YaÄŸda fırsatçılık: Kur düÅŸtü fiyatlar düÅŸmüyor

Ayçiçek yağında son aylardaki fiyat artışı yüzde 75’i buldu. 5 litrelik sıvı yağın fiyatı 40 liradan 70 liraya çıkarılmasının arkasında yatan en önemli neden spekülatif zamlar olarak dikkat çekiyor. AÄŸustos-Kasım 2020 döneminde yüzde 40 zamlanan 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı 40-50 liradan önce 60 liraya çıkarıldı. Ä°thalattan kaynaklı hammadde maliyetinin artışı gerekçe gösterilerek yapılan fahiÅŸ zamların ardından 5 litrelik sıvı yağın fiyatının 70-80 liraya kadar tırmandırıldı.

Ekim ayının ortalarında kurlarda yaÅŸanan artıştan kaynaklanan ilk dalga zamlar, kurlar geri çekilse de geri alınmadı. Ekim ortasından bu yana Dolar/TL seviyesi 8,5’ten 7,40’a, Avro/TL ise 10,1’den 9 liraya geriledi. Buna karşın yaÄŸ fiyatları aÅŸağı düÅŸmediÄŸi gibi, artmaya devam etmesi büyük tepki çekiyor.

FIRSATÇILIK DÄ°Z BOYU

Döviz kurları son 3 ayda ciddi miktarda geri çekilmesine raÄŸmen, sıvı yaÄŸ fiyatlarının artmaya devam etmesi, “fırsatçılık” olarak deÄŸerlendiriliyor. Arz-talep dengesiyle uyuÅŸmayan spekülatif fiyat artışlarına kamuoyundan büyük tepki var. VatandaÅŸlar, dünya genelinde yaÅŸanması beklenen kuraklık bahanesiyle gıda stokları yapan kesimlere yönelik denetimlerin sıklaÅŸtırılmasını istiyor.

DENETÄ°MLERDEN NE ÇIKACAK?

Tepkiler üzerine Ticaret Bakanlığı denetimlerini sıklaÅŸtırdı. Türkiye genelinde 19-20 Ocak’ta gerçekleÅŸtirilen fiyat denetimlerinde 562 iÅŸletme bazında 9 bin 870 ürün incelendi. Elde edilen veriler Haksız Fiyat DeÄŸerlendirme Kurulu tarafından deÄŸerlendirilecek, Haksız fiyat artışı ile stokçuluk yaptığı tespit edilenlere idari para cezası uygulanacak. Ticaret Bakanlığı’na baÄŸlı faaliyet gösteren “Haksız Fiyat DeÄŸerlendirme Kurulu”nun yaptığı denetimlerde nasıl bir sonuç çıkacağı merak ediliyor.

CAYDIRICI CEZALAR VERÄ°LSÄ°N

Bu hafta yapılan denetimlerde elde edilen veriler Haksız Fiyat DeÄŸerlendirme Kurulu tarafından deÄŸerlendirilecek. Firmaların savunmalarının alınmasının ardından haksız fiyat artışında bulunduÄŸu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduÄŸu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası uygulanacak. GeçtiÄŸimiz yıllarda da benzer fiyat spekülasyonlarının yapıldığını hatırlatan vatandaÅŸlar, caydırıcı olması için ceza miktarlarının yükseltilmesi gerektiÄŸini söylüyor.

ODALAR, BORSALAR VE BÄ°RLÄ°KLER NEDEN SESSÄ°Z?

Haksız Fiyat DeÄŸerlendirme Kurulu’nda sivil toplum kuruluÅŸlarının da bulanması dikkat çekiyor. Denetime takılan firmaların savunmalarının alınacağı kurulda, bu firmaların üyesi oldukları sivil toplum kuruluÅŸlarının da bulunmasının caydırıcı olmayan cezaların verilmesinde etkili olup olmadığı merak ediliyor. Çünkü Ticaret Bakanlığı koordinasyonundaki kurulda, Adalet, Hazine ve Maliye, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman bakanlıklarının yanısıra TOBB, TESK, üretici ve tüketici örgütleri, perakende sektörü temsilcileri de bulunuyor. Oda, borsa, birlik ve dernek gibi sivil toplum kuruluÅŸlarının spekülatif zamları yapan üyelerine neden sessiz kaldığı da merak ediliyor.

AYÇÄ°ÇEĞİ ÇEKÄ°RDEĞİNÄ°N %70’Ä° Ä°THAL

Bitkisel YaÄŸ Sanayicileri DerneÄŸi (BYSD) verilerine göre Türkiye’de yılda 1,5 milyon ton ayçiçeÄŸi yağı tüketiliyor. Bu tüketiminin yüzde 85’ini ayçiçeÄŸi yağı oluÅŸturuyor. Hal böyle olunca Türkiye’nin yıllık 1,8 milyon tonluk ayçiçeÄŸi rekoltesi; yaÄŸ üretimi için gerekli olan hammadde ihtiyacının tamamını karşılayamıyor. Türkiye’nin yıllık sıvı yaÄŸ ihtiyacının tamamını içerden karşılayabilmesi için 3,5 milyon ton civarında ayçiçeÄŸine daha ihtiyaç var. Bunun için ayçiçeÄŸi ekim alanlarının 2 katına çıkarması lazım.

STRATEJÄ°K ÜRÜN Ä°LAN EDÄ°LSÄ°N

Türkiye’nin yıllık ham yaÄŸ ithalatı 1 milyar dolara yaklaşıyor. Buna karşın Türkiye, yılda yaklaşık 750 milyon dolarlık yaÄŸlı tohum ve yaÄŸ ihracatı yapıyor. Ä°ç talebi yerli üretimle karşılayabilmek için bir dizi tedbirlerin alınması gerektiÄŸi ifade ediliyor. Bu tedbirlerin başında buÄŸdayda olduÄŸu gibi yaÄŸlı tohumların da stratejik ürün kapsamına alınması olduÄŸunu belirten sektör temsilcileri; ayçiçeÄŸi üretim programının gözden geçirilmesi gerektiÄŸinin altını çiziyor.

YeniÅŸafak