Mehmet Esat Işık veya bilinen adıyla Mehmet Esat Paşa (16 Nisan 1865,^[1] İstanbul – 1 Kasım 1936, İstanbul), Türk göz hekimi, siyasetçi.

Türk göz hekimliği tarihinde önemli bir yeri olan ve Milli Mücadele sırasında siyasal faaliyetleri ile öne çıkan bir isimdir.

Dr. Esat Paşa, Paris’teki eğitimi sırasında tıp literatürüne “Dr. Esat oftalmoskopu” olarak geçen çift aynalı oftalmoskopu geliştirmiş;^[2] 1899’da İstanbul’daki Askeri Tıbbiye Mektebi bünyesinde Türkiye’nin ilk modern göz kliniğini kurmuştur.

Milli Mücadele döneminde İstanbul’da partiler-üstü bir cemiyet olan “Milli Kongre“‘nin oluşmasına önderlik eden Mehmet Esat Bey, 1919’daki Meclis-i Mebûsan seçimlerinde etkin rol almıştır ve I. Dünya Savaşı’ından sonra işgalci İngiliz güçleri tarafından tutuklanan Malta sürgünlerinden birisi olmuştur.

Osmanlı sadrazamlarından Gürcü Ağa Yusuf Paşa’nın torunu, Türkiye Cumhuriyeti’nde Milli Savunma ve Dışişleri bakanlıklarında bulunmuş Hasan Esat Işık’ın babasıdır.

1864’te İstanbul’da dünyaya geldi. Babası devlet şurası azası Neşet Bey, annesi Gürcü Ağa Yusuf Paşa’nın kızı Fatma Hanım idi. İki yaşında iken anne ve babası ayrıldı.^[3] Annesi Fatma Hanım onu dedesi Yusuf Paşa ve bir Jön Türk olan dayısı Menâpirzâde Nuri Bey’in yanında yetiştirildi.^[3] İlk ve ortaöğrenimini İstanbul’da tamamladı. İdadi okulunu Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tamamladı.

1889’da tabip yüzbaşı olarak Askeri Tıbbiye’yi bitirdi ve göz hastalıkları alanında uzmanlaşmak üzere devlet tarafından Paris’e gönderildi. Temel tıp bilgilerinde yetersizliğini fark ederek önce Paris Tıp Fakültesi’ne normal bir öğrenci olarak kaydoldu; Paris Tıp Fakültesi’nden 1893’te mezun olduktan sonra göz alanındaki eğitimini tamamladı.^[3] Tezini, Paris Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin ilk oftalmotoloji profesörü olan Dr. Fotinos Panas’ın yanında yazdı.^[2]

Paris Tıp Fakültesi’nde öğrenci iken; Alman fizik bilginlerinden Helmholtz tarafından 1851’de geliştirilmiş olan basit oftalmoskop üzerinde çalıştı, 1893’te çift aynalı yeni bir oftalmoskop geliştirdi ve üretti. Bu araç, Esat Modeli oftalmoskop olarak anılır.

İhtisas diplomasını aldıktan sonra bir göz kliniğinde 6 ay kadar şef olarak çalıştı; çeşitli yayınlar yaptı ve Fransız Oftalmoloji Cemiyeti’ne üye seçildi. 1894’te Paris’ten ayrılarak 6 ay boyunca Berlin ve Viyana’a çeşitli göz kliniklerinde incelemelerde bulundu. 1894 sonunda Türkiye’ye döndü.

Avrupa’da tıp eğitimini tamamlayan Esat Bey, Türkiye’ye döndükten sonra bir süre İstanbul dışında bir hastanede uzmanlığı ile ilgisiz bir görev yapmak zorunda kaldı. Askeri Mektepler Nazırı Zeki Paşa’ya başvurusunun üzerine Askeri Tıbbiye Mektebi göz hastalıkları (emraz-ı ayniye) asistanı (müderris muavini) olarak atandı.^[3] Bu okulun bünyesinde ülkenin ilk modern göz kliniğini kurdu. Paris’ten getirdiği kendi aletlerini bu klinikte kullandı.^[4] Bir yandan da Hamidiye Etfal Hastanesi ve Darülaceze’de gönüllü olarak çalıştı; kör çocukların eğitimi ile ilgilendi.^[2] Ayrıca 1897’de yaklaşık bir ay süren 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı nedeniyle yaralıların nakledildiği Yıldız Hastanesi’nde de bir süre görev yaptı.^[3]

1899’da müderris (profesör) kadrosuna getirilen Esat Paşa, 1903 yılında miralay rütbesine yükseldi, 1907’de mirliva (tuğgeneral) oldu. 1910 yılında Askeri Tıbbiye’den emekli oldu ve askerlik yaşamı böylece sona erdi.

Askeri Tıbbiye ve Mülkiye Tıbbiyesi’nin birleştirilmesi ile Darülfünun’a bağlı bir fakülte olarak kurulan Haydarpaşa Tıp Fakültesi’ne göz hastalıkları alanında hoca olarak atandı.

Meşturiyet’in ilanından sonra, Dahiliye Nezareti’nin Sıhhiye Müdüiriyet-i Umumisi (Sağlık İşleri Genel Müdürü) gibi siyasal görevlere getirildi.

I. Balkan Savaşı yıllarında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nde görev aldı.

1916’da, sağlık müdürlüğü görevine devam etmekte iken kurulan Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı ve başkanlığını üstlendi. Bu cemiyet, öğrencilerin eğitimine yönelik faaliyet göstermek üzere kurulduysa da I. Dünya Savaşı’ndan sonra ülkenin işgali üzerine çalışmalarını; ülkenin kurtarılması için çalışan aydınların bir araya getirilmesi üzerine yoğunlaştırmıştır

Esat Bey, adı kurucu listesinde bulunmasa da 9 Kasım 1918’de kurulan “Teceddüt Fırkası” adlı siyasi partinin kuruluşuna destek vermiştir.^[1] İttihat ve Terakki’nin devamı niteliğindeki bu fırka siyasette fazlaca bir varlık gösterememiştir. Bunu gören Dr. Esat Bey partiler-üstü bir uzlaşmayı sağlamak üzere çalışmaya yöneldi.

İstanbul’un 13 Kasım 1918’de Birleşik Krallık işgaline uğramasından sonra 29 Kasım 1918’de 50’den fazla kuruluş ile bazı bağımsız aydınların birleşmesinden oluşan Milli Kongre adlı oluşumun kurucuları arasında yer aldı. Amaç, İstanbul halkının işgale bilinçlendirilmesi ve aydınların işgale karşı bir duruş göstermesinin sağlanması idi. Milli Kongre Cemiyeti ile ilgili tüm gelişmeler onun eylemciliği ve kişiliğine bağlı olarak gerçekleşti.^[5] Milli Kongre faaliyetleri Haziran 1919’da İstanbul hükûmeti tarafından Kütahya’ya sürgün edilmesine yol açtı. İki aylık sürgünden sonra İstanbul’a dönmesine izin verildi.

Esat Bey, 1919’da kurulan Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti Fırkası’nın başkanlığını üstlendi.^[1] Fırka, Son Osmanlı Mebusan Meclisi için yapılan 1919 seçimlerine katıldı.

1919 seçimleri sürecinde Esad Bey’in 2 Kasım 1919’da Heyet-i Temsiliye’ye “seçimlerin tarafsızlığına müdahale edilmemesi”ni isteyen bir telgraf göndermesi Mustafa Kemal ve arkadaşlarında rahatsızlık oluşturdu.^[1]

16 Mart 1920’de İstanbul’u işgal eden İngilizler, İttihat ve Terakki Cemiyeti ile ilişkisi nedeniyle onu Malta’ya sürdü. Esat Paşa, sürgün öncesinde Casus Mustafa Sagir olayında istemeden rol almıştı.^[6] Malta’ya sürülmesinde Casus Mustafa Sagir’in rolü olduğu düşünülür.^[1]

Malta sürgünlüğü sırasında diğer sürgünlerin göz hastalıkları ile ilgilendi ve bir Göz Hastalıkları kitabı yazdı.^[3][7]

1921 yılının Ekim ayında İngilizlerle Ankara hükümetinin yaptığı bir tür tutsak değişimi sonucu serbest bırakıldı. Diğer Malta sürgünleri ile birlikte bir gemiye bindirilerek İnebolu limanına kadar getirildi; 4 Kasım’da sürgünden kurtulanlarla birlikte Ankara’ya gitti.

Esat Paşa, Ankara’ya varışından kısa süre sonra Hilal-i Ahmer Cemiyeti Ankara şubesine murahhas üye seçildi ve TBMM hükümeti tarafından cemiyetin müdür yardımcılığına getirildi. Kendisine Ankara’da başka bir görev teklif edilmeyince 1923’te İstanbul’a gitti. 1923-1925 arasında Ankara’ya tekrar dönerek Gureba (Numune) Hastanesi’nin göz polikliniğini kurdu.^[3] Bu son görevden sonra siyasetten çekildi, İstanbul’a dönüp bir süre toprakla uğraştı ve İstanbul’un en ünlü göz hekimi olarak asıl mesleğini de sürdürdü.^[3] 1931’de Darülfünun’’da göz hastalıkları müderrisi olarak göreve başladı.^[3]

1933’teki Üniversite Reformu sonucu kadro dışı bırakıdı ve Darülfünun’dan emekliye oldu. Emekli olduktan sonra Moda’daki evinde hasta baktı.^[3] Soyadı Kanunu’ndan sonra “Işık” soyadını aldı.

1 Kasım 1936’da kalp krizi sonucu İstanbul’daki evinde hayatını kaybetti. Mezarı Çamlıca’dadır.

Mehmet Esat Bey, ilk evliliğini Fransa’dan döndükten sonra Paris sefiri Sadullah Paşa’nın kızı Nazlı Hanım ile yapmış ve bu evlilikten Fatma Muide, Yusuf Süreyya, Sadullah Arif, Belkıs Belga adlarında^[1] dört çocuk sahibi olmuştur. İlk eşinin hastalığı nedeniyle bu ilişkiyi devam ettiremyince ayrıldı. On iki yıl sonra ikinci evliliğini Vezir Hasan Hilmi Paşa’nın kızı^[1] Makbule Hanım ile yapan Esat Paşa; bu evlilikten Tomris Arif ve Hasan Fikret (bilinen adıyla Hasan Esat Işık) adlarında iki çocuk sahibi olmuştur.

• Gürcü Ağa Yusuf Paşa
• Menâpirzâde Nuri Bey
• Hasan Esat Işık

Erol Evgin
Erol Evgin’in Bostancı Gösteri Merkezi konserinden görünüm, 15 Nisan 2017.
Genel bilgiler
Doğum	Mehmet Erol Evgin 16 Nisan 1947 (77 yaşında) İstanbul, Türkiye
Tarzlar	Pop, folklor
Meslekler	Oyuncu, şarkıcı, besteci, senaryo yazarı, mimar
Etkin yıllar	1969-günümüz
Resmî site	erolevgin.com

Mehmet Erol Evgin^[1] (d. 16 Nisan 1947, İstanbul), POPSAV’ın kurucusu olan Türk pop müziği sanatçısıdır. Sunuculuk, oyunculuk ve mimarlık da yapmıştır.

Vanlı bir baba ve Rizeli bir annenin çocuğudur.^[2] Yüksek mimar Emel Evgin ile evli ve 2 çocuk babasıdır. Oğlu Türk pop müziği sanatçısı Murat Evgin’dir. Liseyi İstanbul Erkek Lisesinde, üniversiteyi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yüksek Mimarlık Bölümünde okumuştur. Bir dönem aynı üniversitede öğretim görevlisi olarak da çalışmıştır. Daha sonra eşi ile birlikte bir mimarlık bürosu açmışlardır. Ayrıca Popüler Müzik Sanatı Vakfının (POPSAV) kurucusu olup üç yıl vakfın Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev yapmıştır. Hâlen POPSAV Yüksek Danışma Kurulu Başkanlığı görevini yürütmektedir. Evgin, Almanca ve İngilizce bilmektedir. Erol Evgin’in Erol, Ozan ve Eren adında 3 torunu bulunmaktadır.

1969 yılında ilk 45’lik plağı “Sen – Eski Günler”i çıkardı. Daha sonra Çiğdem Talu ve Melih Kibar ile birlikte çalışmaya başladı. Bu çalışma sonucu “İşte Öyle Bir Şey”, “Sevdan Olmasa”, “Bir de Bana Sor”, “İçimdeki Fırtına”, “Etme Eyleme”, “Söyle Canım”, “Deli Divane”, “Hep Böyle Kal” adlı 45’lik plakları çıkardı. “İşte Öyle Bir Şey” ve “Söyle Canım” adlı 45’lik plakları ile Altın Plak Ödülü’nü kazandı. 90’lı yıllarda, yeni albüm çıkarmaya bir süre ara verdi. 1997 yılında kendi bestelerinin çoğunlukta olduğu ve sözlerini Selma Çuhacı’nın yazdığı “Sen Unutulacak Kadın Mısın?” adlı albümü çıkardı. 2002’de oğlu Murat Evgin ile birlikte, 20 konserlik “Baba – Oğul” konser – show turnesi gerçekleştirdiler. Erol Evgin, 2003’te yine sözlerini Selma Çuhacı’nın yazdığı “İbadetim” adlı albümünü çıkardı.

1980-1984 yılları arasında Haldun Dormen’in yazıp yönettiği “Hisseli Harikalar Kumpanyası” (400 kez) ve “Şen Sazın Bülbülleri” (200 kez) adlı müzikallerde başrol oyuncusu olarak sahneye çıktı. Üç müzikal filmde başrol ve Ihlamurlar Altında dizisinde oynamıştır.

• 1977: Meryem ve Oğulları
• 1980: Renkli Dünya^[3]
• 1985: Bir İlkbahar Sabahı
• 1988: Hisseli Harikalar Kumpanyası
• 2021: Masumlar Apartmanı (Konuk sanatçı)

1992-1994 yıllarında ANS-FremantleMedia ortaklığında Show TV’de yayınlanan “Süper Aile” adlı yarışma programını 400 bölüm sunmuştur. 1995–1996 yıllarında, TRT 1’de kendi yapımı “Erol Evgin Show” adlı programın genel yönetmenliğini ve sunuculuğunu yaptı. 1999-2003 yılları arasında, Kanal D ve Star TV’de yayımlanan “Bir Sevda Masalı” adlı programı, 100 bölüm hazırlayıp sundu. Bir Şarkısın Sen adlı müzik programını sunmuştur.^[4] Son olarak, Show TV’de yayımlanan Benzemez Kimse Sana adlı yarışma programında jüri üyeliği yapmıştır.

• 1977: İşte Öyle Bir Şey
• 1979: Erol Evgin 79
• 1981: Erol Evgin ve Renkli Dünyası
• 1984: Erol Evgin 84
• 1985: Yeni Bir Gün Doğarken
• 1986: Lades
• 1988: Erol Evgin 88
• 1991: Erol Evgin ile Yeniden
• 1997: Sen Unutulacak Kadın Mısın?
• 2003: İbadetim
• 2005: İşte Öyle Bir Şey: Melih Kibar – Çiğdem Talu Şarkıları (1976-1980)
• 2006: Tüm Bir Yaşam: Melih Kibar – Çiğdem Talu Şarkıları (1980-1983)
• 2009: Hep Böyle Kal – 40 Yıl 40 Şarkı
• 2011: Gözbebeğim Sen Çok Yaşa
• 2016: Altın Düetler
• 2019: Altın Düetler 2
• 2021: Sevdiklerim

• 1969: Sen – Eski Günler
• 1970: İstemesen de – Aşk Başlarken
• 1970: Bir Gün Biter – Söyleme
• 1970: Her Akşam – Unutma Sen
• 1972: Gurbet Türküsü – Deli Gönül
• 1972: Karacaoğlan Der ki – Aç Yüzünü Göreyim
• 1973: Garip Gönlüm Olmuş Deli – Bulmak İsterim Seni
• 1974: Geli Geliver – Sen Varsın ya
• 1974: Bir Yıldız Doğdu Yüceden – Koş Gel Desen Kollarıma
• 1975: Gel de Yanma – Efkar
• 1976: Şoför Mehmet – Tanrım Bu Hasret Bitse
• 1976: İşte Öyle Bir Şey – Sevdan Olmasa
• 1977: Bir de Bana Sor – Etme Eyleme
• 1978: İçimdeki Fırtına – Yine de Güzeldir Yaşamak
• 1979: Aldım Başımı Gidiyorum – Kader Utansın
• 1980: Söyle Canım – Hep Böyle Kal
• 2001: Söyle Canım
• 2010: Yeni Yıla Sensiz Giriyorum – Sensiz Olmuyor
• 2014: Ben İmkansız Aşklar İçin Yaratılmışım
• 2023: 100 Yılda Yüz Akıyla

• 2008: 35. Altın Kelebek Ödülleri – Özel Ödül^[5]