14 Martta doğanlar

Hyeonjong (Korece: 현종, 顯宗; 14 Mart 1641-17 Eylül 1674), Joseon Krallığı’nın 18. kralıdır. Saltanatı 1659’dan 1674 yılına kadar sürmüştür. Hükümdarlığı döneminde özellikle cenaze konularında olmak üzere çeşitli konularda siyasi gruplar arasında ağır çatışmalar belirgindi.

• “현종” (Korece). Doosan Encyclopedia.

Bir Korelinin biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi’ye katkı sağlayabilirsiniz.

Esma Sultan (d. 14 Mart 1726, İstanbul – ö. 13 Ağustos 1788, İstanbul), Osmanlı Padişahı III. Ahmed’in kızı, III. Mustafa ile I. Abdülhamid’in kız kardeşi.

Esmâ Sultan, 14 Mart 1726’da Topkapı Sarayı’nda doğdu. Babası III. Ahmed ve annesi Hanife Kadın’dı.^[1][2]

1743’te kuzeni Sultan I. Mahmud Yakub Paşa ile evliliğini ayarladı. Evlilik Şubat 1743’te Kadırga Sarayı’nda gerçekleşti. Yakub Paşa aynı yıl öldü. Ölümünden sonra Adana Valisi Yusuf Paşa ile evlendi. Ölümünden sonra, 24 Haziran 1758’de Kadırga Sarayı’ndaki vezir Muhsinzade Mehmed Paşa ile evlendi.^[1] 1765 ve 1768 yılları arasında Sadrazam olarak görev yaptı. 1774 yılında ölene kadar.^[3][4]

Batı’yı merak ettiği söyleniyor. Uzun yıllar Türk hükûmetine askeri danışman olarak hizmet veren Macar asilzade Baron de Tott’in karısını ve kayınvalidesini aldı. Onlarla Avrupalı kadınların özgürlüğünü tartıştı ve genç yaşta kendisiyle evli olan ve ona çocuk gibi davranan yaşlı bir adamla olan memnuniyetsizliğini dile getirdi. Paşa öldü, daha sonra genç bir erkekle daha çok sevdiği için evlendi, ancak prenseslerin kocasını uzak valiliklere gönderme uygulaması onları ayrı tuttu.^[5]

Esma Sultan, taç devletlerini, korumaları arasında bölünen ve ajanlar ve taşeronlar tarafından yönetilen mâlikane sözleşmelerine dönüştürdü. Erkek meslektaşlarından birinin adı kendi başına yüklenici olarak göründü.^[6]

Esma aynı zamanda merhum kocası Mehmed Paşa’nın Vâsıf’ın Anadolu’dan aldığı ön gelirden elde edeceği sözü vermesinden de şikayet etti. Onu hibeyi çalmakla suçladı, ona el koydu ve kendi müvekkiline devretti. Sultan’a çok yakın olduğu ve Vâsıf’ın etkili patronları olmadığı için, kendi adına müdahale edecek kimseyi bulamadığı ve iş ve gelir olmadan kaldı.^[7]

Esma Sultan, Eyüp Bahariye’de Prenses Hançerli Sultan’ın konağına atandı. Ayrıca Ortaköy’de bir sahil sarayı ve Terkos’ta bir çiftlik sahibi oldu.^[3]

Esma Sultan, 1779’da Kadırga Meydanı’ndaki namazgah yakınında merhum kocası Mehmed Paşa’nın ruhuna bir çeşme yaptırdı.^[8] 1781 yılında aynı yerde kendi adına bir çeşme.^[3][9]

Esma Sultan, 13 Ağustos 1788’de^[1]‘da Kadırga Sarayı’nda altmış iki yaşında öldü ve Eyüp’teki Muhsinzade Mehmed Paşa Türbesi’ne gömüldü.^[10]

Ağa Muhammed Şah محمد خان قاجار
Kaçar Şahı
Hüküm süresi	1789 – 17 Haziran 1797
Önce gelen	Makam Oluşturuldu
Sonra gelen	Feth Ali Şah Kaçar
Doğum	14 Mart 1742 Esterabad, İran
Ölüm	17 Haziran 1797 (55 yaşında) Şuşa, Karabağ Hanlığı
Defin	Necef
Hanedan	Kaçar Hanedanı
Dini	Şii İslam
İmza

Ağa Muhammed Şah (Farsça: محمد خان قاجار d. 14 Mart 1742 – ö. 17 Haziran 1797), Kaçar Aşireti’nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran’a hakim olan Kaçar Hanedanı’nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789’da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796’ya kadar resmen taç giymedi, 1794’te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han’ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797’de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han’ın Saltanatında başkenti Tahran (günümüzde Halen İran’ın Başkentidir) yaparak İran’ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan’ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis’e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran’a geri döndü.

Ağa Muhammed Han, 1742’de Astarabad’da dünyaya geldi. O Kaçar Aşiretinin Koyunlu (Kovanlıda denir) koluna mensuptur. Kabilenin farklı kolları vardır; bunlardan en önemlisi olan Develi kolu, Koyunlu koluyla sıklıkla mücadele etti. Ağa Muhammed Han ise Koyunlu kolunun Lideri Olan Muhammed Hasan Hanın en büyük oğlu ve II. Tahmasb emriyle öldürülen Feth Alinin Torunuydu. Ağa Muhammed Han’ın öz ve üvey kardeşlerinin ismi: Hossein Qoli Khan, Morteza Qoli Khan, Mostafa Qoli Khan, Reza Qoli Khan, Jafar Qoli Khan, Mehdi Qoli Khan, Abbas Qoli Khan and Ali Qoli Khan. Nader Şah 1747’de ölmesiyle, yönetimin Afşarlıların elinden çıkması, Muhammed Hasan’ın Astrabad’da müstakil bir yönetim kurması, Nadir Şah’ın yeğeni Adil Şah’ın Meşhedden ayrılıp Astrabadın kontrolünü ele geçirmesiyle son buldu. Ancak Muhammed Hasan’ı yakalayamadı, lakin Adil Şah Ağa Muhammed Han’ı ele geçirmeyi başardı, İlk önce öldürmeyi düşündüyse de. Daha sonra Ağa Muhammed’i öldürmeyip Hadım ettirdi. Sarayda görevlilere verilen ‘’ağa’’ unvanını aldı.

Geçen 10 yıl boyunca, Afşar Hanedanı İç savaş ve Afgan Emiri Ahmed Şahın istilası’yla Horasan’a Çekildi. Bu süreçte, Muhammed Hasan, Peştun Lideri Azad Han Afgan ve Zend hükümdarı Kerim Han’a karşı, Nadir Şah’ın eski imparatorluğunun batı kısmının hakimiyeti için savaştı. Ancak, 1759’da bir Zend ordusuna yenildi, ve taraftarları tarafından ihanete uğrayarak, Savadkuh’lu Muhammed Han tarafından öldürüldü. Ağa Muhammed Han’ın Hadım olmasından dolayı, Kovanlıların başına kardeşi olan Hüseyin Kuli Han geçti. Kısa bir süre sonra Astarabad’ı Kerim Han ele geçirerek, Hüseyin Han Develu’yü Kaçarların başına geçirdi. O esnada, Ağa Mohammed Han ve kardeşi Hossein Qoli Khan bozkır’ı terk etti. Bir yıl sonra, Ağa Muhammed Han, Astarabad’a karşı bir saldırı düzenledi, ancak kaçmak zorunda kalarak, Eşref’e ulaşmayı başardıysa da, ele geçirildi ve Tahran’a rehine olarak, Karim Han’a gönderildi. Çok Geçmeden Hüseyin Kuli Han’da yakalandı.

Kerim Han, Ağa Muhammed Han’a Yanında kaldığı zaman boyunca ona merhametli davrandı, Onun akrabalarını ikna etmelerini sağlayarak silahlarını bıraktırdı. Daha sonra Kerim Han onları Damghan’a yerleştirdi. 1763 yılında Ağa Muhammed Han ve Hüsyin Kuli Han Zand başkentine gönderilerek, Kerim Han’ın haremin bir parçası olan Halası Hatice Begüm’ün yaşadığı Şiraz’a yerleştirildi. Anneleri kent valisinin kızkardeşi olması nedeniyle, Ağa Muhammed Han’ın diğer kardeşleri Murtaza Kuli Han ve Mustafa Kuli Han’ı Astarabad’da yaşamaya devam ettiler. Kalan kardeşleri Kazvin’e gönderildi. Ağa Muhammed, Kerim Han’ın Sarayında esir olmaktan ziyade misafir olarak görüldü. Ayrıca, Kerim Han da Ağa Muhammed Han’ın siyasi bilgisini kabul etti ve tavsiyelerinde devletin menfaatleri konusunda ısrarcı olduğunu belirtti. Ağa Muhammed Han, efsanevi İranlı Kral Afrasiyab’ın akıllı danışmanı olan “Piran-e Viseh ” olarak çağrıldı. Bu dönemde Ağa Muhammed Han’ın iki kardeşi de Qazvin’den Şiraz’a gönderildi. Şubat 1769’da Karim Khan, Hüseyin Kuli Han’ı Damghan valiliğine atadı. Hossein Qoli Khan Damgan’a vardığında, hemen Develu ve diğer kabilelerle babasının intikamını almak için şiddetli bir çatışma başlattı. 1777’de Findarisk yakınlarında Yamut ve bazı Türk kabilesi tarafından öldürüldü. 1 Mart 1779’da Ağa Muhammed Han avlanırken, Karim Han’ın altı aylık hastalıktan sonra öldüğü Hatice Begum tarafından bildirildi.

Ağa Muhammed Han ona bir grup sadık takipçiyle birlikte Tahran’a gitti. Bu arada, Şiraz’de insanlar kendi aralarında savaşıyordu. Ağa Muhammed Han Tahran’da, Develu klanının şefleriyle bir araya gelerek barış yaptı. Babasının cesedinin tutulduğu Şah Abdül Azim tapınağını ziyaret etti. İlk iş olarak Koyunlu Aşireti arasın’da hâkimiyetini kurdu, daha sonra Mazandaran Eyaleti’ne gitti. Burada Kardeşleri olan Rıza Kuli ve Murtaza Kuli 2 eylülde mağlup ederek, bölgeyi ele geçirdi. Bu arada, Murtaza Kuli Astarabad’a kaçtı ve burada kendisine güç topladı. Aynı zamanda Zend prensi Ali Murad han Zend, Azad Khan Afgan oğlu Mahmud han’ın emri altındaki bir Zend ve Afgan birliklerini Mazandaran’a gönderdi, Ağa Muhammed Han’ın kardeşi Cafer Kuli han üstüne gelen birliği püskürtmeyi başararak. Ağa Muhammed Han, Feth Ali Kuli ve Hüseyin Kuli ile birlikte, şimdiler Mazandaran’ın başkenti olan Babol’de konumlarını sağlamlaştırdı. Daha sonra Ağa Muhammed Han, Kumis, Semnan, Damgân, Şahrud ve Bastam’ı ele geçirdi. Ayrıca, Gilan hükümdarı Hidayetullah Han’ı da vasalı yaptı. Bundan sonra Semnan’da kardeşi Ali Kuli’ye, şehirlerin fethi konusundaki yardımlarından dolayı ödüllendirdi.

1781’de İran’la Asya’ya uzanan bölgelerle ticaret yapabilmek için ticaret yolu kurmak isteyen Rus İmparatorluğu, Marko Ivanovich Voinovich’in komutasında Gürgan’ın sahiline bir elçi göndererek, Eşref’teki ticaret ağı kurmak istemiştir. Ağa Muhammed Han ise talebi reddetmiş, Voinoviç reddini önemsemedi ve Ashurada adasında geçici bir yerleşim kurmaya devam etti. Hiçbir gemisi olmaya Ağa Muhammed Han, adayı geri alamadı; o sırada Voinovich’i ve bazı adamlarını kandırıp Astarabad’da çağırarak Voinovich’in ve adamlarını Ashurada’yı terk etmelerine kadar esir tuttu. Bir yıl sonra Ağa Muhammed Han, Gilan’ı işgal etti, çünkü Gilan hükümdarı Hidayetullah Zend Hanedanı’na tabi olmuştu. Hidayetullah daha sonra barış yapmak için Mirza Sadeq ve Ağa Sadık Lahiji adlı iki diplomatı, Ağa Muhammed’e gönderdi. Bir önlem olarak da Şirvan’a gitti. Diplomatlar, Gilan’ın başkenti Resht’e baskın düzenleyen ve servetlerini ele geçiren Ağa Muhammed Han’la uygun bir barış yapamadı. Kardeşi Cafer Kuli Han’ı, Irak-ı Acemin kuzeyini fethetmek üzere gönderdi.Sonra Zend Ordusunu Rey(Şimdilerde Kereç) bozguna uğratıp Kazvin’i ele geçirdi. Sonra Zencen’e yürüyerek burayı ele geçirdi. 1783’te Ağa Muhammed Han, Zand kontrolünde olan bir şehir olan Tahran’ı kuşattı. Kuşatma sırasında şehirde çıkan veba, Ağa Muhammed Han’ın Ordugahına yayılınca kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı.

Ertesi yıl Ali Murad Han, Ağa Muhammed Han’ın önceki yılda Tahran’a yaptığı saldırıya misilleme yaparak, oğlu Üveyis Han’ı Mazandaran’a büyük bir orduyla göndermesiyle, halk hızlıca teslim oldu. Ağa Muhammed Han ve birkaç destekçisi Astarabad’a kaçtı ve burada şehri mümkün olduğu kadar sağlamlaştırmaya çalıştı. Bu arada, Murtaza Kuli bağlılığını değiştirerek Zend Hanedanı’na hizmet etmeye başladı. Ali Murad Han akrabası Muhammed Zahir Han’ın komutasında Astarabad’a bir ordu gönderdi ve şehri kuşattı. Ağa Muhammed Han Bir kuşatma durumu olasılığıyla önceden erzak temin etmişti. Askerleri, her gün kuşatmacıların hakimiyetini sınırlandırmak için kırsal alanda atık kalmaya çalıştılar. Bu sonunda kuşatmacıların durumunu sürdürülemez hale getirdi ve Ağa Muhammed Han kenti terk etmelerine izin verdi. Muhammed Zahir Han, Karakum Çölüne doğru kaçtı ancak Ağa Muhammed Han’ın müttefikleri tarafından Yamutta yakalandı. Adamlarından sadece birkaçı hayatta kalmayı başardı. Bu arada, Ağa Muhammed Han, Eşref yakınlarındaki bir Zend garnizonunu mağlup etti ve daha sonra Sari’ye doğru yürüdü. Kasım 1784’ün başında Ağa Muhammed Zand kuvvetlerini Mazenderan’dan attı.

Bu arada Ali Murad Han başka bir Zend birliklerini yetiştirmişti, kuzeni Rüstem Han Zend’in emri altında Mazandaran’a gönderdiği ordu, Ağa Muhammed Han tarafından bozguna uğratıldı. Ali Murad Han 11 Şubat 1785’te öldü. Ağa Muhammed Han ölümünden haberdar olduğunda, onu yakalamak için Tahran’a gitmişti. Kente vardığında, buranın sakinleri kapıları hızla kapattı ve kapıyı yalnızca İran Şahı için açacaklarını söyledi, Onlara göre Ali Murad Han’dan sonra Cafer Han Zend idi. Böylece Ağa Muhammed Han, İran’ın Şahı olarak tanınmak için Cafer Han’ı yenmeye mecbur kaldı. Bunun üzerine çabucak İsfahan’a yürüdü. Cafer Han adamlarını, Ağa Muhammed Han’ın şehre doğru ilerlemesini durdurmak için gönderdi, ne varki hiçbir direniş olmaksızın Kum’a çekildiler. Daha sonra, Cafer Han, Keşan yakınlarındaki orduyu yenen Ağa Muhammed Han’a karşı daha büyük bir Zend ordusu gönderdi ve Şiraz’a kaçtı. Agha Muhammed İsfahan’a gelerek, burada Zend hazinesi ve Cafer Han’ın hareminden kalan şeyleri ele geçirdi. Böylece Kaçar birlikleri şehri yağmaladı. 1785 yılının yaz aylarında Ağa Muhammed Han, kenti Irak-I Acem’teki seferleri için merkez seçti ve Bahtiyari Reislerini hâkimiyeti altına aldı. Ardından Tahran’a gitti ve yönetime eski bir Zend komutanını atadı. Tahran’a geldiğinde, şehir sonunda ona teslim oldu. Aynı zamanda adamları Hemedan’ı ele geçirdi ve birçok Kürt ve Türk aşiretlerini Kaçar yönetimine bağladı. 12 Mart 1786’da Ağa Muhammed Han, Tahran’ı başkent yaptı. Şehrin o zamana kadar 15.000-30.000 kişilik bir nüfusu vardı. Bu dönemde, Ağa Muhammed Han kendisini İran’ın şahı olarak görüyor; ancak “Şah” unvanından kaçınıyordu. Ağa Muhammed Han’ın Kuzey İran’da bulunduğu sırada, Cafer Han hızlı bir şekilde İsfahan’a yürüdü ve şehri yeniden ele geçirdi. Daha sonra Keşan ve Kum’a birlikler gönderdi, Hemedan’a doğru yürüdü. Ancak yerel aşiret reisleri, arasından Hüsrev Han ve Muhammed Hüseyin Han Karagözlü tarafından yenilerek İsfahan’a çekildi. Agha Muhammed Han, Zendlilerin İsfahan’ı ve çevresini istila etmesini öğrendiğinde, hızla şehre doğru ilerledi ve böylece Cafer Han, Şiraz’a geri dönmek zorunda kaldı. Aga Muhammed Han sonra Şehrin Valisi olarak Cafer Kuli Han’ı atadı. Bununla birlikte, Zencen valisi kısa süre sonra ayaklandı ve Ağa Muhammed Han’ı kuzeye geri dönerek buradaki isyanı bastırdı.

Bir süre sonra Taki Han (Yezd’in Yöneticisi) adlı başka bir yerel yönetime sahip olan yerel bir hükümdar Cafer Han’ı yenerek ele geçirdiği zenginlikle, Kaçar bölgelerini işgal etti ve İsfahan’a yürüdü. Bunun üzerine Ağa Muhammed Han güneye doğru giderek. 1788’de İsfahan’da Cafer Kuli Han’la bir araya geldi ve bir süre sonra Taki Han’a Kaçar hâkimiyetini kabul ettirdi ve sonra dağlara kaçan bazı Kâşkay kabilelerini cezalandırdı. Daha sonra Ağa Muhammed Şiraz’a yaklaştı ve burada Cafer Han’ı şehir dışına yenmeyi umdu, çünkü kalenin savunması güçlü olduğu için zapt etmesi güçtü. Ne var ki Ağa Muhammed Han sebebiyle Cafer Han şehirden çıkmadı. Ağa Muhammed Han, İsfahan’a geri döndü ve orada Cafer Kuli Han’ın yerine İsfehan valisi olarak kardeşi Ali Kuli’yi tayin ettikten Sonra Tahran’a gitti. Cafer Han, İsfahan ve çevresi için bir saldırı daha hazırlamak için bir ordu oluşturmaya başlaması, Agha Muhammed Han ile bir kez daha kuzeye inmeye mecbur etti. Ali kuli, bunu öğrenmesiyle, İsfahan’ın güneyindeki bir şehir olan Kumişah’a bir grup aşiret gönderdi. Bununla birlikte, Cafer han onları kolayca yenmeyi başarmasıyla. Ali Kuli, Kaşan’a çekildi. Bunu öğrenen Ağa Muhammed Han, hızla İsfahan’a doğru yürüdü ki, Cafar Han’ın bir kez daha Şiraz’a çekildi. Ağa Muhammed Han tekrar Şiraz’a saldırmak yerine Tahran’a döndü. Cafer Han, 23 Ocak 1789’da öldürüldü, taht çıkmak için savaşan birkaç Zand prensi arasında dört aylık süren bir iç savaşa başladı. Mayıs ayında Cafer Han’ın oğlu Lutf Ali Han, bu iç savaşta galip çıktı. Bu dönemde de Ağa Muhammed Han’ın tahta çıkmasıyla (ancak taç giymemiştir) yeğeni Baba Han’ı (daha sonra Feth Ali Şah Kaçar olarak anılacaktır) vârisi olarak atandı. Böylece 1789 hükümdarlığı başladı.

Şimdi Zand hanedanı Cafer Han Zend’in yönetiminden çıkması, Ağa Muhammed Han, Şiraz’ı kuşatmak için bir fırsat olarak gördü. Şehre doğru yaklaşırken Lutf Ali Han tarafından saldırıya uğradı. 25 Haziran 1789’da bir savaş yapıldı, Lutf Ali Han’ın Şiraz’a çekilmesi ve ardından Ağa Muhammed Han’ın onu takip etmesi ve şehri kuşatmasıyla sonuçlandı. Kuşatma 7 Eylül’e kadar sürdü. Bir kamp kurdu ve Tahran’a geri döndü ve burada devam eden Nowruz’un sonuna kadar kaldı. 17 Mayıs 1790’da Ağa Muhammed Han bir kez daha Şiraz’a doğru yürüdü. Fars’a ulaştığında, Bihbahan valisi otoritesini kabul etti. Ağa Muhammed Han, daha sonra kendisini Kaçar Hanedanı’nın en büyük mirasçısı olarak gördüğü ve Cafer Kuli Han’la ihtilaf düştü. Ardından Ağa Muhammed Cafer Kuli Han’ı idam ettirdi.

Lutf Ali Han, Kerman’da sorun yaşamasıyla, Böylelikle Ağa Muhammed Han Azerbaycan’a özgürce odaklanabilmesine olanak verdi. Baba Han’ı Irak-I Acem valiliğine atadı ve 1791 ilkbaharında Azerbaycan’a yürüdü. Talış Hanlığını Kaçar otoritesini kabul ettirmek için göreceli Süleyman Han Koyunluyu gönderdi, Tarum’a gitti. Ağa Muhammed Han daha sonra Sarab’a gitti ve burada Sarab Hanlığı’na boyun eğdirdi. Ardabil’e giderek Ardabil Hanlığını ele geçirerek şehrin tapınağını ziyaret etti. Sonunda kendisine karşı direnişe geçen Karadağ Hanlığın’a gitti. Donboli soylularından olan Hüseyin Kuli Donboli’yi Hoy ve Tebriz’in valiliğine atadı.

Agha Muhammed Han Azerbaycan’ı fethederken Lutf Ali Han, İsfahan’a saldırma fırsatı buldu. Ancak Şiraz’ın gözde valisi Hacı İbrahim Şirazi, Lutf Ali Han’ın bir darbe yapmak için şehirde yokluğunu beklerken, Zand hükümdarı generali olan kardeşi Muhammed Hüseyin Şirazi, diğer birçok birlikle birlikte müttefik oldu. Lutf Ali Han, Şiraz’a doğru hızlıca gitti, ama şehre geldiğinde halk kapıyı açmayınca. Dağlara çekilip ve Şiraz’ı ele geçirecek kadar büyük bir ordu toplamaya başladı. Hacı İbrahim daha sonra kendisine kabul ettiği takdirde kendisine 3.000 kısrak vermeyi teklif eden ve Fars’ın vermeyi taahhüt ederek Muhammed Han’a bir elçi gönderdi. Ağa Muhammed Han, Fars’a geldiğinde Hacı İbrahim’i bütün vilayetin valisi olarak atadı ve adamlarından birisini Lutf Ali Han’ın ailesini Tahran’a götürüp, Zand ailesinin mülklerini almaya gönderdi. Dahası, Baba Han’a, gerektiğinde Hacı İbrahim’e yardım etmeye hazır olmak için Şiraz yakınlarındaki bir garnizon kurmasını emretti.

Bu arada Lutf Ali han, Hacı İbrahim tarafından gönderilen orduyu mağlup ederek Kazerun kalesini eline geçirdi. Daha sonra Şiraz’ın dışındaki kırlara yürüdü ve şehri açlıktan öldürmeye çalıştı. Bir süre sonra, Kacar ordusu Lutf Ali han’ın adamlarına saldırdı ve Lotf Ali han’ın kendisi savaşa katılmaya karar verinceye kadar Kaçar ordusu yenildi. Ağa Muhammed Han bu konuyu öğrendiğinde Hacı İbrahim’in kuvvetlerini güçlendirmek için 7 bin atlı gönderdi ve yakınlardaki garnizondan kalan Kaçar kuvvetlerine aynı şeyi yapmak için emir verdi. Lotf Ali Khan, takviyelerin Şiraz’a gelmesine izin vererek, Hacı ibrahim kuvvetleri güçlendiği anda Şiraz’tan çıkacaklarını ve bir meydan muharebesi yapacaklarını inanarak bekledi. Tahmininde doğru olan Lutf Ali Han Kısa sürede Şiraz’ın batısında, Hacı İbrahim’i yeneceği bir savaş gerçekleşti. Daha sonra, 5 Haziran 1792’de Lutf Ali han adamlarıyla, az bir kuvveti olan Ağa Muhammed Han’ın Persepolis yakınlarındaki kampında cesur bir gece baskını düzenledi. Ancak Ağa Muhammed Han’ın orada olmadığına kanarak mağlubiyete uğradı. İki sene sonra, Krtsanı Savaşı ile Doğu Gürcistan’ı ve Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya’daki diğer ana bölgeleri İran’a geri kazandırınca, aynen Nadir Şah’ın altmış yıl önce yaptığı gibi Shahanshah’ lığını(Kralların Kralı) Mugan ovasında ilan etti.

II. Vittorio Emanuele
Sardinya Kralı
Hüküm süresi	23 Mart 1849 – 17 Mart 1861
Önce gelen	Carlo Alberto
İtalya kralı
Hüküm süresi	17 Mart 1861 – 9 Ocak 1878
Sonra gelen	I. Umberto
Doğum	16 Mart 1820 Palazzo Carignano, Torino, Sardinya Krallığı
Ölüm	9 Ocak 1878 (57 yaşında) Roma, İtalya Krallığı
Defin	Pantheon, Roma, İtalya Krallığı
Eş(ler)i	Maria Adelaide Rosa Vercellana
Çocuk(lar)ı	Maria Clotilde, Napoléon Prensesi I. Umberto I. Amadeo Oddone, Montferrat Dükü Maria Pia, Portekiz Kraliçesi
Tam adı Vittorio Emanuele Maria Alberto Eugenio Ferdinando Tommaso di Savoia
Hanedan	Savoy Hanedanı
Babası	Carlo Albert
Annesi	Maria Theresa of Austria
Dini	Roma Katoliği
İmza

II. Vittorio Emanuele (14 Mart 1820 – 9 Ocak 1878), 1849-1861 yılları arasında Sardinya Krallığı’nın kralı, 1861 yılından ölene kadar İtalya Krallığı’nın ilk kralıydı. İtalyanca Padre della Patria (Vatan Babanın babası) adıyla anılır.

Vittorio Emanuele Sardinya Kralı Carlo Alberto’nun büyük oğludur. 1820 yılında Torino’da doğdu. 1849 yılından babasının Novara Savaşında aldığı büyük bir yenilgi üzerine tahta çıktı. Camillo Benso’yu başbakanlığa atadı. İtalya’nın birleşmesi fikrinin simgesi haline geldi. İtalya’nın birleşmesi için Avrupa’nın diğer ülkelerinin desteğini kazanmak amacıyla Sardinya Krallığı’nı Rusya’ya karşı Kırım Savaşı’na soktu.

Giuseppe Garibaldi’nin bağımsızlık savaşını destekledi. 17 Mart 1861 tarihinde İtalya kralı ilan edildi. 20 Eylül 1871’de Roma’ya girerek, kenti başkent ilan etti. Papa tarafından aforoz edildi. 1878 yılında öldü ve yerine oğlu I. Umberto kral ilan edildi.

I. Umberto
İtalya kralı
Hüküm süresi	9 Ocak 1878 – 29 Temmuz 1900
Önce gelen	II. Vittorio Emanuele
Sonra gelen	III. Vittorio Emanuele
Doğum	14 Mart 1844 Torino, Sardinya Krallığı
Ölüm	29 Temmuz 1900 (56 yaşında) Monza, İtalya Krallığı
Defin	Pantheon, Roma, İtalya Krallığı
Eş(ler)i	Savoylu Margherita
Tam adı Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio di Savoia
Hanedan	Savoy Hanedanı
Babası	II. Vittorio Emanuele
Annesi	Maria Adelaide
Dini	Roma Katoliği
İmza

I. Umberto (14 Mart 1844 – 29 Temmuz 1900), Savoya dükü ve İtalya kralı (1878-1900).^[1]

Eksiksiz bir askeri eğitimden geçtikten sonra ilk kez 1866’da Avusturya’ya karşı savaştı.^[1] İtalyan ordusu Haziran 1866’da Custoza Muharebesi’nde dağıldığında soğukkanlı ve kararlı önderliğiyle birliklerini kurtararak büyük ün kazandı. Nisan 1868’de kuzeni olan Savoia prensesi Margherita Teresa Giovanna’yla evlendi. 9 Ocak 1878’de tahta çıktı. Meşruti rejime saygı göstermesi, İtalya’daki farklı siyasi ve bölgesel ögeleri bağdaştırma çabası sol güçlerin kuşkularını yatıştırdı. Ama gene de kişisel yetkilerini otoriter bir anlayışla kullanıyordu. Bu yetkilerine dayanarak İtalya’nın Almanya ve Avusturya-Macaristan’la Üçlü İttifak’a girmesini sağladı (20 Mayıs 1882).^[1] Dahası, ülkesinin kaynaklarının kısıtlılığına karşın silahlanma yarışına katıldı ve Afrika’da sömürgeci maceralara katıldı.

Fransa’yla 1888’de girişilen gümrük savaşı ciddi ekonomik sorunlara yol açtı. İtalya’nın 1896’da Adowa Muharebesi’nde Etiyopya’ya yenilmesi ise İtalyan sömürgeciliğinin sonunu getirdi.^[1] Umberto tırmanan toplumsal huzursuzluk karşısında 1898’de sıkıyönetim ilan etti ve özellikle Milano’da şiddetli bir baskı politikası uygulamaya başladı. Kargaşanın doruğunda New Jersey’li Gaetano Bresci adında bir anarşist tarafından öldürüldü.

Memduh Ün
Doğum	Arif Memduh Ün 14 Mart 1920 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	16 Ekim 2015 (95 yaşında) Bodrum, Muğla, Türkiye
Ölüm sebebi	Akciğerlerinde sıvı birikmesi, yüksek tansiyon ve yaşa bağlı organ yetmezliği
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	Vefa Lisesi, İstanbul
Meslek	Futbolcu, oyuncu, senarist, yapımcı, yönetmen
Etkin yıllar	1948-2005
Evlilik	Cahide Şen (e. 1949; ö. 2015)
Partner(ler)	Fatma Girik (1958-2015)
Çocuk(lar)	Sevda Ün Uğur Ün
Ödüller	Tüm Liste

Arif Memduh Ün (14 Mart 1920, İstanbul – 16 Ekim 2015, Muğla), Türk futbolcu, sinema yönetmeni, oyuncu,^[1] kurgucu, senarist, yapımcı, öğretim görevlisi ve Onursal Profesör.^[2]

1947-2005 yılları arasında yapımcı olarak 124, yönetmen olarak 72, oyuncu olarak ise 48 filme imza atmıştır.^[3]

1920’de İstanbul Kasımpaşa’da dünyaya geldi.^[4][5] Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.^[4]

1937’de Vefa Lisesinden mezun oldu.^[6] 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki eğitimini üçüncü sınıfta bıraktı.

Ortaokulda futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de BJK Beşiktaş’ta yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu.^[5] Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antrenmanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası’nda, TCDD’de ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.

1947’de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın “Damga” filminde oynaması teklifi üzerine Turhan Ün takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı.^[3] 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi^[4]

İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı.^[5] Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ilk yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşavir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular.^[3] 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954’te yönetmenliğe geçti.^[3] İlk filmi Düşman Aşıklar’ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü.^[3] Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.

Ün, 1958’de Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi.^[3] Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı. Bu dönemde Fatma Girik’le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat-boyu devam etti.^[4]

1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı. Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de ortaklığı sona erdi ve Uğur Film‘i kurdu.^[3] Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi.

1960’ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris’in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivali’nde “En İyi Yönetmen” ve “En İyi Film” ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı.^[6] Kemal Tahir’in senaryosunu yazdığı Namusum İçin’i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.

1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapımcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.

1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.

Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Sinema sanatçısı Memduh Ün 16 Ekim 2015 tarihinde tedavi gördüğü Bodrum’da 95 yaşında öldü.^[7]

Yıl	Yapım	Diyaloglar	Kurgu	Oyuncu	Senarist	Yapımcı	Yönetmen	Müzik	Not(lar)	Yıl	Yapım	Diyaloglar	Kurgu	Oyuncu	Senarist	Yapımcı	Yönetmen	Müzik	Not(lar)
1948	Damga									1971	Zehir Hafiye
1949	Karadeniz Postası									1971	Önce Sev Sonra Vur
1951	Hayat Acıları/Gülnaz									1972	Murat İle Nazlı
1952	Onu Ben Öldürdüm									1972	Para
1953	Uç Baba Torik									1972	Sezercik Aslan Parçası
1953	Aşk Izdırabtır									1972	Battal Gazi’nin İntikamı
1954	Yaban Kız									1972	Çöl Kartalı
1955	Öp Babanın Elini									1972	Leyla ile Mecnun
1955	Yetim Yavrular									1972	Namus
1955	Günahkar Baba									1972	Acı Yudum
1955	Düşman Aşıklar									1972	Evlat
1956	Piç / Kahpe Dünya									1972	Feryat
1956	Zeynep’ın İntikamı									1973	Gönülden Yaralılar
1956	Ana Hasreti									1973	Toprak Ana
1957	Yetim Ömer									1973	Kara Orkun
1957	Bir Serseri									1973	Battal Gazi Geliyor
1957	Zeynebin Aşkı/Güllü Fatma									1973	Yanaşma
1958	Çoban Kızı									1973	Ezo Gelin
1958	Sokak Çocuğu									1973	Hazreti Ömer’in Adaleti
1958	Üç Arkadaş									1974	Battal Gazi’nin Oğlu
1958	Ayşe’nin Çilesi									1974	Önce Vatan
1958	Murada Ereceğiz									1974	Talihsiz Yavrum
1958	Ana Hasreti/Dertli Ana									1975	Ağrı Dağı Efsanesi
1960	Mahallenin Sevgilisi									1975	Cellat
1960	Ateşten Damla									1975	Kadınım
1960	Ayşecik									1975	İnsan Avcısı
1960	Ölüm Peşimizde									1975	Çapkın Hırsız
1960	Kırık Çanaklar									1975	Kılıç Aslan
1960	Namus Uğruna									1975	Kokla Beni Melahat
1960	Ölüm Perdesi									1976	Bulunmaz Uşak
1961	Avare Mustafa									1976	Hasip ile Nasip
1961	Güneş Doğmasın									1976	Korkusuz Cengaver
1961	Boş Yuva									1976	İntikam Meleği / Kadın Hamlet
1961	Yasak Aşk									1976	Taksi Şoförü
1961	Seviştiğimiz Günler									1976	Darbe
1962	Belalı Torun									1976	Delicesine
1962	Akasyalar Açarken									1977	Bir Tanem
1962	Kısmetin En Güzeli									1977	Akrep Yuvası
1962	Üç Tekerlekli Bisiklet									1977	Ana Ocağı
1962	Rıfat Diye Biri									1977	Hakanlar Çarpışıyor
1962	Ayşecik Yavru Melek									1977	Altay’dan Gelen Yiğit
1963	Bire On Vardı									1977	Cemil Dönüyor
1963	Çapkın Kız									1977	Yıkılmayan Adam
1963	Yavaş Gel Güzelim									1978	Cevriyem
1963	Aşk Hırsızı									1978	Gelincik
1964	Halk Çocuğu									1978	Yaşam Kavgası
1964	Kanun Karşısında									1978	Derdim Dünyadan Büyük
1964	Öp Annemin Elini									1979	Bekçiler Kralı
1964	Ağaçlar Ayakta Ölür									1979	İstanbul 1979
1964	Dağ Başını Duman Almış									1979	Umudumuz Şaban
1964	Kırk Küçük Anne									1979	Kanun Gücü
1964	Erkek Ali									1979	Köşe Kapmaca
1964	Kalbe Vuran Düşman									1979	Vah Başımıza Gelenler
1964	Keşanlı Ali Destanı									1980	Devlet Kuşu
1964	İstanbul’un Kızları									1980	Gol Kralı
1965	Yıldız Tepe									1980	Zübük
1965	Namusum İçin									1981	Kanlı Nigar
1965	Kırık Hayatlar									1982	Kaçak
1965	Namusum İçin									1982	Gülsüm Ana
1965	Canım Sana Feda									1982	Doktor Civanım
1965	Yasak Sokaklar									1982	Yürek Yarası
1965	Canın Cehenneme									1982	Yaşamak Seninle Güzel
1965	Veda Busesi									1983	Kılıbık
1966	Aslan Pençesi									1983	Çarıklı Milyoner
1966	Fakir Çocuklar									1984	Postacı
1966	Vahşi Sevda									1984	Ortadirek Şaban
1966	Altın Çocuk									1984	Ömrümün Tek Gecesi
1966	Erkek Ve Dişi									1984	Sokaktan Gelen Kadın
1966	Üç Korkusuz Arkadaş									1984	Dağınık Yatak
1966	Karakolda Ayna Var									1985	Gurbetçi Şaban
1966	Kanunsuz Yol									1985	Katma Değer Şaban
1967	Aslan Yürekli Kabadayı									1985	Kahreden Gençlik
1967	Yaprak Dökümü									1985	Paranın Esiri
1967	Zilli Nazife									1986	Garip
1967	Son Gece									1986	Oğlum Oğlum
1967	Son Gece									1986	Deli Deli Küpeli
1967	Kız Kolunda Damga Var									1986	Vazife Uğruna
1967	Serseri									1987	Gönül Dostları
1968	İlk ve Son									1987	Kiracı
1968	Vuruldum Bir Kıza									1987	Yakışıklı
1968	Köroğlu									1987	Yeniden Doğmak
1969	İnsanlar Yaşadıkça									1988	Bıçkın
1969	Büyük Yemin									1988	Bu Devrin Kadını
1969	Ölmüş Bir Kadının Mektupları									1988	Öğretmen
1969	Vatan ve Namık Kemal									1988	Bir yudum insan-Ayhan Işık
1969	Boş Beşik									1989	Zehir Hafiye
1970	Kara Peçe									1989	Polis Dosyası
1970	Dağların Kartalı									1990	Bütün Kapılar Kapalıydı
1970	Meçhul Kadın									1990	Gün Ortasında Karanlık
1970	Şoför Nebahat									1992	Zıkkımın Kökü
1970	Aşk Ve Tabanca									1992	Düş Gezginleri
1970	Beyaz Güller									1995	Yer Çekimli Aşklar
1971	Üç Arkadaş									1995	Ona Sevdiğimi Söyle
1971	Satın Alınan Koca									2005	Sinema Bir Mucizedir
1971	Battal Gazi Destanı									2007	Salih Tozan Belgeseli
1971	Kerem İle Aslı									2008	İzzet Günay Belgeseli
1971	Umutsuzlar