yıllar öncesinde başlayan gönül muhabbeti aşka dönüştü. Fakat, Osmanlı Hânedanı içinde akraba evliliği gibi, Sabiha Sultan’ın Ömer Faruk Efendi’den dört yaş büyük olması da hoş karşılanmadı. Buna rağmen, Sabiha Sultan ve Ömer Faruk Efendi 29 Nisan 1920 tarihinde Şeyhülislam Haydarîzade İbrahim Efendi’nin kıydığı nikah ile Yıldız Sarayı’nda evlendi. Sabiha Sultan’ın nikah şahitliğini Serkâtib-i şehriyâriden Fuad Bey, Hazîne-i Hâssa Müdürü Refik Bey, Dârü’ssaâde Ağası Salim Ağa yaparken Ömer Faruk Efendi’nin şahitleri ise Serkarîn Ferîk Ömer Yâver Paşa, Seryâver Miralay Naci Bey ve Yâver Binbaşı İsmail Hakkı Bey idi.

Sultan Vahdettin, Nişantaşı’nda Çifte Saraylar olarak bilinen konaklardan birini büyük kızı Ulviye Sultan’a ötekini ise küçük kızı Sabiha Sultan’a hediye etti. Rumelihisarı’nda Taş Yalı olarak bilinen bina ise padişah tarafından kızına düğün hediyesi olarak verildi. Sabiha Sultan ve Ömer Faruk Efendi yazın Rumelihisarı’nda yalıda kışın ise Nişantaşı’ndaki konakta yaşadılar. Çiftin Neslişah, Hanzade, Necla adında 3 kızları oldu. Ailesiyle birlikte bir süre Tophane Müşiri Zeki Paşa Yalısı’nda yaşadı.

1924 yılında Osmanoğulları ailesinin diğer fertleri ile birlikte sürgün edildi. Birkaç ay İsviçre’de sonra Fransa’da ve ardından Mısır’da yaşadı. Kızlarının üçünü de Mısır Hıdiv ailesinin fertleriyle evlendirdi. Sultan Vahdeddin’in ölümünden sonra Ömer Faruk Efendi ve Sabiha Sultan’ın aşkı eskisi gibi olmadı.^[11] Ömer Faruk, yirmi sekiz yıllık evliliğin ardından 5 Mart 1948’de Sabiha Sultan’dan boşanarak Mihrişah Sultan ile evlendi.

Boşanmasının ardından Sabiha Sultan, büyük kızı Prenses Neslişah’a daha yakın olabilmek için Kahire’nin diğer ucundaki Maadi’deki evini terk etti. Yanına birkaç eşya alarak Heliopolis’te küçük bir daireye taşındı. Mobilyalarını ikinci kızı Hanzade Sultan’ın Kahire’deki evine gönderdi. Ancak 1952 Mısır Devriminden sonra orada sahip olduğu her şeye, kızının ve damadının tüm eşyalarına el konuldu.

Sabiha Hanım daha sonra bir süreliğine Paris’e giderek kızı Hanzade’nin yanında yaşamaya başladı. Oradan İsviçre’nin Montrö şehrine geçerek Neslişah’ın yanında kaldı. Burada Seniha Sultan’ın oğlu, kuzeni Prens Sabahaddin Bey’i ziyaret etti. 1952’de Osmanlı Hanedanı’nın hanım mensuplarının Türkiye’ye dönüşüne izin verilmesi üzerine 26 Ağustos 1952’de ülkesine döndü ve Türk vatandaşlığına geçti. İstanbul’a yerleşen Sabiha Sultan “Osmanoğlu” soyadını alırken, Nişantaşı Bostan Sokak’ta küçük bir daire kiraladı ve Mısır’da elinde kalan birkaç eşyayı İstanbul’a gönderdi.

26 Ağustos 1971’de kızı Hanzade Sultan’ın Yeniköy’deki yalısında 77 yaşında öldü. Naaşı Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi.