
15 Martta doğanlar
Doğumlar
- 270 – Aziz Nikolaos, Yunan Hristiyan aziz ve piskopos (ö. 343)
- 1638 – Shunzhi, Qing Hanedanı‘nın üçüncü imparatoru (ö. 1661)
- 1713 – Nicolas Louis de Lacaille, Fransız astronom (ö. 1762)
- 1738 – Cesare Beccaria, İtalyan hukukçu, filozof, ekonomist ve edebiyatçı (ö. 1794)
- 1746 – Giovanni Battista Venturi, İtalyan fizikçi, diplomat, bilim tarihçisi ve katolik rahip (ö. 1822)
- 1767 – Andrew Jackson, Amerikalı politikacı ve ABD’nin 7. Başkanı (ö. 1845)
- 1778 – Pauline Fourès, Fransız ressam ve roman yazarı (ö. 1869)
- 1821 – Johann Josef Loschmidt, Avusturyalı bilim insanı (ö. 1895)
- 1830 – Paul Heyse, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1914)
- 1830 – Élisée Reclus, Fransız coğrafyacı, tarihçi, yazar, vejetaryen ve anarşist (ö. 1905)
- 1833 – Géza Fejérváry, Macar general (ö. 1914)
- 1835 – Dürrinev Kadınefendi, Sultan Abdülaziz‘in birinci eşi ve başkadınefendi (ö. 1895)
- 1851 – William Mitchell Ramsay, İskoç arkeolog ve Yeni Ahit uzmanı (ö. 1939)
- 1854 – Emil Adolf von Behring, Alman hekim ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1917)
- 1859 – Camille Jullian, Fransız tarihçi (ö. 1933)
- 1872 – Boris Drangov, Bulgar Albay ve savaş pedagogu (ö. 1917)
- 1874 – Harold L. Ickes, Amerikalı siyaset adamı (ö. 1952)
- 1875 – Faik Bey Konitza, Arnavut yazar ve devlet adamı (ö. 1942)
- 1878 – Rıza Pehlevi, İran şahı (ö. 1944)
Rıza Pehlevi | |||||
---|---|---|---|---|---|
![]() |
|||||
İran Şahı | |||||
Hüküm süresi | 15 Aralık 1925 – 16 Eylül 1941 | ||||
Taç giymesi | 25 Nisan 1926 | ||||
Önce gelen | Ahmed Şah Kaçar | ||||
Sonra gelen | Muhammed Rızâ Pehlevî | ||||
İran Başbakanı | |||||
Hüküm süresi | 28 Ekim 1923 – 1 Kasım 1925 | ||||
Önce gelen | Hasan Pirniya | ||||
Sonra gelen | Mohammad Ali Foroughi | ||||
İran Savunma Bakanı | |||||
Hüküm süresi | 24 Nisan 1921 – 1 Kasım 1925 | ||||
Önce gelen | Mesud Kayhan | ||||
Sonra gelen | Emir Abdullah Tahmasebi | ||||
Doğum | 15 Mart 1878 Alaşt, Sevadkuh şehristanı, Mâzenderan, Kaçar Devleti |
||||
Ölüm | 26 Temmuz 1944 (66 yaşında) Johannesburg, Güney Afrika Birliği |
||||
Defin | 7 Mayıs 1950 Rey, İran |
||||
Eş(ler)i |
|
||||
Çocuk(lar)ı | Hamdam el-Saltaneh Pehlevî Şems Pehlevî Muhammed Rızâ Pehlevî Eşref Pehlevi Ali Rıza Pehlevî Gulam Rıza Pehlevi Abdül Rıza Pehlevî Ahmed Rıza Pehlevî Mahmud Rıza Pehlevî Fatemeh Pehlevî Hamid Rıza Pehlevî |
||||
|
|||||
Hanedan | Pehlevî Hanedanı | ||||
Babası | Abbas-Ali Han | ||||
Annesi | Noush-Afarin | ||||
Dini | İsnâaşeriyye İslam | ||||
Askeri kariyer
|
|||||
Bağlılığı | Kaçar Devleti Pehlevî İranı |
||||
Branşı | İran Kazak Tugayı | ||||
Hizmet yılları | 1894-1921 | ||||
Rütbesi | Tuğgeneral | ||||
İmza | |||||
Rıza Şah Pehlevi (Farsça: رضا شاه پهلوی Rezā Şāh Pahlavi, IPA: [rezɑː ʃɑːhe pæhlæviː]) (d. 15 Mart 1878 – ö. 26 Temmuz 1944), 1925-1941 arasında İran‘ın şahı olarak görev yapmıştır.Büyük Rıza Şah (Farsça: رضا شاه بزرگ) adıyla da tanınır.Kaçar Hanedanı‘nın son şahı olan Ahmed Kaçar‘ı devirerek Pehlevi Hanedanı‘nı kurmuştur.Kurduğu Pehlevi rejimi laik, milliyetçi, militarist ve anti-komünist bir rejimdi.[1]
Doğumu

Rıza Han, 15 Mart 1878’de Mazenderan Eyaleti‘ne bağlı Savadkuh şehristanı‘nın Alaşt köyünde doğdu. Babası Abbas Ali (1815-1878) Savadkuh şehristanı‘nda albaydı. Annesi Nushafarin Zehra Müslüman Gürcü göçmeniydi.[2] Rıza Han’ın büyükbabası Murat Ali Han da askerdi ve 1848’de Herat kuşatmasında hayatını kaybetmişti.
Murat Ali Han’ın 7 oğlu vardı. İlk oğlu Cheragh Ali, Tahran‘da yaşıyordu ve orduda makam sahibiydi. İkinci oğlu Nusratullah Han, Savadkuh’da astsubaydı ve Rıza Han bir süre bu amcasının yanında çalıştı. Rıza Han, babası Abbas Ali Han’ın yedinci yani son oğluydu.
Rıza Şah’ın babası Abbas Ali Han, 1814’te Alaşt‘ta dünyaya gelmiş, genç yaşta aile mesleklerini yani subaylığı seçmişti ve Binbaşı unvanıyla III. Afgan Harbi’nde savaşmıştı. Rıza Han, Albay Abbas Ali Han’ın ikinci evliliğinden doğmuştu. Rıza Han henüz altı aylıkken babası öldü.
Gençliği
Rıza Han dayısı Ebulkasım’ın önerisiyle 16 yaşındayken astsubay oldu. 1898’de kendi ilçeleri Savadkuh’ta görev aldı. Nusretullah Han (yani amcası) ile olan anlaşmazlığı gereğince Kazzag (Farsça: ﻘﺯﺍﻖ) birliğine (eğitimsiz askerlerin birliği) katıldı ve 1921 darbesine kadar bu birlikte hizmet etti.
Rıza Han cesaret ve aydınlığı sayesinde hızla yükseldi. Rıza Han bu birliğin emrinde birçok iç savaşta savaştı. Aynı zamanda hizmet ettiği birlikte Abdul Hüseyin Mirza Farmanfarma’nın emrinde Topçuluğu da öğrendi. Daha ilk zamanlardan Rıza Han, Pers ordusunun yabancı komutanlar tarafından komuta edilmesinden rahatsızdı. Rıza Han hızla yükseldi ve Kazak birliğinin ilk İranlı komutanı oldu artık bir tuğgeneraldi.
Rıza Han komutanlığı döneminde artık Ahmed Şah‘ın yeteneksizliğinden bıkmış durumdaydı.
Ülkenin başına geçmesi
1920’nin sonlarında Sovyetler Birliği‘nin desteği ile Gilan’da oluşan ve çoğunluğu Gilanlı, Alı, Kürt ve Ermenilerden oluşan, kendilerine Jangali (Orman adamı) adı verdikleri gerillalar, Mirza Kuçik Han’ın komutasındaki gerillalar, Tahran‘ı ele geçirme çabasına girdiler. Gerilla birliği Sovyetlerden aldığı destekle başkent Tahran‘da politik ve sosyal krize neden oldu. 21 Şubat 1921’de Rıza Han Seyyid Ziyaeddin Tabatabai ile birlik olup darbe yaptı. Emrindeki birlikler tahranın 150 Km. batısında yer alan Kazvin‘e yerleştiler ve hükûmeti kan dökmeden istifaya zorladılar.
Darbenin başarısından sonra Tabatabai Başbakan oldu. Rıza Han ise ordu komutanı oldu. Nisan 1921’de ise Savunma bakanlığını da var olan göreviyle beraber üstlendi. İşte bu dönemde Rıza Han yeni ismini aldı: Rıza Han Sardar Sepah (Farsça: رضا خان سردار سپاه).
Rıza Han ve birlikleri darbeyle uğraşıyorken Pers Diplomat Moskova‘da Rus birliklerinin İran’dan (O dönem ülkenin adı henüz Persia idi) geri çekilmeleri için bir antlaşma hazırlamak için diplomatik görüşmelerini yapmaktaydı.
Rıza Han’ın 1921 darbesi Büyük Britanya tarafından desteklenmişti. İngilizler onun birliğine silah ve mühimmat sağlamışlardı. Büyük Britanya, Rusların İran’dan çıkmasını istiyordu çünkü onları kendilerinin sömürgesi Hindistan‘a bir tehdit olarak görüyorlardı. Bu dönemde İran Arap ve Moğol istilasından sonraki en kötü dönemini yaşıyordu. Son dönemlerde güç sahibi olan şahların hiçbiri güçlü ve becerikli insanlar değillerdi İran Ruslara karşı iki savaş kaybetmişti ve gün be gün yabancı istilasının boyutu artıyordu.
1921’de Rusların desteğini alan Mirza Kuçik Han Gilan’da Sovyet bir cumhuriyet ilan etti. Aynı zamanda Horasan Kürtleri de bölgelerinde kargaşa yaratmaya başladılar.
Tabatabai ile kurdukları hükûmet 100 gün sürdü. Sonunda Rıza Han gücü ele geçirdi ve başbakan oldu.
26 Ekim 1923’te Rıza Han gücü ele geçirdi ve Ahmed Şah önce İngiliz büyükelçiliğine daha sonra Avrupa‘ya kaçtı. Rıza Han başbakan olarak gücünü Kaçar Hanedanı‘na mensup veliaht ve aile üyelerinin potansiyeline karşı korumak istedi. Yıllardır ülkesi için bir cumhuriyeti arzuluyordu ve gücü ele geçirdiği dönemde bu hayalini gerçekleştirmeye çalıştı. Emrindeki güçler ülke genelinde cumhuriyet propagandası yapmaya başladılar. Ancak ülkede kurulacak cumhuriyet İngiliz çıkarlarına aykırıydı. Ayrıca cumhuriyetin kurulması din adamlarının da çıkarlarına aykırıydı. Yıllardır İngilizler ülke mollalarının nabzını tutuyorlardı, verdikleri destekle mollalar cumhuriyete şiddetle karşı çıktı ve onu takiben eğitimsiz halk da onlara uydu.
Cumhuriyet hayalinin gerçekleşmeyeceğinin farkına varan, gücü elinden kaçırmak istemeyen ve ülkesinin bütünlüğünü korumak isteyen Rıza Han 1925’te artık tüm karşı çıkan mollalar ve meclis vekillerine karşı kraliyetini mecliste oy birliği ile kabul ettirdi. O, köy ağaları, toprak sahipleri ve mollaları, İslam yasalarını koruyacağına ve büyük değişiklikler yapmayacağına ikna etti. Meclis 12 Aralık 1925’te toplandı ve kraliyetin Kaçar şahı Ahmed Şah’tan alınıp Rıza Han’a verilmesine karar verildi.
Kuşkusuz Britanya’nın büyük rolü vardı onun tahta oturmasında, çünkü İngilizler Kaçarların Ruslara yakınlığından ve boyun eğmelerinden rahatsızlardı.[kaynak belirtilmeli]
Üç gün sonra, 15 Aralık 1925’te Krallık yeminini etti ve resmen İran Şahanşah Devleti’ni kurdu.
Saltanatı


Rıza Şah’ın saltanata başlaması kolay olmamıştı, ülke gergindi, ülkenin genelinde ayaklanmalar vardı. Rıza Han yıllardır onlarla mücadele ediyordu ama saltanatının ilk yıllarında hepsini yok etti. Ülke genelini bireysel silahlanmadan arındırdı. Halen ülkede kişisel silah sahibi olmak sıkı denetim altında.
Rıza Han kabinesindeki bakanlardan ona rakip olabilecek kişileri eledi, Kraliyet bakanı Teymurtaş, yabancılardan rüşvet alma ve şaha karşı darbe planı yapmakla suçlandı ve suçlu bulundu. 1932’de onu görevden aldı ve Eylül 1933’te Teymurtaş hapishanede öldürüldü. Saltanatının ilk üç yılında başarılarında büyük rol oynayan maliye bakanı Firuz da Mayıs 1930’da aynı suçlardan suçlu bulundu ve Ocak 1938’de hapishanede öldürüldü. Adalet bakanı da aynı suçlarla suçlandı ve Şubat 1937’de intihar etti.
21 Mart 1935’te Rıza Şah yabancı ülkelerden ülkesini İran yani “Aryanların toprağı” olarak tanımalarını istedi. Persiya (Fars) gerçekte İran’ın bir eyaletiydi. Düşmanları, Batı insanının gözünde ülkenin geçmişinin şimdiki haliyle ayrılacağını söylediler. Gerçekte de söyledikleri çok yanlış değildi, günümüzde birçok yabancı Persiya’nın İran ile aynı ülke olduğunu bilmiyor.
Rıza Şah 1400 yıldan sonra, İran’ın Musevilere saygı gösteren ilk şahıydı ve bu jestin karşılığında Museviler onu Kuroş’tan (Kiros) sonra en çok saygı duydukları ikinci şah olarak ilan ettiler. (Kiros 2500 sene önce onlara can güvenliğini sağlamış, İran’a yerleştirmişti).
1936-1941 dönemi kadınların dirilişi dönemiydi. Rıza Şah ülkenin kadınlarını zorla örtünmekten kurtarmak istiyordu, ama gücünün yerleşmesini beklemek zorundaydı. Destekçileri örtünmenin kadınların sosyalleşmesi ve çalışmasına fiziki olarak engel olduğunu söylüyorlardı. Rıza Şah’ın kara çarşafı yasaklayan ve kadın ve erkeklere yeni kıyafetlerin getirildiği yasaya (Farsça: ﺣﺠﺎﺏ ﻜﺸﻑ, Atatürk‘ün inkılâplarından Kıyafet İnkılâbı‘nın karşılığı) ciddi muhalefet yapanlar çıktı. Din adamları ve İslami görüşleri olan insanlar yasaya karşı çıktılar. Birçok kadın Rıza Şah istifa edip oğlunun yerine geçmesi ve kara çarşafı serbest bırakmasına kadar evden dışarı çıkmadı. Yasa sıkı bir şekilde denetlendi, modernleşen toplumda artık kadınlar da boy göstermeye başladı. Yasayı 1931 Evlenme Yasası ve 1932’de “Tahran Doğulu Kadınlar Kongresi” takip etti. Ülke tarım ve ticaret anlamında kısmi bir gelişim elde etti. Yeni fabrikalar kurulmaya çalışıldı. Buna rağmen dinsel simge addedilen unsurlara yönelik yasaklamalar yüzünden radikal kesim her türlü reformu eleştirdi.
Rıza Şah ülkedeki medrese eğitimine son verdi. Artık modern okullar açılmıştı. Çocukların okula gitmesi gerekiyordu. Rıza Şah, İran’ın ancak bilinçli bir halka sahip olursa ayakta kalabileceğine inanıyordu. Eğitim reformu da din adamlarınca eleştirildi, din adamları insanlara “Okullar oğullarınızı kâfir, kızlarınızı fahişe yapmak için eğitiyor” sloganıyla camilerde boy göstermeye başladılar. Birçok aile çocuklarını okuldan almaya başladı, ama Rıza Şah’ın gücüne karşılık, birçok din adamı, Irak topraklarına, Kerbela ve Necef‘e kaçıyor; bazıları ise Kum‘da gizleniyordu. Onlardan biri Rıza Şah’ın yaptığını gelecekte yıkacak olan Ayetullah Humeyni idi.
Rıza Şah verdiği burslarla birçok öğrenciyi Avrupa’ya okumak için gönderdi. Öğrencilerin bir bölümü harp okulları, bir bölümü de üniversitelerde okuyup ülkeye döneceklerdi.
Artık Rıza Şah hayallerinin büyük bir bölümüne ulaşmıştı. Ama onun en büyük hayali tam bağımsız İran’dı. İngilizlerin İran’daki güçleri onu çok rahatsız ediyordu. Aslında yıllardır ufak tefek İngilizlerin isteklerini yerine getirmemeye başlamıştı. Örneğin 1931’de Kraliyet Hava Yolları’nın İran üzerinden uçmasını reddetmişti. Ama Lufthansa‘nın İran üzerinden uçmasına müsaade etmişti. Ve 1932’de İngilizleri tek taraflı olarak William Knox D’Arcy ile yapılan petrol anlaşmasını ve takiben Anglo-Fars petrol anlaşmasını feshetti. Anlaşma 1961’de sona erecekti ve anlaşma İran’ın petrol gelirinin sadece %16’sının İran devletine verileceğini söylüyordu. Rıza Şah % 21 talep etti. İngilizler ise boyun eğmek zorunda kaldılar. Reformlar devam ediyordu ve Rıza Şah artık yabancı kimselerle yapacağı her anlaşmada çok dikkat davranıyordu.
Rıza Şah orduyu yeniden düzenledi. Eski gibi bölük bölük ordu olmayacaktı artık. İtalyanlardan aldığı gemilerle deniz kuvvetlerini, Almanlardan aldığı birkaç uçakla hava kuvvetlerini kurdu ve hepsini genelkurmay başkanlığına (Farsça: ﺍﺮﺗﺵ ﺴﺗﺎﺩ) bağladı.
Dünyada işler değişmişti artık. Almanya’da Adolf Hitler Aryanların üstün ırk olduklarını savunuyordu. İranlılar’ın soyu Aryanlara uzanıyordu. İngilizlerin elini ülkeden kesmek istedi, böylece “Tam bağımsız İran” hayali gerçek olacaktı. Moskova cephesi kötü durumdaydı. İttifak güçleri Ruslara İran toprakları üzerinden mühimmat göndermek istedi. Rıza Şah bu öneriyi reddetti. Bu cevabın karşılığında ittifak güçleri ülkeye girmeye başladı. 1941 yılının ağustos ayında Ruslar kuzeybatıdan, İngilizler güneyden ülkeye girdi. Rıza Şah orduya hazır ol emrini verdi. Ancak ordunun hazırlığı bu hamlenin karşılığında yetersizdi. Zamanında Ruslardan satın alınmış olan silahlar Ruslara karşı işlemiyordu. Yine de İran yabancıların politik hilelerine kurban gitmişti. Yabancılar İran’a girdiler, Rıza Şah daha fazla gerginlik ve kargaşanın yaşanmaması için istifa etmek zorunda kaldı, Muhammed Ali Füruği’nin yaptığı diplomatik çabalar sonucu Büyük Britanya Rıza Şah’ın oğlu Muhammed Rıza Pehlevi‘nin tahta geçmesini kabul ettiler. Britanya’dan gelen mesajda:
“Veliahtınızın sizin yerinize tahta oturmasını kabul ediyoruz ama majestelerini başka bir seçenek olduğunu düşünmesinler.” diyordu.[kaynak belirtilmeli]
İngiliz istilası tamamlandı ve ittifak güçleri İran demir yollarını kullanma hakkını elde ettiler, işte bu dönemde Winston Churchill İran’ı “Zafer Köprüsü” olarak adlandırdı.
Ölümü
İngilizler hala Şah Rıza’dan korkuyorlardı. Onun tekrar onlara karşı girişimde bulunacağını düşünerek gözaltında Bandar Abbas‘tan gemiyle yurtdışına çıkardılar. İran’ın babası ve büyük önderi ülkeyi yanına aldığı bir avuç İran toprağıyla terk etmek zorunda kaldı. İngilizler ilk önce onu Mauritius adasına götürdüler. Rıza Şah alışkın olmadığı tropikal havadan dolayı hastalandı. Uzun uğraşlar sonucu İngilizler onu Güney Afrika‘daki Johannesburg’a götürmeyi kabul ettiler. Rıza Şah 26 Temmuz 1944’te Johannesburg‘da öldü. Ölümü pek çok entelektüel kimselerce İngilizler tarafından tezgâhlanmıştı, ama hiçbir zaman doğrulanmadı. Doktoru onun hazımsızlığı olduğunu söyledi, bilinen kalp problemi yoktu.
Ölümünden sonra Mısır‘da mumyalandı ve Kahire Al Rifa’i Camii’nde saklandı. Yıllar sonra mumyası ülkeye geri geldi ve Ray kentinde hazırlanan mozolesine törenle gömüldü. İran meclisi ölümünden sonra ona “Büyük” (Farsça: بزرگ) lakabını verdi. 1979 İran Devrimi‘nden sonra mozolesi Sadık Halhali tarafından, Ayetullah Humeyni‘nin onayıyla yıkıldı.
Yaptığı reformlar
Rıza Şah saltanatına başladığından itibaren İran için büyük önem taşıyan ve modern İran’ın temelini oluşturan reformlar yaptı.
- Mirza Kuçik Han ve diğerlerinin çıkardığı kargaşayı susturdu ve İran Azerbaycanı ve Gilan–Mazenderan‘da merkezi hükûmetin gücünü oturttu. Kürt isyanlarını bastırdı.
- Özellikle Kaşan ve Luristan‘da hüküm süren eşkıyaları yok etti.
- Ordunun birleştirilmesi ve modernizasyonu. Askerlik kanununun geçirilmesi.
- Huzistan‘da ortaya çıkan hükûmetin bastırılması, bölgenin İran’a tekrar bağlanması.
- Güney-Kuzey demiryolunun yapılması.
- Şeriat hakimi yerine yargı sisteminin oluşturulması. Kapitülasyon yasalarının iptali.
- İran Milli Bankası’nın kurulması ve İngiliz bankalarının İran ekonomisindeki yerlerinin küçültülmesi.
- Deniz ve Hava kuvvetlerinin kurulması.
- Yabancı bankalarca yapılan İran paralarının yapımının İran’a alınması.
- İran Milli Krallık Mücevherleri Müzesi’nin kurulması.
- Gümrük yasalarının çıkartılması ve gelirlerinin devlet hesabına girilmesi.
- William Knox D’Arcy ile olan petrol anlaşmasının iptali. Anlaşmanın İran-İngiliz petrol şirketi ile yapılması.
- Ziraat Bankası’nın tesisi.
- Şapka ve Kıyafet Yasası’nın çıkartılması.
- Tütün ve şeker fabrikalarının ülkenin dört bir yanında kurulması.
- Yolların yapımı, birçok tünel ve önemli köprülerin yapımı.
- Eğitim sisteminin modernizasyonu.
- Tahran Üniversitesi‘nin kurulması.
- 1879 – Yakov Ganetsky, Sovyet diplomat ve siyaset adamı (ö. 1937)
- 1886 – Lili Berky, Macar aktris (ö. 1958)
- 1887 – Lütfi Kırdar, Türk hekim, devlet adamı, asker, Manisa ve İstanbul Valisi ve Sağlık Bakanı (ö. 1961)
Lütfi Kırdar | |
---|---|
![]() |
|
Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı | |
Görev süresi 26 Kasım 1957 – 27 Mayıs 1960 |
|
Başbakan | Adnan Menderes |
Yerine geldiği | Nafiz Körez |
Yerine gelen | Nusret Karasu |
İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı | |
Görev süresi 8 Aralık 1938 – 16 Ekim 1949 |
|
Yerine geldiği | Muhittin Üstündağ |
Yerine gelen | Fahrettin Kerim Gökay |
Türkiye Büyük Millet Meclisi 5., 8., 10. ve 11. Dönem Milletvekili |
|
Görev süresi 14 Mayıs 1954 – 25 Mayıs 1960 |
|
Seçim bölgesi | 1954 – İstanbul 1957 – İstanbul |
Görev süresi 5 Ağustos 1946 – 24 Mart 1950 |
|
Seçim bölgesi | 1946 – Manisa |
Görev süresi 1 Mart 1935 – 27 Aralık 1938 |
|
Seçim bölgesi | 1935 – Kütahya |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Mehmed Lütfi 15 Mart 1889[1] Kerkük, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 17 Şubat 1961 (71 yaşında) Yassıada, Türkiye |
Ölüm nedeni | Kalp krizi |
Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1935-1951) Demokrat Parti (1951-1960) |
Çocuk(lar) | 2 |
Bitirdiği okul | Tıp Fakültesi, İstanbul |
Mesleği | Hekim, siyasetçi |
Ödülleri | İstiklâl Madalyası |
Askerî hizmeti | |
Bağlılığı | ![]() ![]() |
Hizmet yılları | 1912-1913, 1914-1923 |
Rütbesi | Asteğmen |
Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı |
Mehmet Lütfi Kirdar[2] (15 Mart 1889,[1] Kerkük – 17 Şubat 1961, Yassıada), Türk hekim, devlet adamı, asker, Manisa ve İstanbul valisi, milletvekili ve sağlık bakanı.
Gençliği
1889 yılında Kerkük‘te doğdu.[1] Abdüssamed Bey ve Ayşe Hanım’ın oğludur.[3] 1925’te Hayrunnisa (1904-1960) Hanım’la evlendi.[3] Erdem (1927) ve Üner’in (1933) babasıdır.[3] İlk ve orta öğrenimini Kerkük‘te, lise öğrenimini Bağdat‘ta tamamlayarak, 1908’de İstanbul’a geldi ve Tıp Fakültesine girdi. Balkan Savaşı çıkınca gönüllü olarak savaşa katılan Kırdar, savaştan sonra Darülfünun Tıp Fakültesinden (1917) mezun oldu. Meslek hayatına Necef Belediyesi Tabibi olarak başlayan Lütfi Kırdar, I. Dünya Savaşı‘nın başlamasıyla orduya katıldı.
Savaştan sonra Aşiretler ve Muhacirler Genel Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü yaparak, Erzurum Kongresinin toplandığı günlerde Kızılay Sağlık Heyeti Reisi olarak Atatürk‘ün emrinde Erzurum‘da görev aldı. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kızılay Sağlık ve Sıhhi İmdat Ekibi Başkanı olarak görev yaptı. Millî Mücadelenin her safhasına katıldı ve İstiklal Madalyası aldı.[4]
Cumhuriyet dönemindeki hizmetleri
Türk Kurtuluş Savaşından sonra 1923’te Viyana ve Münih‘te göz hastalıkları ihtisası yaptı. 1924’te Türkiye‘ye döndü ve İzmir Sıhhat Müdürlüğüne tayin edildi. Kendi isteğiyle 1933’te İzmir Memleket Hastanesi göz kliniğine atandı. 1935’te Kütahya‘dan milletvekili oldu. 1935-1936 CHP Balıkesir İl başkanlığı yaptı.1936’da atandığı Manisa valiliğindeki görevi bittikten sonra Manisa Şehir Meclisi kararıyla fahri hemşehrilik unvanı verilerek ismi Turgutlu‘daki bir caddeye konuldu.[5] 1938’de İstanbul valiliğine ve belediye başkanlığına atandı. Bu son görevi 12 yıl sürdürdü. İstanbul Harbiye’deki Spor ve Sergi Sarayı, Açıkhava Tiyatrosu, Dolmabahçe’deki İnönü Stadyumu, Taksim Meydanı, Taksim Gezisi ve Atatürk Bulvarı onun döneminde yapıldı. 1940 yılında ise Taksim Kışlası yıktırıldı.

1949’da İstanbul valiliği ve belediye başkanlığından alındı. Aynı yılın Aralık ayında yapılan ara seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi‘nden Manisa Milletvekili olarak Meclise girdi (1949-1950). 14 Mayıs 1950’deki milletvekili seçiminde kaybetti. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti‘den İstanbul bağımsız milletvekili oldu. 1957’de yeniden milletvekili oldu. Son Adnan Menderes hükûmetinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı (1957-1960) olarak görev yaptı. 27 Mayıs Darbesine kadar bu görevde kaldı.
27 Mayıs’ta tutuklandı. Yargılandığı Yassıada‘da 17 Şubat 1961’de geçirdiği bir kalp krizi sonucu öldü. 19 Şubat 1961’deki olaylı bir cenaze töreninden sonra Zincirlikuyu Mezarlığı‘na gömüldü. Erdem Kırdar ve Üner Kırdar isimli iki oğlu vardır.
Adının yaşatıldığı yerler
- Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı. Şişli, İstanbul.
- Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi Kartal, İstanbul.
- Lütfi Kırdar Caddesi. Başakşehir, İstanbul.
- Dr. Lütfü Kırdar İlkokulu. Güngören, İstanbul.
- 1887 – Leslie Knighton, İngiliz teknik direktör (ö. 1959)
- 1887 – Baba Salim Öğütçen, Türk halk şairi (ö. 1956)
- 1887 – Mustafa Merlika-Kruja, Arnavutluk Başbakanı (ö. 1958)
- 1888 – Refik Halit Karay, Türk yazar (ö. 1965)
- 1888 – Sophus Nielsen, Danimarkalı futbolcu ve teknik direktör (ö. 1963)
- 1892 – Laura Papo Bohoreta, Bosnalı Yahudi feministi ve yazar (ö. 1942)
- 1897 – Ağasadık Geraybeyli, Azeri sinemacı (ö. 1988)
- 1916 – Fadıl Hoca, Yugoslav siyasetçi (ö. 2001)
- 1916 – Harry James, ABD’li bir müzisyen (ö. 1983)
- 1919 – Lawrence Tierney, Amerikalı oyuncudur (ö. 2002)
- 1920 – E. Donnall Thomas, Amerikalı hekim (ö. 2012)
- 1930 – Jores Alferov, Rus fizikçi ve akademisyen (ö. 2019)
- 1930 – Martin Karplus, Avusturya asıllı Amerikan kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2024)
- 1931 – Faruk Geç, Türk gazeteci, ressam, çizgi-romancı ve illustratör (ö. 2014)
- 1932 – Alan Bean, Amerikan test pilotu ve NASA astronotu (ö. 2018)
- 1932 – Arif Mardin, Türk asıllı Amerikalı albüm yapımcısı (ö. 2006)
- 1933 – Philippe de Broca, Fransız sinema yönetmeni (ö. 2004)
- 1933 – Ruth Bader Ginsburg, Amerikalı avukat ve hukukçu (ö. 2020)
- 1936 – Göksel Arsoy, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu
Göksel Arsoy
|
|
---|---|
Doğum | 15 Mart 1936 Kayseri, Türkiye |
Milliyet | Türk |
Meslek | Oyuncu |
Etkin yıllar | 1957-2006 |
Ödüller | Altın Portakal Film Festivali 1999 – Yaşam Boyu Onur Ödülü |
Göksel Arsoy (d. 15 Mart 1936, Kayseri), Türk sinema ve tiyatro oyuncusu.
Hayatı
Göksel Arsoy’un annesi, Girit Hanya eşrafından Girit Mutasarrıfı Mollazade Ali Talat Bey’in torunu ve Hırkazade Ahmet’in kızıdır. Babası pilot Remzi Arsoy’dur. Amcası ise Klasik Türk müziğinin önemli bestekârı, söz yazarı ve yorumcusu olan Yesari Asım Arsoy‘dur.
Arsoy, İstanbul Üniversitesi İktisat fakültesinde okurken, yakınlardaki Yeşilköy Havalimanı‘nda çalışmaya başladı. Yapımcı Fuat Rutkay‘ın yönlendirmesiyle 1957 yılında Sırrı Gültekin‘in yönettiği Kara Günlerim adlı ilk filmi ile sinemaya adım attı ve bunu takiben 1958’de Kelepçe ve 1959’da Samanyolu gibi filmlerde rol al adlı. Samanyolu adlı filmiyle Ün yaptı (1959). Bu filmlerin çoğunda aktris Belgin Doruk ile oynadı.
Göksel Arsoy, “Altın Çocuk” takma adıyla bilinmektedir. Bu adı kendisine Halit Refiğ verdi.[1] Özellikle 1960’lı yılların ilk yarısında birçok filmde rol almıştır. Bulunmaz Uşak ve Taş Bebek en sükse yapan filmlerindendir. 1999’da 36. Altın Portakal Film Festivali‘nde “Yaşam Boyu Onur Ödülü”ne layık görülmüştür. Ayrıca kendi adına bir film şirketi kurarak prodüktörlük yaptı.
Arsoy, Sinema Oyuncalar Derneği (SODER), İstanbul Tenis Kulübü (İTK) ve 2002 ile 2008 yılları arasında Türkiye Herkes İçin Spor Federasyonu başkanlığını yürüttü.[2] 2017 yılında Altın Çocuk adlı otobiyografisini yayımladı.
1961 yılında evlendiği Soley Arsoy ile olan evliliğinden Gökhan ve Aşkım adında iki çocuğu vardır. Oğlu Gökhan Arsoy da oyunculuk yapmaktadır. 2024 yılında Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görüldü.[3]
Filmografisi
- 1957: Kara Günlerim / Yaşayan Ölüler
- 1957: Ham Meyva
- 1958: Kelepçe
- 1858: Yaprak Dökümü
- 1959: Ömrüm Böyle Geçti
- 1959: Samanyolu
- 1960: Nilüfer Orman Çiçeği
- 1960: Satın Alınan Adam
- 1960: Taş Bebek
- 1960: Aşk Rüzgarı
- 1960: Kahpe
- 1961: Yaban Gülü
- 1961: Seni Kaybedersem
- 1961: Boş Yuva
- 1961: İki Aşk Arasında
- 1961: Melekler Şahidimdir
- 1961: Yavru Kuş
- 1961: Bir Demet Yasemen
- 1961: Unutamadığım Kadın
- 1961: Aşkın Saati Gelince
- 1961: Zavallı Necdet
- 1961: Bir Yaz Yağmuru
- 1961: Bülbül Yuvası
- 1961: Güneş Doğmasın
- 1961: Bir Bahar Akşamı
- 1961: Kızıl Vazo
- 1962: Aşka Karşı Gelinmez
- 1962: Billur Köşk
- 1962: Kiralık Koca
- 1962: Gönül Avcısı
- 1962: Gümüş Gerdanlık
- 1962: Aşk Merdiveni
- 1962: Ne Şeker Şey
- 1962: Küçük Beyefendi
- 1962: Şehirdeki Yabancı
- 1962: Biz de Arkadaş mıyız?
- 1962: Yalnızlar İçin
- 1962: Gençlik Hülyaları
- 1962: Öldüren Bahar
- 1962: Akasyalar Açarken
- 1962: Esir Kuş
- 1963: Kezban
- 1963: Genç Kızların Sevgilisi
- 1963: Şafak Bekçileri
- 1963: Bulunmaz Uşak
- 1963: Leyla İle Mecnun Gibi
- 1963: Zoraki Milyoner
- 1963: Cicican
- 1963: Beyaz Güvercin
- 1963: Makber
- 1964: Kızgın Delikanlı
- 1964: Kırk Küçük Anne
- 1964: Evcilik Oyunu
- 1964: Yılların Ardından
- 1965: İsyancılar
- 1965: Son Darbe
- 1965: Yıldızların Altında
- 1966: Kenarın Dilberi
- 1966: Altın Çocuk
- 1967: Yayla Kızı Yıldız
- 1967: Ortaşark Yanıyor
- 1967: Son Kurban
- 1967: Altın Çocuk Beyrut’ta
- 1968: Altın Avcıları
- 1970: Sürtük
- 1978: Dost Bildiklerim
- 1996: Mirasyediler (tv dizisi)
- 2005: Asla Unutma (tv dizisi)
- 2006: Unutulmayanlar
Plakları
- Yeşilçam‘ın en üretken olduğu dönem olan 1960’lı ve 1970’li yıllarda Sadri Alışık‘tan Fatma Girik‘e, Yılmaz Köksal‘dan Hülya Koçyiğit‘e kadar onlarca sinema oyuncusu müzik plakları doldurmuşlardı. Bu plak yapma furyasına Göksel Arsoy da katıldı ve iki 45’lik plak da o doldurdu[4]
Bu plaklar şunlardır:
- 1967: Bir Masal Gibi / Tatlı Hayat – Arya Plak 108
- 1971: Titrek Bir Damladır / Dudaklarında Arzu – Atlas Plak 3072
Ödüller
- 1938 – Mehmet Sağlam, Türk siyasetçi
- 1938 – Şükrü Saban, Türk atlet
- 1941 – Tomris Uyar, Türk öykü yazarı ve çevirmen (ö. 2003)
- 1942 – Molly Peters, İngiliz oyuncu (ö. 2017)
- 1943 – David Cronenberg, Kanadalı sinemacı
- 1944 – Nebahat Çehre, Türk oyuncu ve şarkıcı
Nebahat Çehre
|
|
---|---|
![]() Nebahat Çehre, 2014
|
|
Doğum | Hilal Nebahat Çehre 15 Mart 1944 Samsun, Türkiye |
Milliyet | Türk |
Meslek | Oyuncu, manken, şarkıcı |
Etkin yıllar | 1960-günümüz |
Evlilik |
Yılmaz Güney
(e. 1967; b. 1968) Yavuz Demir
(e. 1976; b. 1979) |
Ödüller | Tüm Liste |
Hilal Nebahat Çehre[1] (d. 15 Mart 1944, Samsun), Türk oyuncu, şarkıcı ve modeldir.[2]
1960 Türkiye Güzeli seçilerek Dünya Güzellik Yarışması’nda Türkiye’yi temsil etti. 1961 yılından itibaren birçok filmde birbirinden çok farklı karakterleri canlandırdı.[3] 1964-1968 yılları arasında 13 filmde Yılmaz Güney ile karşılıklı rol aldı. 1970- 1991 arasında şarkıcılık yaptı. Bestesi Sezen Aksu‘ya ait olan Büklüm Büklüm adlı şarkısı popüler oldu. 2000’lerde televizyon dizilerinde canlandırdığı rollerle yeniden tanındı.
Yaşamı
1944 yılında Samsun‘da doğdu. Dört çocuklu bir ailenin tek kızı olan Çehre, anne tarafından Laz, baba tarafından ise Gürcü kökenlidir.[4][5] Küçük yaşta babasını kaybetti, beş yaşındayken ailesi İstanbul‘a göç etti. Eğitimine İstanbul’da Mimarsinan İlkoulu’nda başladı. Fatih’te devam ettiği ortaöğrenimini yarıda bıraktı. Beş yıl Akşam Kız Sanat Okulu’nda öğrenim gördü.[6] Bu okuldan mezun olduktan sonra bir trikotaj fabrikasında sekreterlik yaptı.[6]
1959 yılında Gazeteciler Cemiyeti‘nin düzenlediği Türkiye Güzellik Yarışması‘nda birinci seçilerek 1960 Türkiye Güzeli oldu.[1][7][8] Londra’da gerçekleşen Dünya Güzellik Yarışması’nda Türkiye’yi temsil etti.[9] Bir süre fotomodellik ve mankenlik yaptı.
İlk defa 1961 yılında oyuncu olarak İstanbul Şehir Tiyatroları‘nın Çocuk Bölümünde sahneye çıktı.[6] Aynı yıl, Ümit Utku‘nun yönettiği Yaban Gülüm filmi ile sinema oyunculuğuna başladı. 1962’de Metin Erksan‘ın yönettiği Acı Hayat filminde rol aldı. 1964 yılına Osman Seden’in Affetmeyen Kadın, Memduh Ün’ün “Dağ Başını Duman Almış“,[10] Nuri Akıncı‘nın Kamalı Zeybek adlı filmlerinde oynadı. Türkiye’de 1965 yılında Güzellik Kraliçesi seçilmeyince, Miami‘de düzenlenen Kainat Güzellik Yarışması’nda Türkiye’yi temsil etmek üzere ABD’ye gönderildi.[11]
İlk defa Kamalı Zeybek’te başrolleri paylaştığı Yılmaz Güney’le 1964-1968 yılları arasında 13 filmde karşılıklı rol aldı.[7] Çift, 30 Ocak 1967 tarihinde evlendi.[12] Pire Nuri’ve Seyyit Han-Toprağın Gelini, birlikte rol aldıkları son filmlerdi. 1968’de boşandılar.
Çehre, 1970’li yıllarda Türk sinemasında başlayan Yeşilçam seks furyası sırasında sinemadan uzaklaştı, iki yıl eğitim aldıktan sonra şarkıcılık yaptı. Sahne yaşamında Zeki Müren‘den destek gördü.[13] Altı yıl nişanlı kaldıktan sonra 1976’da milli basketbolcu Yavuz Demir ile evlendi. Bu evlilik, 1979 yılında boşanma ile sonlandı.[14] Evli olduğu dönemde sahneden uzaklaşan Çehre, dekorasyonla, modayla ilgili işler yaptı.[4] Boşandıktan sonra tekrar sahne hayatına döndü. 1991’e kadar şarkıcılığa devam etti. Bestesi Sezen Aksu‘ya ait olan Büklüm Büklüm adlı şarkısı popüler oldu.[15]
Çehre, yaklaşık 10 yıl aradan sonra; 2000’de, TGRT‘de yayınlanan Melih Gülgen‘in dizisi Derman Bey ile oyunculuğa yeniden başladı. Bu dizide Kadir İnanır, Can Gürzap, Faruk Tınaz gibi isimlerle başrolü paylaştı. Yine Melih Gülgen‘in TGRT‘de yayınlanan başka bir dizisi olan Kardelen (2002)’de Hakan Ural, Salih Güney, Perihan Savaş, Sezer Güvenirgil ve Ekrem Bora gibi isimlerle başrolü paylaştı. Bu dizi beş bölüm sürdü. Ekranlara döndükten sonra özellikle, Halit Ziya Uşaklıgil‘in aynı isimli romanından uyarlanan “Aşk-ı Memnu” adlı dizide canlandırdığı Firdevs Yöreoğlu karakteri ile yeni nesillerce de tanındı.
Neredeyse yaptığı hiçbir işte kendi sesini kullanmayan Nebahat Çehre’yi; Yeşilçam döneminde genellikle Jeyan Mahfi Tözüm, televizyonlara geri döndüğü dönem ise çoğunlukla Gülen Karaman seslendirmiştir.
42. Altın Portakal Film Festivali Yaşam Boyu Onur Ödülü (2005),[16] 11. Uluslararası Eskişehir Film Festivali Onur Ödülü (2009)[17] ve 18. Altın Koza Film Festivali Yaşam Boyu Onur Ödülü (2011),[18] Sinema Yazarları Derneği (SiYAD) Ödülleri 2014 yılı Onur Ödülü,[19] 34. İstanbul Film Festivali Onur Ödülü (2015)[20] ile ödüllendirildi.
Filmografisi
- 1961: Yaban Gülüm
- 1962: Memnu Meyva
- 1962: Meçhule Gidenler
- 1962: Gümüş Gerdanlık
- 1962: Aşk Bekliyor
- 1962: Acı Hayat
- 1962: Kanun Kanundur
- 1962: Esir Kuş
- 1962: Sevimli Serseri
- 1963: İki Vatanlı Kadın
- 1963: Çiçeksiz Bahçe
- 1963: Barut Fıçısı
- 1963: Bize de mi Numara
- 1964: Avanta Kemal
- 1964: İki Sene Mektep Tatili
- 1964: Güzeller Kumsalı
- 1964: Çöpçatanlar Kampı
- 1964: Dev Adam
- 1964: Kral Arkadaşım
- 1964: Affetmeyen Kadın
- 1964: Kamalı Zeybek
- 1964: Lekeli Aşk
- 1964: Dağ Başını Duman Almış
- 1965: Dağların Oğlu
- 1965: Silaha Yeminliydim
- 1965: Şoförün Kızı
- 1965: Kardeş Belası
- 1965: Melek Yüzlü Caniler
- 1965: Silahların Sesi
- 1965: Pişkin Delikanlı
- 1965: İçimizdeki Boşluk
- 1965: Dokuz Canlı Adam
- 1966: Kırık Hayatlar
- 1966: Aslanların Dönüşü
- 1966: Yalnız Adam
- 1966: İntikam Fırtınası
- 1966: Büyük İntikam
- 1966: Dövüşmek Şart Oldu
- 1966: Eşrefpaşalı
- 1966: Kibar Haydut
- 1966: At Avrat Silah
- 1966: Yedi Dağın Aslanı
- 1967: Felaket Kuşu
- 1967: Balatlı Arif
- 1967: Eşkiya Celladı
- 1967: Çirkin Kral Affetmez
- 1968: Pire Nuri
- 1968: Hacı Murat Geliyor
- 1968: Korkusuz Yabancı
- 1968: Parmaksız Salih
- 1968: Malkoçoğlu Kara Korsan
- 1968: Aşkların En Güzeli
- 1968: Kızıl Maske
- 1968: Beyoğlu Canavarı
- 1968: Toprağın Gelini
- 1968: Seyyit Han
- 1969: Demir Pençe
- 1969: Zorro’nun İntikamı
- 1969: Zorro Kamçılı Süvari
- 1969: Zorro’nun Kara Kamçısı
- 1969: Zorro Dişi Fantoma’ya Karşı
- 1969: Yayla Kızı Gül Ayşe
- 1969: Talihsiz Gelin
- 1969: Sürgünler
- 1969: Kirli Yüzlü Melek
- 1969: Dikenli Hayat
- 1969: Demir Pençe Casuslar Savaşı
- 1969: Namluda Üç Kurşun
- 1969: Çılgınlar Cehennemi
- 1969: Yılan Soyu
- 1969: Ringo Vadiler Kaplanı
- 1969: Ölüm Şart Oldu
- 1969: Nisan Yağmuru
- 1969: Namus Fedaisi
- 1970: Fatoş Talihsiz Yavru
- 1970: Adsız Cengaver
- 1970: Yaşamak İçin Öldüreceksin
- 1970: Müthiş Türk
- 1970: Günahsız Katiller
- 1970: Ecelin Gölgesinde
- 1970: Ana Gibi Yar Olmaz
- 1970: Kaderin Pençesinde
- 1971: Sürgünden Geliyorum
- 1971: İntikam Kartalları
- 1971: Elmacı Kadın
- 1972: Kan Dökmez Remzi
- 1972: Alçaklar Cehenneme Gider
- 1972: Aynı Yolun Yolcusu
- 1974: Beş Tavuk Bir Horoz
- 1975: Yarış
- 1985: Kahreden Gençlik
- 1986: Güneşteki Leke
- 1987: Eski Sevdalar Gibi
- 1988: Kimlik
- 1988: Yaşamak
- 1992: Yedikuleli Mihriban
- 2001: Yeni Hayat
- 2002: Kardelen
- 2003: Gülüm
- 2003: Zalim
- 2004: Haziran Gecesi
- 2006: Candan Öte
- 2006: Dün Gece Bir Rüya Gördüm
- 2008: Aşk-ı Memnu
- 2011: Muhteşem Yüzyıl
- 2013: A.Ş.K.
- 2014: Kara Para Aşk
- 2015: Kanlı Ocak
- 2018: Yuvamdaki Düşman
- 2020: Menajerimi Ara
Ödülleri
- 2005: 42. Altın Portakal Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
- 2009: 11. Eskişehir Film Festivali – Onur Ödülü
- 2009: Aydın Ünüversitesi 5. Geleneksel İletişim Ödülleri – En İyi Kadın Oyuncu
- 2009: Latina Turkish Awards – En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu
- 2011: 18. Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
- 2011: 2. Elle Stil Ödülleri – Yılın Stil İkonu
- 2012: 31. Uluslararası İstanbul Film Festivali
- 2014: 47. Sinema Yazarları Derneği Ödülleri – Onur Ödülü
- 2015: 34. Uluslararası İstanbul Film Festivali – Sinema Onur Ödülü
- 2017: Engelsiz Yaşam Vakfı – Yaşam Boyu Meslek Onur Ödülü
- 1946 – Mahir Çayan, Türk devrimci ve THKP-C lideri (ö. 1972)
- 1947 – Ry Cooder, Amerikalı gitarist ve şarkıcı
- 1948 – Övgün Ahmet Ercan, Türk bilim insanı ve jeofizik yüksek mühendisi
- 1952 – Cemal Gencer, Türk sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2005)
Cemal Gencer
|
|
---|---|
Doğum | 15 Mart 1952 Bingöl, Türkiye |
Ölüm | 17 Haziran 2005 (53 yaşında) İstanbul, Türkiye |
Ölüm sebebi | Gırtlak kanseri |
Defin yeri | Topkapı Mezarlığı, İstanbul |
Milliyet | Türk |
Meslek | Oyuncu |
Etkin yıllar | 1976-2005 |

Cemal Gencer (15 Mart 1952, Bingöl – 17 Haziran 2005, İstanbul), Türk sinema ve dizi oyuncusudur.
Hayatı
15 Mart 1952 tarihinde Bingöl’de doğdu. İlk ve orta öğretimini tamamladıktan sonra Marmara Üniversitesi Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Bölümü’nde eğitimine devam etti. Üniversite yıllarında mankenlik de yapan sanatçı, Kelebek gazetesinin açtığı yarışmada “Sinema ve Fotoroman Kralı” seçildi. Birçok sinema filminde yardımcı rollerde oynayan Cemal Gencer, birkaç filmde başrol oyuncusu olarak yer aldı.
2004 yılında gırtlak kanserine yakalandı[4] ve 17 Haziran 2005’te bu hastalık nedeniyle 53 yaşında öldü. Cenazesi Kozlu Mezarlığı‘na defnedildi.
Filmografisi
Filmler
- 1976: Mağlup Edilemeyenler
- 1977: Sensiz Yaşayamam
- 1977: Çırılçıplak
- 1977: Liseli Kızlar
- 1978: Güneşten de Sıcak
- 1980: Bizim Köyün Zeynebi
- 1984: Birkaç Güzel Gün İçin
- 1984: Kartal Bey
- 1985: Boynu Bükükler
- 1986: Aile Namusu
- 1986: İlahi Adalet
- 1986: Piyangocu Kız
- 1987: Şehirde İki Kadın
- 1987: Pusu
- 1987: Yazgı
- 1987: Annem
- 1987: Annem Bırakmam Seni
- 1988: Stres
- 1988: Yaşamak
- 1988: Tek Başına
- 1988: Hatıram Olsun
- 1988: Mahkûm
- 1989: Bekleyiş
- 1989: Sahibini Arayan Madalya
- 1989: Sahipsizler
- 1989: İlk Aşk
- 1991: Siyabend İle Heco
- 1992: Çıldırtan Özlem
- 1992: Aliye
- 1992: Aşkın Sonsuz Dansı
- 1992: Bizim Eller
- 1993: Şoför
- 1993: Kardeşim
- 1993: Aşk ve Aşk
- 1993: İnsanca Sevmek
- 1993: Semer
- 1993: Kırmızı Gül
- 1993: Hayat Kavgası
- 1993: Öldüren Miras
- 1993: Kıvılcım
- 1993: Kızılırmak Karakoyun
- 1993: Dur Gitme
- 1994: Ayrılık Şarkısı
- 1994: Öfkeli Genç
- 1994: Kara Gün
- 1994: Dağ
- 1994: Kanayan Yara: Bosna
- 1994: Gitme Kal
- 1994 Büyük Bedel
- 1995: Şüphenin Bedeli
- 1995: Yahya Kaptan
- 1995: Bir Rüya Gibi
- 1995: Sensizliğe İsyan
- 1995: Issızlığın Ortasında
- 1996: Rüyada Buluşuruz
- 1997: Akşamcı
- 1997: Aşk Çıkmazı
- 1997: Bensiz Beni Yargıladın
- 1998: İçim Yanıyor
- 1998: Karbeyaz
- 1998: Merhaba Hüzün
- 1998: Bir Gönül Yangını
- 1998: Küçük Deniz Balıkları
- 1999: Artık Dün Yok
- 1999: Gölgeler Silinirken
- 1999: Yaşanmamış Bir Ömür
- 1999: Bir Tutam Yaşam
- 1999: Umut Tüneli
- 1999: Ümidin İnce Yolu
- 1999: Veliler Serdari Hasan-i Basri
- 2001: Buruk Sevinçler Sokağı
- 2001: Kardakiler
- 2002: Elvanım
- 2002: Sevdamsın Benim
- 2003: Yıllardan Sonra
- 2003: Arzuhalci
Diziler
- 1988: Kuruluş “Osmancık”
- 1988: Ölümünün 400. Yılında Mimar Sinan
- 1988: Yusufçuk
- 1993: Merhamet
- 1994: 155 Polis İmdat
- 1995: Bizim Ev
- 1996: Çılgın Bediş
- 1996: Kaldırım Çiçeği
- 1953 – Bulut Aras, Türk sinema oyuncusu
Bulut Aras
|
|
---|---|
Doğum | Uğur Fidan 15 Mart 1953 Yukarışamlı, Pamukkale, Denizli, Türkiye |
Milliyet | Türk |
Meslek | Oyuncu |
Etkin yıllar | 1976-2012 |
Bulut Aras, gerçek adıyla Uğur Fidan, (d. 15 Mart 1953, Denizli), Türk sinema oyuncusu.[1]
Hayatı
15 Mart 1953’te Denizli‘nin Yukarışamlı köyünde 10 çocuklu bir ailede doğdu. Çocuk yaşlarda pamuk tarlalarında ırgatlık yaptı. Denizli Ticaret Lisesi’ni bitirdikten sonra, Marmara Üniversitesi Ticari İlimler Akademisi’nden mezun oldu. 1976’da Tercüman gazetesinin düzenlemiş olduğu; Sinema, Fotoroman, TV Yarışması birincisi seçildi. Bu yarışmada jüri üyeleri arasında Hakan Balamir, Ayhan Işık ve Türkan Şoray gibi isimler vardı. 1976’da “Hain” filmi ile sinema oyunculuğuna başladı. Aras, daha sonra Ertem Eğilmez‘in talimatı üzerine Arzu Film‘e çağrılır. Yaklaşık olarak 50 filmde rol aldı. Deli Yürek dizisinde “Kara Hamit” rolü ile tanındı. Aras, aynı zamanda Kurucu Üyesi olduğu, Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği‘nin (ÇASOD) bir üyesidir.
Günümüzde Balıkesir, Akçay‘da ikamet etmektedir.
Filmografisi
- 1977: Hain
- 1977: Lanet / İlenç
- 1978: Denizin Kanı
- 1978: Minik Serçe
- 1978: Sultan
- 1978: Tatlı Nigâr
- 1979: Derya Gülü
- 1979: Mücevher Hırsızları
- 1980: Ceren
- 1981: İnsanlık Uğruna
- 1981: Toprağın Teri
- 1982: Beni Unutma
- 1982: Kırmızı Kelebek
- 1982: Yakılacak Kadın
- 1983: Bir Zamanlar Kardeştiler
- 1983: Kahreden Kurşun
- 1984: Beş Kafadar
- 1984: Nefret
- 1984: Öç
- 1985: Eroin Hattı
- 1985: O Kadınlardan Biri
- 1985: Sessiz Ölüm
- 1985: Yavru Kuş
- 1986: Ayrılık Ateşi
- 1986: Bir Bayram Sabahı
- 1986: Çıkmaz Sokak
- 1986: Evlat
- 1986: Güneşteki Leke
- 1986: Kabadayı
- 1986: Kader Kurbanları
- 1986: Kara Gözlüm
- 1986: Korkunun Bedeli
- 1986: Kuşatma
- 1986: Süreyya
- 1987: 77. Dosya
- 1987: Bitmeyen Kavga
- 1987: Görüş Günü
- 1987: Oyunun Kuralı
- 1988: Bir Irmağa Yolculuk
- 1989: Sahibini Arayan Madalya
- 1989: Süleyman Çelebi ve Mevlid
- 1990: Hanımın Çiftliği
- 1992: Sürgün
- 1993: Ahmet Bedevi Hz. / Can Perdesi
- 1993: Beşinci Boyut
- 1993: Hasat / Hacı Bayram-ı Veli Hz.
- 1993: Hüdayi Yolu / Aziz Mahmud Hüdai Hz.
- 1993: İnce Düş
- 1993: Veysel Karani Hz. / Sonsuzluğun İki Yakası
- 1995: Ortaklar
- 1997: Yıldırım Han ve Emir Sultan
- 1998: Affet Bizi Hocam
- 1998: Aynalı Tahir
- 1999: Deli Yürek
- 1999: Güneşe Doğru
- 2000: Kiralık Kadın
- 2001: Aşkına Eşkıya
- 2001: Benim İçin Ağlama
- 2002: Berivan
- 2002: Papatya ile Karabiber
- 2003: Gelin
- 2003: Şıh Senem
- 2004: Mürüvvetsiz Mürüvvet
- 2005: Cumbadan Rumbaya
- 2005: Tercih
- 2006: Cemile
- 2007-2008: Vazgeç Gönlüm
- 2008: Büyük Şeytan Üçgeni
- 2011: Hop Dedik: Deli Dumrul
- 2011: Sen de Gitme
- 1953 – Kumba Yalá, Gine-Bissaulu öğretim görevlisi ve siyasetçi (ö. 2014)
- 1953 – Erik-Jan Zürcher, Hollandalı bilim insanı
- 1956 – Hasan Akıncıoğlu, Türk iş insanı ve eski Antalyaspor Başkanı
- 1956 – Hasan Doğan, Türk iş insanı ve Türkiye Futbol Federasyonu Başkanlarından (ö. 2008)
- 1957 – Joaquim de Almeida, Portekizli-Amerikalı oyuncu
- 1957 – Víctor Muñoz, İspanyol millî futbolcu ve teknik direktör
- 1957 – David Silverman, Amerikalı animatör
- 1959 – Ben Okri, Nijeryalı şair ve roman yazarı
- 1961 – Terry Cummings, Amerikalı emekli basketbol oyuncusu
- 1963 – Bret Michaels, Amerikalı müzisyen, aktör, yönetmen, senarist ve yapımcı
- 1964 – Rockwell, R&B ve pop türünde şarkı söyleyen müzisyen
- 1967 – Naoko Takeuchi, Japon manga sanatçısı
- 1968 – Sabrina Salerno, İtalyan şarkıcı ve oyuncu
- 1968 – Jon Schaffer, Amerikalı müzisyen
- 1972 – İbrahim Sediyani, Kürt asıllı Türk gazeteci, yazar, şair, seyyah ve doğa aktivisti
- 1975 – Veselin Topalov, Bulgar satranç büyük ustası ve eski FIDE dünya şampiyonu
- 1975 – Eva Longoria, Amerikalı sinema oyuncusu
- 1975 – will.i.am, Amerikalı hip hop müzisyeni, dansçı, söz yazarı
- 1977 – Joe Hahn, Kore asıllı Amerikalı DJ, turntablist ve yönetmendir
- 1979 – Onur Aydın, Türk basketbolcu
- 1981 – Young Buck, Amerikalı rapçi
- 1981 – Mikael Forssell, Alman asıllı Fin eski futbolcu
- 1981 – Veronica Maggio, İtalyan asıllı İsveçli pop şarkıcısı
- 1982 – Tom Budge, Avustralyalı bir aktördür
- 1982 – Wilson Kipsang Kiprotich, Kenyalı uzun mesafeci
- 1983 – Umut Bulut, Türk futbolcu
- 1983 – Kostas Kaymakoğlu, Yunan millî basketbolcu
- 1984 – Wilson Aparecido Xavier Júnior, Brezilyalı futbolcu
- 1984 – Kostas Vasiliadis, Yunan profesyonel basketbolcu
- 1985 – Kellan Lutz, Amerikalı oyuncu ve model
- 1986 – Jai Courtney, Avustralyalı oyuncu
- 1986 – Serkan Çalık, Türk futbolcu
- 1986 – Lil Dicky, Amerikalı şarkıcı
- 1988 – Éver Guzmán, Meksikalı futbolcu
- 1989 – Sandro, Brezilyalı futbolcusu
- 1989 – Adrien Silva, Portekizli millî futbolcu
- 1990 – Fernando Saucedo, Bolivyalı millî futbolcu
- 1991 – Seren Şirince, Türk oyuncu
- 1991 – Xavier Henry, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
- 1992 – Thea Garrett, Maltalı sanatçı ve söz yazarı
- 1993 – Alia Bhatt, Hint aktris ve şarkıcı
- 1993 – Paul Pogba, Fransız futbolcu
- 1995 – Guillermo Martínez Ayala, Meksikalı futbolcu
- 2000 – Kristian Kostov, Bulgar-Rus şarkıcı