Yaptıkları zamlar yetmedi! Gözü dönen fırsatçılar yeni oyuna baÅŸladı

Bir taraftan salgınla evde geçirilen sürenin artması, diÄŸer taraftan saÄŸlıklı beslenmeye verilen önemle birlikte meyve tüketimi/talebi oldukça yüksek. Ancak tam da bu dönemde fiyatlar, meyveyi tüketici için neredeyse ‘lüks’ haline getirdi. 7 liraya elma, 9 liraya ayva, 12 liraya muz, 9 liraya nar, 10 liraya portakal neredeyse piyasanın ‘normal’i oldu. Daha uygun fiyatlı ürünlerin çoÄŸu ise ya üçüncü sınıf ya da dökme olarak tabir edilen cinsten. Peki üretici bölgelerde neler oluyor?

Milliyet gazetesinden Duygu ErdoÄŸan, tüm kış meyvelerinin en iyisinin üretildiÄŸi bölgelerdeki üreticilerle konuÅŸtu, son üretici fiyatları hakkında bilgi aldı. Peki üretici fiyatlarının semt pazarı ve market fiyatlarıyla karşılaÅŸtırması nasıl? 

Bu sezon narenciyede fiyat artışı kaçınılmaz görülmüÅŸtü. Aşırı sıcaklar erkenci çeÅŸitler üzerinde önemli kayıplara neden olmuÅŸ, ardından ise bölgede yaÅŸanan aşırı yağış ve fırtına da bazı bahçeleri vurmuÅŸtu. BeklendiÄŸi gibi oldu... Finike portakalı yani en iyi portakal için 10 lira olarak sunulan fiyat, diÄŸer çeÅŸitlerde 7-8 lira aralığında bulunuyor.

TAKLÄ°TÇÄ° DE KAZANIYOR

Ancak önemli bir sıkıntı var. Finike’nin 10 liradan satıldığını görenler, Mersin’den Adana’dan daha düÅŸük fiyata aldığı portakalı da ‘Finike’ diye satıyor. Tüketici hem yanıltılıyor, hem de daha fazla para ödüyor. Antalya Finike Ziraat Odası BaÅŸkanı Halil SarıçobanoÄŸlu, “Hepsini Finike diye satıyorlar. Serik’ten alınan Mersin’den alınan gelip burada Finike markası vuruluyor. Tüketici de, marka da zarar görüyor. Finike, düzgün kabuklu olur, posası ağızda erir” dedi.

Son tüketim verilerine bakıldığında bölgedeki narenciyenin sezon sonuna kadar tüketiciye yeteceÄŸini belirtirken SarıçobanoÄŸlu, fiyatlara iliÅŸkin ÅŸu deÄŸerlendirmeyi yaptı:

“Portakal dalında 3 liraya alındı. Masrafı, tüccar karı ile buradan 4.5 liraya çıkıyor. Yani büyükÅŸehirlerde en iyi portakal için bu dönemde en fazla 7 lirayı uygun görüyoruz. Limon üreticide 2 lira, dolayısıyla Ä°stanbul’da 5 lira normal görülebilir. Nar ise buzhanelere 2.5-3 liradan konuldu. Bir kısmı çürük çıkabilir. Bu maliyetlerle ve tüketimdeki talebi fırsat bilip fiyatı artırıyorlar. Portakalda ürünün maliyeti bize zaten 1.5 lira iken, bir de iklim zararı nedeniyle bu maliyet 3 lirayı buldu. Kâr etmeden satıyoruz. Aracılar ise hem çiftçiden fazla kazanıyor, hem tüketiciye iki misli fiyata yediriyor.”

‘ÇIKMA AYVA’YI SATIYORLAR

Geyve Ziraat Odası BaÅŸkanı Süleyman Pınar, ‘ayvanın baÅŸkentinden’ son bilgileri paylaşıyor. Åžu anda üreticide çok az ayva kaldığını belirten Pınar, çoÄŸunun tüccar tarafından alındığını hatırlattı. Pınar, “Åžu anda üreticiden 3-4 liraya çıkıyor. Markette 10 liranın üzerinde olduÄŸunu görüyoruz. Hatta ilk çıkışında üreticiden 1 lira 70 kuruÅŸ ile 2.5 lira arasında satılmıştı. Yani o fiyattan alan da yine 10 liraya satıyor” dedi. Pazarda markette karşımıza 3-4 liraya satılan ayvalar da çıkıyor. Pınar, ÅŸunları söylüyor: “Biz bunlara ‘çıkma’ ayva deriz. Yani iyisi ayrıldıktan sonra kalan, fabrikalara meyve suyu vs için gönderilen ayvadır. Dördüncü sınıf... O çıkma ayvanın bile 3-4 lira olması çok garip."

Ticaret Bakanlığı, 81 ildeki market, pazar yeri ve hallerde son bir haftada 1674 iÅŸletmede 22 bin 535 ürüne fahiÅŸ fiyat denetimi yaptı. Denetimlerde 120 firmaya 3.5 milyon lira para cezası kesildiÄŸi öÄŸrenildi. Haksız Fiyat DeÄŸerlendirme Kurulu, bugüne kadar 495 firmaya, 15 milyon 480 bin lira ceza kesti.

2.5 LÄ°RAYA ÇIKTI 10 LÄ°RA OLDU

Bu dönemin dikkat çeken meyvelerinden biri de nar. Üreticiden ilk çıkış fiyatı 2.5 lira olan nar, mekan ayırt etmeksizin 9.5-10.5 lira arasında fiyatlara satılıyor. Siirt Nar Üreticileri BirliÄŸi BaÅŸkanı Ä°zzettin Kurum, ÅŸu an toptan fiyatın 3.5 lira olduÄŸunu hatırlatırken, “Tüccarlar, ‘Buz haneye koyduk, büyük kısmı çürüyor, onun maliyetini de fiyata ekliyoruz’ diyorlar. Bizim narlarımızdan 100 taneden biri bile soÄŸuk hava deposunda çürümez. Tüketicileri çeÅŸitli algılarla, bahanelerle kandırmak istiyorlar. Bütün çiftçiler maÄŸduruz ama birilerinin iyi para kazandığı kesin. Arada 4-5 kat fark olması hiçbir durumla açıklanamaz. Bu ÅŸartlarda en fazla 6 lira makul bir fiyattır” diye konuÅŸtu.

"‘ELMAYI ALAN YOK’ AMA..."

Elma da bu yıl tüketiciyi yalnız bıraktı. Pazarda 5, markette 7 liranın altında fiyata elma bulmak zor. Antalya Kumluca Ziraat Odası BaÅŸkanı Hidayet Kökce, “Elma 2 lira ama alan yok” derken; bir taraftan üreticinin zor durumda bırakıldığını, diÄŸer taraftan ise tüketicinin uygun fiyata bol üründen mahrum bırakıldığını dile getiriyor.

"DÄ°REKT TÜKETÄ°CÄ°YE ULAÅžMALI"

Çiftçiden düÅŸük fiyata alınan sebze meyvenin tüketiciye ulaÅŸana kadar deÄŸiÅŸtirdiÄŸi ellerin kontrol edilemediÄŸini belirten Adana YüreÄŸir Ziraat Odası BaÅŸkanı Mehmet Akın DoÄŸan, ilçelerin büyüklüklerine göre ana arterler üzerinde kira yükü olmayan küçük hâl alanlarının oluÅŸturulmasının yararlı olacağını söyledi. DoÄŸan, “Üreticiden çıkan ürün kamyonla direkt bu hal alanlarına taşınır ve tüketiciyle buluÅŸur. Åžu anda mandalina dal fiyatı 2.5-3 lira, portakal 2.5 lira, greyfurt 2.5 lira” dedi.

"GÄ°RDÄ° MALÄ°YETÄ° %50 ARTTI"

Halil SarıçobanoÄŸlu, çiftçilerin üretime ara vermeden her koÅŸulda toprağında olduÄŸunu anlatırken, bu karşılık artan girdi maliyetleriyle mücadele ettiÄŸini söyledi. SarıçobanoÄŸlu, “2020’de 2019 yılına göre maliyetlerimiz yüzde 50 artmıştır. Gübre, mazot gibi önemli kalemler bizi zorluyor. Yeni ürünü bu koÅŸullarda nasıl ekeceÄŸimizi kara kara düÅŸünüyoruz. Bu konuya köklü bir çözüm bulunması, bizler için çok önemli” dedi.

ÇÖZÜM ÖNERÄ°LERÄ°…

Tarladan sofraya ulaÅŸan zincir tüm hatlarıyla denetlenmeli.

Üreticiye maliyetleri konusunda doÄŸru ve zamanında destek saÄŸlanmalı.

Ä°klim ve mevsimsel etkiler takip edilmeli.

Tüccar- komisyoncu, marketlerin alım miktarları ve alım/satım faturaları incelenmeli.

Küçük üreticinin korunması ve tüketiciye ulaşımının kolaylaÅŸtırılması saÄŸlanmalı.