15 Martta doğanlar

İmparator Xuande
Çin İmparatoru
Hüküm süresi	27 Haziran 1425-31 Ocak 1435
Önce gelen	Hongxi
Sonra gelen	Zhengtong
Doğum	16 Mart 1399 Pekin, Ming Hanedanı
Ölüm	31 Ocak 1435 Pekin, Ming Hanedanı
Hanedan	Ming Hanedanı

İmparator Xuande (Çince: 宣德帝; pinyin: Xuāndédì) veya asıl adıyla Zhu Zhanji (朱瞻基) (16 Mart 1399-31 Ocak 1435), Çin’in Ming Hanedanı’nın beşinci imparatorudur. Saltanatı 1425’ten 1435 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Ming Hanedanı 明朝 Ming İmparatorluğu
1368-1644
Bayrak Hanedanlık mührü
1580 civarında Ming Hanedanı yönetimindeki Çin
Başkent	Pekin
Yaygın dil(ler)	Çince
Hükûmet	Monarşi
İmparator
• 1368 – 1398 Zhu Yuanzhang • 1627 – 1644 Chongzhen
Tarihçe
• Kuruluşu 1368 • Dağılışı 1644
Nüfus
• Sayılan	160,000,000
Para birimi	Yuan
Öncüller Ardıllar Yuan Hanedanı Qing Hanedanı

Çin tarihi İlk Çağ Üç Hükümdar ve Beş İmparator Xia Hanedanı Shang Hanedanı Zhou Hanedanı Batı Çov Doğu Çov İlkbahar ve Sonbahar Dönemi Savaşan Devletler Çağı Çin Han Batı Han Sin Doğu Han Orta Çağ Üç İmparatorluk Vey Vu Şu Çen Hanedanı Batı Çen Doğu Çen Beş Hu On Altı Krallık Güney Kuzey Hanedanları Sung Kuzey Vey Ki Lyang B.Vey D.Vey Çen K.Çov K.Ki Sui Hanedanı Tang Hanedanı Beş Hanedan On Krallık Vu Min Hou Ling Chu Qian Şu Hou Tang Güney Han Hou Şu Hou Jin Jing Nan Nan Tang Hou Han Vuyue Kuzey Han Hou Çov Yeni Çağ Sung K.Sung Lyav Batı Hya G.Sung Kin Yuan Hanedanı Ming Hanedanı Kuzey Yuan Güney Ming Da Şun İkinci Jin Çing Yakın Çağ Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Mançukuo Çin Halk Cumhuriyeti Çin Cumhuriyeti (Tayvan)

Míng Hanedanı (Çince: 明朝, Hanyu Pinyin: Míng Cháo), 1368-1644 yılları arasında Çin’e egemen olmuş hanedandır. Hanedan etnik Çinliler tarafından kurulmuştur. Zhu Yuanzhang’nın 1368 yılında Nanjing kentinde tahta geçmesiyle kuruldu. Ming Taizu olarak adlandırılan Zhu Yuanzhang, tahtta kaldığı 31 yıl içinde feodal monarşi merkezi yönetimini güçlendirmek için hanedanın kuruluşuna büyük katkısı olan vezirleri ve farklı görüşlere sahip olan kişileri öldürerek imparatorluk otoritesini artırdı. Ming Taizu’nun ölümünden sonra torunu Jianwen tahta geçti. Ancak imparator Jianwen, amcası Zhu Di (朱棣) tarafından tahttan indirildi. Zhu Di, kendisini Chengzu İmparatoru ilan etti ve 1421 yılında başkenti Pekin’e taşıdı.

Köylerdeki çarpışmalar da şiddetlendi. 1627 yılında Şansi eyaletinde yaşanan afet sırasında yöneticilerin zorla vergi toplamaları, köylü isyanlarına neden oldu. Yüz binlerce köylünün katıldığı isyan ordusunun 1644 yılında Pekin şehrine girmesinden sonra imparator Cong Zhen kendini asarak canına kıydı. Böylece Ming Hanedanı, devrildi. Qing (Mançu) Hanedanı kuruldu.

James Madison
4. Amerika Birleşik Devletleri başkanı
Görev süresi 4 Mart 1809 – 4 Mart 1817
Başkan Yardımcısı	George Clinton Elbridge Gerry
Yerine geldiği	Thomas Jefferson
Yerine gelen	James Monroe
5. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı
Görev süresi 2 Mayıs 1801 – 3 Mart 1809
Başkan	Thomas Jefferson
Yerine geldiği	John Marshall
Yerine gelen	Robert Smith
Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi Üyesi / Virginia 15. Bölge
Görev süresi 4 Mart 1793 – 4 Mart 1797
Yerine geldiği	Yeni makam
Yerine gelen	John Dawson
Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi Üyesi / Virginia 5. Bölge
Görev süresi 4 Mart 1789 – 4 Mart 1793
Yerine geldiği	Yeni makam
Yerine gelen	George Hancock
Konfederasyon Kongresi Virginia Temsilcisi
Görev süresi 1 Mart 1781 – 1 Kasım 1783
Yerine geldiği	Yeni makam
Yerine gelen	Thomas Jefferson
Kişisel bilgiler
Doğum	16 Mart 1751 Port Conway, Virginia, ABD
Ölüm	28 Haziran 1836 (85 yaşında) Montpelier, Virginia, ABD
Partisi	Demokratik-Cumhuriyetçi Parti
Evlilik(ler)	Dolley Todd (1794-1836)
Çocuk(lar)	John (Üvey oğul)
Bitirdiği okul	Princeton Üniversitesi
Mesleği	Çiftçi, okul yöneticisi
İmzası

James Madison (16 Mart 1751; Port Conway, Virginia – 28 Haziran 1836; Montpelier, Virginia), Amerika Birleşik Devletleri’nin 4. başkanı, siyaset felsefecisi, devlet adamı ve ABD’nin kurucu babalarındandır.

1801-1809 yılları arasında dışişleri bakanı olarak görev yapan Madison, 1809-1817 arasında devlet başkanlığı yapmıştır. Amerika Birleşik Devletleri Anayasası ve Haklar Bildirisinin taslağının hazırlanması ve savunulmasında, en önde yer alması nedeniyle “Anayasanın Babası” olarak tanınmaktadır.

Madison, Montpelier adını verdiği çiftliğini, Virginia’nın Orange kasabasında kurdu ve hayatı boyunca yüzlerce köleye sahiplik yaptı. Hem Virjinya Temsilciler Meclisi hem de Anayasa Kongresi’nin öncülü olan Kıta Kongresi’nin bir üyesiydi. Anayasa Kongresi’nden sonra hem ülke çapında hem de Virjinya’da Anayasa’nın onaylanması için çalışan siyasi hareketin liderlerinden biri oldu. Alexander Hamilton ve John Jay ile beraber Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nın savunulmasında en önemli çalışmalardan biri olan Federalist Yazılar’ı hazırladı. Anayasa hakkındaki tartışmalar sırasında önce güçlü bir Ulusal Hükûmetten, daha sonra ise güçlü Eyalet Hükûmetinden yana oldu. Yaşamının sonlarına doğru ise bu iki uç arasında bir görüşe sahip oldu.

1789’da Madison, yeni Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi’nde birçok önemli kanun tasarısı hazırlayan liderlerden biri oldu. Anayasanın ilk on maddesini yazan kişi olarak dikkat çekti ve dolayısıyla Haklar Bildirisi’nin Babası diye bilinmektedir. Başkan George Washington ile birlikte yeni Federal Hükûmeti kurmak için çok yakın çalıştı. Hamilton ve Federalist Parti ile 1791’de yollarını ayırınca, Thomas Jefferson ile birlikte Demokratik-Cumhuriyetçi Partiyi kurdu. Yabancılara Uygulanacak ve İsyana Teşvik Ceza Yasalarına karşılık olarak Jefferson ve Madison, eyaletlerin anayasaya uygun olmayan federal yasaları geçersiz kılabileceklerini savunan Kentucky ve Virjinya Önerilerini hazırladılar.

Jefferson’ın Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı (1801-09) döneminde, Madison ülke topraklarını iki katına çıkaran Louisiana’nın satın alımını gerçekleştirdi. 1809 yılında ise Madison, Jefferson’ın ardından başkan oldu, 1813 yılında tekrar başkanlığa seçildi. Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı’na karşı gerçekleştirilen diplomatik protestoların ve ticari ambargonun başarısızlığa uğramasının ardından ABD’yi 1812 Savaşına soktu. ABD’nin güçlü bir ordusu ve finans sistemi olmadığı için savaş, yönetimsel bir bataklığa döndü. Bunun sonucunda daha önce karşı olmasına rağmen Madison, daha güçlü bir ulusal hükûmet, daha güçlü bir ordu kadar ABD’nin İkinci Bankası adıyla bir ulusal bankanın kurulmasını destekledi.

James Madison, Jr. 16 Mart 1751 tarihinde (eski usul Jülyen Takvimine göre 5 Mart 1751’de) annesinin doğum için kendi anne ve babasının çiftliğine dönmesi nedeniyle Port Conway, Virginia yakınlarında Belle Grove (Port Conway, Virjinya) çiftliğinde doğdu. On iki kardeşin en büyüğüydü. Nelly ve James Sr. yedi erkek dört kız çocuğu sahibi oldular.Üç erkek kardeşi bir tanesi de ölü doğum olmak üzere öldüler. 1775 yazında kız kardeşi Elizabeth (7 yaş) ve erkek kardeşi Reuben (3 yaş) kirlenmiş içme suyu nedeniyle tüm Orange bölgesini etkileyen dizanteri salgını nedeniyle öldü.

Babası James Madison Sr. (1723-1801) Orange, Virginia’da kendisine babasından miras kalan ve daha sonra Şirin Dağ diye adlandıracağı bir çiftlikte büyüdü. Zamanla daha çok toprak ve köle edinerek; 2000 dönüm, Piedmont Virginia’da Orange Bölgesinin en büyük toprak sahibi ve önde gelen yurttaşı oldu. James Jr.’ın annesi Nelly Conway Madison (1731–1829) Port Conway’de önemli bir tütün çiftçisi ve tacir ailesinin kızı olarak doğdu. Madison’ın anne ve babası 15 Eylül 1749’da evlendi. Bu yıllarda güney kolonileri bir köle toplumuna dönüşmüş; köleler ekonomiyi güçlendirmiş ve köle sahipleri siyasal eliti oluşturmuştu.

11 yaşından 16’sına kadar genç “Jemmy” Madison, Virginia Tidewater bölgesindeki King ve Queen İdari Bölgesi içinde yer alan Innes çiftliğinde öğretmen olan Donald Robertson’ın gözetimi altında öğretim görmeye yollandı. Robertson, güneyde çok sayıda önemli çiftlik sahibi ailenin çocuğunun öğretmenliğini yapmış İskoçyalı bir öğretmendi. Madison, Robertson’dan matematik, coğrafya ile özellikle yetkinleşeceği Latince gibi klasik ve modern dilleri öğrendi. Madison, öğrenmeye dönük açlığını özellikle Robertson’a bağlamıştır.

On altı yaşında Montpelier’e geri döndü. Üniversite için Rahip Thomas Martin ile iki yıllık bir çalışma kursuna başladı. Zamanının üniversiteye giden birçok Virjinyalısının tersine narin sağlığı zorlayabilecek enfeksiyonlara açık bir iklime sahip Williamsburg’de yer alan William ve Mary Koleji’ne gitmedi. Bu okul yerine 1769 tarihinde New Jersey Koleji’ne; günümüzde Princeton Üniversitesi gitti. Orada oda arkadaşı olan şair Philip Freneau ile yakın arkadaşlık kurdu. Arkadaşının kız kardeşi Mary’ye umutsuzca aşık oldu.

Sağlığını da zorlayan uzun ve yoğun çalışma saatlerinin sonunda 1771 yılında mezun oldu. Çalışma alanları içinde Klasik Latince, Yunanca, bilim, coğrafya, Matematik, Retorik ve Felsefe vardı. Konuşma ve tartışma konularına büyük ilgisi vardı. Madison, arkadaşı Aaron Burr’un Cliosophic Derneği ile doğrudan rekabet halinde olan Amerikan Whig-Cliosophic Derneğinin kurulmasına destek verdi. Mezun olduktan sonra Madison, 1772 yılının baharında Montpelier’e dönen kadar Princeton’da Üniversite Başkanı John Witherspoon gözetiminde İbranice ve siyaset felsefesi çalıştı. İbraniceyi gayet akıcı biçimde konuşmaya başlamıştı. Madison hukuk alanında profesyonel olarak çalışmak için değil, siyasete duyduğu ilgiden dolayı çalıştı.

163 cm uzunluğunda ve asla 45 kilogramı aşmayan kilosu ile en minik Amerikan başkanıydı.

Anglikan olarak vaftiz edilmiş ve bir Presbiteryen rahip tarafından yetiştirilmesine rağmen genç Madison, İngiliz deist metinlerinin sıkı bir okuyucusuydu. Madison, bir yetişkin olarak dini konulara çok az ilgi göstermiştir. Biyografi yazarı Hutson şunları yazmıştır: “kişisel dini eğilimleri konusunda ne bir iz ne de bir ipucu vardır.” Bununla beraber bazı akademisyenler deizme eğilimi olduğunu belirtmektedir. Bazı akademisyenler ise Madison’ın Hristiyan değerlerini kabul ettiğini ve kendi hayatını Hristiyan dünya görüşüne göre şekillendirdiğini öne sürer. 1819’da Madison şöyle demişti: “Rahipliğin sayısı, endüstrisi, ahlakı ve halkın bağlılığı, Kilise’nin Devletten tamamen ayrı kalmasıyla açıkça artmıştır.”

1780’lerde Kongre’deki ilk görevi sırasında, Madison daha güçlü bir merkezi hükûmet sağlamak için Konfederasyon Maddelerini değiştirmeyi tercih etti. 1790’larda Hamilton’un merkezileştirme politikalarına ve Alien and Sedition Acts’e muhalefet etti. Chernow’a göre, Madison’ın 1790’larda Virginia ve Kentucky Kararlarına verdiği destek “Anayasa Konvansiyonu’nda federal hükümetin eyalet yasaları üzerinde veto hakkı olması gerektiğini savunan bir adam için nefes kesici bir evrimdi.” Tarihçi Gordon S Wood, Kutsal Özgürlük Ateşi’nde (1995) olduğu gibi, Lance Banning’in “Madison’ın 1790’larda görüşlerini değiştirmediğini” iddia eden tek günümüz bilim adamı olduğunu söylüyor. 1812 Savaşı sırasında ve sonrasında. Madison, ulusal banka, güçlü bir donanma ve doğrudan vergiler de dahil olmak üzere 1790’larda karşı çıktığı çeşitli politikaları desteklemeye geldi.

Wood, birçok tarihçinin Madison’ı anlamakta zorlandığına dikkat çeker, ancak Wood ona Madison’ın kendi zamanlarına göre-bir milliyetçi olarak, ancak Federalistlerinkinden farklı bir milliyetçilik anlayışıyla bakar. Gary Rosen ve Banning, Madison’ın tutarlılığını önermek için başka yaklaşımlar kullanıyor.

Madison, köle emeğinden yararlanan bir ortamda büyüdü ve kurumu Güney ekonomisinin gerekli bir parçası olarak gördü, ancak büyük bir köleleştirilmiş nüfusa bağlı bir toplumun istikrarsızlığından rahatsız oldu. Philadelphia Konvansiyonunda, Madison köle ithalatının derhal sona erdirilmesini istedi, ancak nihai belge Kongre’nin 1808 yılına kadar uluslararası köle ticaretine müdahale etmesini yasakladı. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisinde paylaştırmanın her eyaletin özgür nüfusu ve köle nüfusunun toplamı tarafından tahsis edilmesini önerdi. Madison, 1819-1821 Missouri krizi sırasında köleliğin Batı’ya yayılmasını destekledi. Madison, eski kölelerin Güney toplumuna başarılı bir şekilde entegre olamayacağına inanıyordu ve 1780’lerin sonlarında, Afrikalı-Amerikalıların Afrika’da koloniler kurması fikriyle ilgilenmeye başladı. Madison, eski köleler için Liberya yerleşimini kuran Amerikan Kolonizasyon Derneği’nin başkanıydı.

Madison, kendisini ev içi kölelik kurumundan ayıramadı. Madison, Cumhuriyetçi bir hükûmet biçimini savunmasına rağmen, köleliğin Güney’in gelişmesine neden olduğuna inanıyordu. Madison, köleliğe entelektüel olarak karşı çıkarken kölelerin insan malı olduğuna inanıyordu. Siyahlar için sömürgeleştirme planının yanı sıra Madison, köleliğin batı genişlemesiyle doğal olarak yayılacağına inanıyordu. Madison’ın siyasi görüşleri, John C. Calhoun’un ayrılığın hükümsüz kılınması ile Daniel Webster’ın milliyetçiliğinin pekiştirilmesi arasında bir yere indi. Madison’ın Edward Coles, Nicolas P. Trist ve William Cabel Rives gibi Virginian “mirasçıları”, Madison’ın 1840’lara ve 1850’lere kadar köleliğe ilişkin ılımlı görüşlerini desteklediler, ancak kampanyaları bölgeselcilik, ekonomik ve köleliğin kaldırılması güçleri nedeniyle başarısız oldu. Madison, Cumhuriyet hükûmetine olan savunuculuğu ile köle sistemine ömür boyu bağlılığını hiçbir zaman uzlaştıramadı.

1790’da Madison bir gözetmene kölelere “gerekli itaat ve işleriyle tutarlı olan tüm insanlık ve nezaketle” davranmasını emretti. Ziyaretçiler, kölelerin iyi bir şekilde barındırıldığını ve beslendiğini belirttiler. Madison’ın genç kölelerinden biri olan Paul Jennings’e göre, Madison asla öfkesini kaybetmedi ya da kölelerini kınamayı tercih ederek kırbaçlamadı. Bir köle olan Billey, Amerikan Devrimi sırasında Philadelphia’dayken Madison’dan kaçmaya çalıştı, ancak yakalandı. Onu serbest bırakmak ya da Virginia’ya iade etmek yerine Madison, Pennsylvania’da kabul edilen kademeli bir özgürleşme yasası uyarınca Philadelphia’da Billey’i sattı. Billey kısa sürede özgürlüğünü kazandı ve Philadelphia’da bir tüccar için çalıştı. Ancak Billey, New Orleans’a yaptığı bir yolculukta boğuldu. Madison siyahların aşağı olduğu görüşünü hiçbir zaman dışardan ifade etmedi; ırk sorunu üzerine açık fikirlilik ifade etme eğilimindeydi.

1801’de, Madison’ın Montpelier’deki köle nüfusu 100’ün biraz üzerindeydi. 1820’ler ve 1830’lar boyunca, Madison, borçların neden olduğu toprak ve köle satmak zorunda kaldı. 1836’da, Madison öldüğünde, Madison 36 köleye sahipti.^[17] Madison’ın muhafazakarlığı, mali durumu nedeniyle galip gelirken, kölelerinden hiçbirini yaşamı boyunca veya iradesi ile özgürleştiremedi. Madison’ın ölümü üzerine, kalan kölelerini karısı Dolley’e bıraktı ve ondan sadece onların rızasıyla kölelerini satmasını istedi. Ancak Dolley, kölelerinin çoğunu rızası olmadan sattı. Kalan köleler, Dolley’in ölümünden sonra, öldükten sonra onları serbest bırakan oğlu Payne Todd’a verildi. Ancak Todd’un borçları vardı ve muhtemelen sadece birkaç köle serbest bırakıldı.

Princeton’dan mezun olduktan sonra Madison, Amerikan kolonileri ve Büyük Britanya arasında İngiliz vergi sistemi nedeniyle gerginleşen ilişkilerle ilgilendi. 1774’te Madison, yerel milis kuvvetlerini denetleyen bir yurtsever devrim öncesi grup olan Güvenlik Komitesi’nde görev aldı. Aile serveti sayesinde kamu hizmetine adanmış bir hayatın ilk adımı bu oldu. 1775 Ekim’inde sağlık nedenleriyle savaşa katılamasa da Orange County milislerinde yüzbaşı olarak görevlendirildi.

Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında Madison, Virjinya Eyaleti Meclisinde (1776-1779) görev yaptı ve Thomas Jefferson tarafından gözetilen bir yakın çalışma arkadaşı oldu. Daha önce Virjinya’da Baptist inancındakilerin, kurulu Anglikan Kilisesi’nden izin almaksızın ibadet gerçekleştirdikleri için tutuklanmaları ile gördüğü zulmü gözlemlemişti. Baptist Elijah Craig ile Virjinya’da dini özgürlüklerin anayasa güvencesine alınmasını destekleme konusunda işbirliği yaptı. Bu onun dini özgürlük hakkındaki düşüncelerini yaygınlaştırmasına yardım etti; daha sonra bunu Anayasa ve Haklar Bildirgesi’ne uyguladı.

Madison, 1786 tarihinde onaylanan Virginia Dini Özgürlük Yasası’nı Jefferson ile beraber hazırlarken Virjinya siyasetinde önem kazandı. Yasa İngiltere Kilisesi’nin yetkilerini daraltırken dini konularda devletin yetkisini kaldırdı. Patrick Henry’nin insanları kendi seçtikleri cemaate vergi ödemeye zorlayan planını gündemden çıkardı. 1777 yılında Madison’ın kuzeni Piskopos James Madison William ve Mary Üniversitesi baş yöneticisi oldu. James Madison ve Jefferson’ın etkilemesiyle Piskopos Madison Üniversitenin İngiltere’den ve İngiltere Kilisesi’nden ayrılma konularında önderlik etmesine yardımcı oldu.

Kıta Kongresi’nin en genç delegesi olduğundan Madison, en çok çalışan üyesi ve parlamento binasının ustası olarak kabul edildi.^[22][23] Virjinya’yı günümüz Ohio Eyaletinin büyük kısmını da içeren kuzeybatı toprakları üzerinde hak iddia etmesinden vazgeçmesi için ikna etti ve sorunun çözümü için Kıta Kongresini devreye soktu. 1783 tarihinde federal olarak denetlenen, yeni eyaletlerin içinden çıktığı ve daha sonra birliğe dahil olduğu Kuzeybatı Topraklarını oluşturdu. Virjinya’nın toprak talepleri Connecticut, Pensilvanya ve Maryland’ın toprak talepleri ile çakışıyordu; onlar da en batıdaki topraklarını buralardan yeni eyaletler kurulabileceğini anlayarak ulusal yönetime devretti. Kuzeybatı Bildirisi Ohio nehrinin kuzeyindeki yeni topraklarda köleliği yasakladı, ancak bu durum zaten elinde köle barındıran köle sahipleri için geçerli olmadı.

Madison kısa boyluydu, parlak mavi gözleri vardı, güçlü bir tavrı vardı ve küçük toplantılarda esprili olduğu biliniyordu. Madison ciddi hastalıklardan, gerginlikten muzdaripti ve çoğu zaman stresli dönemlerden sonra bitkin düşmüştü. Madison genellikle en kötüsünden korkardı ve bir hipokondri hastasıydı.

Madison, Amerika Birleşik Devletleri’nin en önemli Kurucu Babalarından biri olarak kabul edilmektedir. Tarihçi J.C.A. Stagg, “bazı açılardan -1776’dan 1816’ya kadar genç ulusun karşı karşıya olduğu her önemli meselenin kazanan tarafında olduğu için- Madison, tüm Kurucu Babalar arasında en başarılı ve muhtemelen en etkili olanıydı” diye yazıyor.^[25] Büyük bir siyasi partinin kurulmasına yardım etmesine ve Amerika Birleşik Devletleri’nin dördüncü başkanı olarak hizmet etmesine rağmen, mirası büyük ölçüde Anayasa’ya yaptığı katkılarla tanımlandı; kendi hayatında bile “Anayasanın Babası” olarak selamlandı. Hukuk profesörü Noah Feldman, Madison’ın “yerel özyönetimi kapsayıcı bir ulusal düzen ile birleştiren genişletilmiş, federal bir anayasanın modern idealini icat ettiğini ve teorileştirdiğini” yazıyor. Feldman, Madison’ın “özgürlüğü koruyan anayasal hükümet modelinin” olduğunu ekliyor.

Tarihçiler ve siyaset bilimcilerinden oluşan anketler, Madison’ı ortalamanın üzerinde bir başkan olarak değerlendirme eğilimindedir. Amerikan Siyaset Bilimi Derneği Başkanları ve Yürütme Politikaları bölümünün 2018 anketi, Madison’ı on ikinci en iyi başkan seçti. Wood, Madison’ı savaş sırasındaki istikrarlı liderliği ve başkanın gücünü genişletmekten kaçınma kararlılığından ötürü övüyor ve bir çağdaşı, savaşın “ihanetten tek bir mahkeme, hatta iftira için bir kovuşturma olmadan” yürütüldüğüne dair gözlemine dikkat çekiyor. Yine de, birçok tarihçi Madison’ın başkanlık görevini eleştiriyor. Henry Steele Commager ve Richard B. Morris, 1968’de, Madison’un geleneksel görüşünün “gereksiz bir savaşı yanlış yöneten” “beceriksiz bir Başkan” olduğunu söyledi. Tarihçilerin 2006 yılındaki bir anketi, Madison’ın 1812 Savaşı’nı önlemedeki başarısızlığını, görevdeki bir başkanın yaptığı en büyük altıncı hata olarak sıraladı.

Tarihçi Garry Wills, “Madison’ın hayranlığımıza dair iddiası, başkanlığına dayandığı kadar mükemmel bir tutarlılığa dayanmıyor. Başka erdemleri de var. … Bir çerçeveci ve Anayasa savunucusu olarak, emsali yoktu. … Madison’ın başkan olarak performansının en güzel yanı, Anayasa’nın korunması konusundaki endişesiydi … Hiç kimse ülke için her şeyi yapamaz – Washington bile. Madison çoğundan fazlasını yaptı ve bazı şeyleri her şeyden daha iyi yaptı. . Bu oldukça yeterliydi. ”

2002’de tarihçi Ralph Ketcham, 1812 Savaşı sırasında Madison’ı savaş zamanı başkanı olarak eleştirdi. Ketcham, ülkenin başkentinin İngilizler tarafından yakılmasına yol açan olaylardan Madison’ı sorumlu tuttu. Ketcham şunları söyledi: “1814 yazında meydana gelen olaylar, Madison’ın savaş zamanındaki alışılmış ihtiyatlılığını ve karmaşıklıkların çözülmeden kalmasına izin verme eğiliminin yetersizliğini çok iyi bir şekilde göstermektedir … Bu tür eğilimler normal erdemler olsa da, krizde felakettirler. Ketcham, “ironik bir şekilde, Madison’ın savaş zamanı başkanı olmaya kısmen uygun olmayan çok cumhuriyetçi erdemiydi” dedi.

1974’te tarihçi James Banner, Ordu’daki yozlaşmış General James Wilkinson’ı koruduğu için Madison’ı eleştirdi. Wilkinson, Jefferson Yönetimi sırasında Aaron Burr komplosuna karışmıştı. 1812 Savaşı sırasında bir seferde başarısız olmuştu. Madison nihayet Wilkinson’ı 1815’te Ordu’dan çıkardı.

James Madison Anıt Binası, Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi’nin bir binasıdır ve Madison’ın resmi anıtı olarak hizmet vermektedir. 1986’da Kongre, Anayasanın iki yüzüncü yıl kutlamalarının bir parçası olarak James Madison Memorial Fellowship Foundation’ı kurdu. Madison County, Alabama ve Madison, Wisconsin dahil olmak üzere çeşitli ilçe ve topluluklar Madison için adlandırılmıştır. Madison için adlandırılan diğer şeyler arasında Madison Square, James Madison University ve USS James Madison bulunur.

İmparator Ninkō
Japonya İmparatoru
Hüküm süresi	1817-1846
Önce gelen	Kōkaku
Sonra gelen	Kōmei
Doğum	14 Nisan 1741
Ölüm	31 Ağustos 1762
Eş(ler)i	Fujiwara no Tsunako
Babası	İmparator Kōkaku
Annesi	Kajyūji Tadako

İmparator Ninkō (Japonca: 仁孝天皇 Ninkō-tennō; 16 Mart 1800-21 Şubat 1846), Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 120. imparatorudur. Saltanatı 1817’den 1846 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Nubar Terziyan
Doğum	Nubar Alyanakziya 16 Mart 1908 Fatih, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	14 Ocak 1994 (85 yaşında) Sarıyer, İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Balıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul
Milliyet	Ermeni
Diğer ad(lar)ı	Nubar Alyanak
Vatandaşlık	Osmanlı İmparatorluğu Türkiye
Eğitim	Bakırköy Bezezyan Lisesi
Meslek	Oyuncu
Etkin yıllar	1925-1993
Din	Ermeni Apostolik Kilisesi
Evlilik	Katrin Hanım (e. 1936; ö. 1972)
Çocuk(lar)	Berç Alyanakziya
Akraba(lar)	Fedon (yeğeni)
Ödüller	Ankara Uluslararası Film Festivali 1993 – Sinema Emek Ödülü

Nubar Terziyan, asıl adıyla Nubar Alyanakziya, (16 Mart 1908, İstanbul – 14 Ocak 1994, İstanbul), Türkiye Ermenisi sinema oyuncusu ve tiyatro sanatçısı. Yeşilçam’da canlandırdığı “sevecen baba”, “sütçü dede”, “iyi yürekli bakkal” ve “tonton baba” gibi rolleri ustalıkla canlandırdı. Oyunculuk eğitimi almamasına rağmen çoğu zaman rol aldığı film ve tiyatro oyunlarında doğaçlama tekniğini kullanan Terziyan, kendine özgü karakter oyunculuğu ile 450’den fazla filmde rol aldı.

Nubar Alyanakziya 16 Mart 1909’da İstanbul’un Fatih ilçesinin Kumkapı semtinde Osmanlı Ermenisi bir ailenin çocukları olarak dünyaya geldi. İlkokulu Dadyan Ermeni Okulu’nda tamamladı. Henüz on yaşındayken annesini kaybedince, babasıyla birlikte Bakırköy’e taşındı. Burada Bakırköy Bezezyan Lisesi’nde eğitimine devam etti fakat babasının yanında çalışmak için okuldan ayrılmak zorunda kaldı. Eğitimi sırasında çeşitli piyeslerde yer aldı.

Nubar Terziyan, çok istediği halde Dârülbedâyi topluluğuna farklı nedenlerle giremese de, 1926 yılında arkadaşlarıyla kurduğu Gençler Temaşa Heyetinde yarı amatör olarak oyunculuk kariyerine başladı. Temaşa Heyetinde sahnede ustalıkla oynayan Terziyan, bunun yanında dekor ve kostüm ekibinde yer aldı ve gişede bilet satışı yaptı. Tiyatronun yanı sıra babasının manifaturacı dükkanında çalışarak babasına yardımcı oldu. İlk gençlik yıllarında “Hamlet”, “Otello”, “Samson Dalila”, “Çarşılı Artin Ağa”, “Suzan İmber” ve “Namus İçin” adlı oyunlarda rol aldı.^[2] 1949 yılında Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Efsuncu Baba romanından uyarlanan aynı adlı filmde “Agop” karakterini canlandırarak sinema kariyerine ilk adımını attı.

“Sütçü dede”, “tonton baba”, “iyi yürekli aile reisi” ve “vicdanlı doktor” karakterleri için aranan bir yüz haline gelen sanatçı, geniş kitlelerce tanındı. Sinema oyunculuğuna başladıktan sonra “Terziyan” soyadını kullanmaya başladı. Bu değişikliğin nedenleri arasında İhsan Alyanak ile karıştırılmak istemediği ileri sürülse de, oğlu Berç Alyanakziya’ya göre ana gerekçesi dönemin yönetmenlerinden Arşavir Alyanak ile karıştırılmamayı arzu etmesi idi.^[3] Ermeni kökenini hiçbir zaman saklama gereği duymadı ve doğum adını kullanan nadir Yeşilçam oyuncularından birisi oldu.^[4]

Terziyan, başrollerini Zeki Müren ve Belgin Doruk’un paylaştığı 1959 yapımı Kırık Plak adlı filmde yönetmen yardımcısı olarak yer aldı. Agatha Christie’nin 1934’te yazdığı Doğu Ekspresinde Cinayet romanından 1974 yılında aynı adla sinemaya uyarlanan Şark Ekspresinde Cinayet adlı İngiliz yapımı filmde figüran oyuncu olarak yer aldı. Son olarak Yavuz Turgul’un yönetmenliğini üstlendiği ve Şener Şen’in başrolde yer aldığı 1990 yapımı Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni isimli filmde oynadı. 50 yıllık sanat hayatı boyunca aralarında Bodrum Hâkimi, Melek mi, Şeytan mı?, Sezercik Yavrum Benim ve Adını Anmayacağım‘ın da olduğu 465 filmde yer aldı.

14 Ocak 1993’te Terziyan’a, Ankara Uluslararası Film Festivali’nde “Sinema Emek Ödülü” verildi.

1936 yılında Katrin Hanım ile evlenen Nubar Terziyan’ın bu evliliğinden Berç Alyanakziya adında bir oğlu oldu. 1972 yılında eşi Katrin Hanımı kaybetti. Terziyan ayrıca şarkıcı Fedon’un dayısıdır.

Hayatının büyük bir kısmını Sarıyer’in Büyükdere semtinde geçiren Nubar Terziyan, 14 Ocak 1994 tarihinde 84 yaşında Sarıyer’deki evinde hayatını kaybetti. Kumkapı Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi’nde düzenlenen cenaze töreninin ardından Balıklı Ermeni Mezarlığı’ndaki aile kabristanlığına defnedildi.

Oyuncu Ayhan Işık’ın ölümünden sonra verdiği ilanda, Işık’ın kendine hitap şekli olan “Oğlum Ayhan ve Amcan: Nubar Terziyan” ifadesini kullanması üzerine Ayhan Işık’ın ailesi tarafından gazeteye ilan verilerek bir aile ilişkisi olmadığı belirtilmiştir. Bu ilanlara, Türkiye’deki azınlık meseleleri çerçevesinde çeşitli yazarlar tarafından atıfta bulunulmuştur. Terziyan’ın ismi, “Nubar Terziyan Sanatçılar Sokağı” adıyla 2014 yılında Sarıyer’in Büyükdere mahallesinde yaşadığı sokağa verildi.

Sezen Aksu’nun Kırık Vals adlı şarkısında Terziyan’a atıfta bulunulur.

Kirpiklerinde bir çiğ tanesi olsam
Ansan o bahçeyi, rüzgârı çağırsan
Mevsim suluboya olsa
Günlerden mercan
İşte sanki o an
Nubar Terziyan sırtımı okşar
Eski filmler hâlâ o bahçede
Siyah beyaz ağlar.

• 1993: 5. Ankara Uluslararası Film Festivali – Sinema Emek Ödülü

Haldun Taner
Doğum	16 Mart 1915 Çemberlitaş, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	7 Mayıs 1986 (71 yaşında) İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Küplüce Mezarlığı, İstanbul
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	Galatasaray Sultanisi, İstanbul Edebiyat Fakültesi, İstanbul
Meslek	Yazar · Gazeteci · Öğretim üyesi
Dönem	Cumhuriyet dönemi
Ebeveyn(ler)	Ahmed Selahaddin Bey Seza Hanım[1]
Ödüller	Liste

Haldun Taner (16 Mart 1915, İstanbul – 7 Mayıs 1986, İstanbul), Türk öykü, tiyatro ve kabare yazarı, öğretim üyesi ve gazetecidir. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından biridir. Türkiye’de epik tiyatro türü ve kabare tiyatrosunun öncüsüdür.

Ailesinin kökeni Gürcü asıllı Tavdgiridzelere dayanır. 1915 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Ahmed Selahaddin Bey, Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı üyesi ve İstanbul’un işgali sonrası mütareke yıllarında yazıları, dersleri ve nutuklarıyla ülkenin bağımsızlığını savunmuş bir aydındır. Beş yaşında iken babasını kaybetti. Annesiyle birlikte büyükbabasının konağında yaşadı.

Vatana hizmeti geçenlerin ve şehit olanların çocuklarına tanınan haktan yararlanarak parasız yatılı olarak girdiği Galatasaray Sultanisindeki ortaöğrenimini 1935 yılında tamamladı. Mezuniyetinden sonra devlet tarafından Heidelberg Üniversitesinde öğrenim görmek üzere Almanya’ya gönderildi. Siyasal Bilgiler alanındaki öğrenimini, geçirdiği ağır tüberküloz nedeniyle 1938’de yarıda bıraktı ve yurda döndü. 1938-1942 yılları arasında Erenköy Sanatoryumunda tedavi gördü.

Yükseköğrenimini 1950’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisi bölümünde tamamladı. 1950-54 yıllarında üniversitenin Sanat Tarihi Kürsüsü’nde asistanlık yaptı.

Edebiyat yaşamına gençlik yıllarında yazdığı skeçlerle başladı. “Töhmet” adlı ilk öyküsü Yedigün dergisinde “Haldun Yağcıoğlu” takma ismiyle 1946’da yayımlandı. New York Herald Tribune gazetesinin 1953’te İstanbul’da düzenlediği öykü yarışmasında “Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu” öyküsüyle birinci oldu. 1956’da Varlık dergisinin araştırmasında yılın en beğenilen öykücüsü seçildi.

Asistanlığı sırasında yazdığı “Günün Adamı” oyunu, İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda sahnelenmeden yasaklandı. Asistanlığı bırakıp Viyana’ya tiyatro bilimi eğitimi için gitti. 1955-1957’de Max Reinhardt Tiyatro Akademisi’nde öğrenim gördü. Viyana’daki bazı tiyatrolarda reji asistanı olarak çalıştı. 1957’de tekrar Türkiye’ye döndü. İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsünde edebiyat ve sanat tarihi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde tiyatro tarihi okuttu. Bir yandan Tercüman gazetesinde (1952-1960) köşe yazıları yazmayı ve oyun yazarlığını sürdürdü.

1950’lerde oyun yazmaya başlamış olan ve tiyatrodaki ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini veren Haldun Taner, ardından epik tiyatro denemelerine girişti. Türk tiyatrosundaki ilk epik tiyatro örneği olan “Keşanlı Ali Destanı” adlı oyunu ile dünya çapında tanındı. Bu oyun Almanya, İngiltere, Çekoslovakya, Yugoslavya’nın çeşitli kentlerinde oynandı. 1964 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlandı. Daha sonraki dönemlerde konularını güncel olaylardan alan siyasal-sosyal taşlamaların ağır bastığı oyunlar yazdı. Epik tiyatro ve kabare alanında verdiği yapıtlar çağdaş Türk tiyatrosunun klasikleri oldu. Eşsiz bir arı Türkçe kullanan Haldun Taner, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının ve tiyatrosunun önde gelen yazarları arasına girdi.

1967’de Haldun Taner öncülüğünde, Ahmet Gülhan, Zeki Alasya ve Metin Akpınar ile birlikte Devekuşu Kabare kuruldu. Taner 1969’da Münir Özkul ile birlikte Bizim Tiyatro’yu kurdu. Taner 1978’de Devekuşu Kabare’den Ahmet Gülhan ile birlikte ayrılıp Tef Kabare Tiyatrosu’nu kurdu. Tef Kabare 1981 sonunda kapandı.

Küçük Dergi’yi çıkardı. Fıkra yazarlığını 1973’ten itibaren Milliyet’te sürdürdü. Öyküleri ve yazıları Yedigün, Ülkü, Yücel, Varlık, Küçük Dergi, Yeni İnsan dergilerinde de yayınlandı.

Filme de alınan “Kaçak” (1955) ile “Dağlar Delisi Ferhat” (Lütfi Akad ve Orhan Kemal’le birlikte, 1957) adlı senaryoları sırasıyla Türk Film Dostları Derneği’nin senaryo ödülünü ve Basın-Yayın Senaryo Armağanı’nı kazandı. “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” (1969) ile Bordighera Uluslararası Mizah Festivali Öykü Ödülü’nü, tiyatro dalında “Sersem Kocanın Kurnaz Karısı” (1971) oyunuyla 1972 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü’nü kazandı. Sedat Simavi Vakfı 1983 Edebiyat Ödülü’nü Pertev Naili Boratav’la paylaştı.

Milliyet gazetesinde “Deve Kuşuna Mektuplar” başlığı altında haftalık köşe yazıları yazan Taner, güncel olayları değerlendirdiği bu yazılarda yaşadığı dönemin bir çeşit edebî belgeselini sundu.

Yazarlığının yanı sıra İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsünde ve Edebiyat Fakültesinde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde edebiyat, sanat tarihi ve tiyatro dersleri veren Haldun Taner, Milliyet gazetesi yazarlığı yaparken 7 Mayıs 1986’da İstanbul’da öldü.

Adı, İstanbul Şehir Tiyatroları’nın Kadıköy’deki sahnesine verilmiştir. Bilgi Yayınevi, bütün eserlerini dizi hâlinde basmıştır. Milliyet gazetesi, Haldun Taner anısına 1987’den beri her yıl Haldun Taner Öykü Ödülleri’ni düzenlemektedir.

• 1953: New York Herald Tribune – Uluslararası Hikâye Yarışması Türkiye Birinciliği – Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu
• 1955: Sait Faik Hikâye Armağanı – On İkiye Bir Var (ödülü Sabahattin Kudret Aksal ile paylaştı)
• 1956: Varlık Dergisi – En Beğenilen Öykü Yazarı Ödülü
• 1969: Bordighera Uluslararası Mizah Festivali – Öykü Ödülü – Sancho’nun Sabah Yürüyüşü
• 1972: Türk Dil Kurumu – Tiyatro Ödülü – Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
• 1973: Sanat Sevenler Derneği – En İyi Yerli Oyun Yazarı – Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
• 1980: 22. Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri – Güncel Yazı Ödülü (Nezih Demirkent ve Oktay Ekşi ile)^[8]
• 1982: 24. Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri – Güncel Yazı Ödülü (Oktay Akbal ve Ziya Nebioğlu ile)^[9]
• 1983: 7. Sedat Simavi Ödülleri Edebiyat Ödülü – Yalıda Sabah (Pertev Naili Boratav ile)
• 1985: Sanat Kurumu – Tiyatro Onur Ödülü

2015 yılının Mart ayında 100. doğum günü nedeniyle Caddebostan Kültür Merkezi’nde sergi açılmıştır. Sergide Ara Güler, Yıldız Moran gibi fotoğrafçıların eserleri ile birlikte Haldun Taner’e ait şapka, eldiven, kravat, kol düğmeleri, saat gibi kişisel eşyaları yanı sıra, diplomaları, ödülleri ve kitaplarının değişik baskıları da yer almaktadır.

• Demet Taner (1996). Canlar ölesi değil: fotoğraflarla Haldun Taner’in yaşam öyküsü. Sel Yayıncılık. ISBN 978-975-570-023-6.
• Halil Adıyaman (2012), Haldun Taner hayatı, sanatı ve eserleri / The life, art and works of Haldun Taner (doktora tezi)
• İzzet Kurt (2019), Haldun Taner’in eserlerinde sosyal tenkit / Social criticism in Haldun Taner’s works (yüksek lisans tezi)
• Gizem Ekinci (2019), Geleneksel Türk tiyatrosu’nun biçimsel özelliklerinin Haldun Taner’in oyunlarında değerlendirilmesi / Evaluation of the characteristics of traditional türkish theater in Haldun Taner’s plays (yüksek lisans tezi)
• Esra Dicle (2019) Haldun Taner’in benzetmeci oyunları üzerine göstergebilimsel bir çözümleme / A semiotical analysis on the mimetic plays of Haldun Taner (yüksek lisans tezi)
• Neslihan Aydın (2010) Haldun Taner’in öykülerinin izleksel tahlilii / The theme analysis of Haldun Taner’s stories (yüksek lisans tezi)
• Aybike Turan (2014) Haldun Taner’in Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım ve Eşeğin Gölgesi oyunlarının Bertolt Brecht’in Üç Kuruşluk Opera ve Sezuan’ın İyi İnsanı oyunları ile karakter öğesi bakımından karşılaştırılması / Evaluation of character as an element of drama in the plays Gözlerimi Kaparim vVzifemi Yaparim (i close my eyes i do my duty) and Eşeğin Gölgesi (shadow of the donkey) by Haldun Taner and Threepenny Opera and The Good Person of Szechwan by Bertolt Brecht (yüksek lisans tezi)
• Nergiz Demir (2018) Haldun Taner’in oyunlarında mizahi unsurlar / The concept of humor in Haldun Taner’s plays (yüksek lisans tezi)
• Sıddıka Dilek Yalçın (1993) Haldun Taner’in hikâyeleri ve hikâyeciliği (yüksek lisans tezi)
• Demet Taner (1993) İstanbul’lu bir sanatçı Haldun Taner (Haldun Taner Belgeseli) [Film (VHS video kaset) (yüksek lisans tezi)