II. Gıyâseddin Keyhüsrev

II. Gıyaseddin Keyhüsrev (Arap alfabesiyle: ØºÙŠØ§Ø« الدين كيخسرو ) (d. 1221 - ö. 1246, Alaiye), 1237-1246 arasında Anadolu Selçuklu Sultanı.

Sultan I. Alaeddin Keykubad'ın büyük oÄŸludur. Babasının ölümünden sonra onuncu Sultan olarak tahta çıktı. Döneminde pek çok sosyal, bilimsel ve dinî kurum kurulmuÅŸ, büyük mimarlık eserleri inÅŸa edildi. Ancak aynı dönemde vezir Sadeddin Köpek’in etkisinde kalarak tecrübeli devlet adamlarını bertaraf edilmiÅŸ; ülkede gerileme baÅŸlamıştır. KösedaÄŸ Savaşı’nda uÄŸranılan yenilgi ile devlet çöküÅŸ sürecine girmiÅŸtir.

Annesi Hunat Hatun'un Kayseri’de Hunad Hatun Külliyesi ile Ä°ncesu’daki ÅžeyhTuresan Zaviyesi onun devrinde meydana getirilmiÅŸ eserlerdendir.

Yaşamı

1221 yılında doÄŸduÄŸu tahmin edilir.^[2] Babası I. Alaeddin Keykubad, annesi “Mahperi Sultan” olarak da bilinen Hunat Hatun'dur.

MelikliÄŸinin ilk yılları ve tahta çıkması

1228’de MengüçoÄŸlu BeyliÄŸi’ni ortadan kaldırıp topraklarını ülkesine katan Alaaeddin Keykubat, onu Erzincan iline melik atayarak atabeyi Mübarizeddin ErtokuÅŸ'la birlikte Erzincan'a gönderdi. MelikliÄŸinin ilk yıllarında Trabzon’u kuÅŸattı.

Babası Alaeddin Keykubat, büyük oÄŸlu Gıyaseddin Keyhüsrev yerine küçük oÄŸlu Ä°zzeddin Kılıç Arslan'ı veliaht atamış ve ümeradan biat almıştı. Günümüze ulaÅŸan yazılı kaynaklarda (Ä°bn Bibi, AşıkpaÅŸazade ve Anonim Selçukname) baÅŸta Sadeddin Köpek olmak üzere bir kısım ümeranın teÅŸviki ve desteÄŸi ile babasını zehirletip, yine aynı ümeranın oldu bittisiyle tahta çıktığı belirtilmektedir. Günümüz araÅŸtırmacıları da bunu güçlü bir olasılık olarak görmektedir. Babasının ölüm haberinin, veliaht yerine önce Gıyaseddin Keyhüsrev'e gönderilmiÅŸ olması bu konuda "ikna edicidir".^[3]

DımaÅŸk (Åžam) ve Halep Eyyubi hükümdarları ile babasının zamanında yapılan tabiiyet anlaÅŸmalarını yeniledi. Halep Eyyubi hükümdarının kızı ile evlenmek, kendi kız kardeÅŸini ise onunla evlendirmek yoluyla akrabalık kurdu. Çok geçmeden diÄŸer Eyyûbî Hükümdarları ve Artuklular da kendisine bağımlı oldu.^[2] MoÄŸolistan’a babasının hazırladığı elçilik heyetini gönderdi. Babası, kendisinden küçük olan kardeÅŸi Ä°zzeddin Kılıç Arslan'ı veliahtlığa atamıştı ancak babasının ölümü (1237) üzerine Sadeddin Köpek önderliÄŸindeki bazı emirlerin desteÄŸiyle Türkiye Selçuklu tahtına Gıyaseddin Keyhüsvrev çıktı. KardeÅŸinin tarafını tutan Harezm emirlerine karşı mücadeleye giriÅŸti; onları kendisine biat etmek zorunda bıraktı.

Gürcü Prensesi Tamar ile evlilÄŸi

Keyhüsrev, babasının devrinde niÅŸanlanmış olduÄŸu Gürcü Prensesi Tamar ile 1237 veya 1238’de evlendi; bu evlilikten II. Alâeddin Keykubad dünyaya gelmiÅŸtir. EÅŸi Anadolu’da Gürcü Hatun adıyla tanındı. Gürcü Hatun’a olan sevgisini bastırdığı paralarla gösterdi. Bu paralarda bulunan arslan-güneÅŸ tasvirinin kendisinin (arslan) ve karısı Gürcü Hatun’un (güneÅŸ) sembolleri olduÄŸu ileri sürülür.^[4]

Sadeddin Köpek’in katli

Keyhüsrev, saltanatının ilk yıllarında güvenmediÄŸi devlet adamlarını Sadeddin Köpek’in telkinleri ile birbir etkisiz hale getirdi; hatta eski veliaht Ä°zzeddin Kılıçarslan ile annesi Adile Hatun’u da öldürttü. Nihayet Türkiye Selçuklu tahtı üzerinde hak iddia eden Sadeddin Köpek'i de öldürttü (1239).

Daha önce yönetimde etkili olan emirlerin yeniden iÅŸbaşına geçmesiyle devlet eski düzenine kavuÅŸtu, dış iliÅŸkileri düzeldi. Eyyubi melikleri, Nikea'da (günümüzde Ä°znik) hüküm süren Bizans imparatorları (Ä°znik Ä°mparatorluÄŸu) ve Kilikya ile Mardin Artukluları II. Keyhüsrev'e baÄŸlılıklarını sürdürdüler. 1240'ta Diyarbakır, Türkiye Selçuklularının eline geçti.

Babai ayaklanması

Bu arada MoÄŸolların önünden kaçarak Anadolu'ya sığınan göçebe Türkmenler, Anadolu'daki yerleÅŸik devlet düzeni içinde yeni sorunlar yaratmaya baÅŸladı. Bu koÅŸullarda Baba Ä°shak'ın baÅŸlattığı Babai ayaklanması çok hızlı ve kanlı bir ÅŸekilde geliÅŸti. BeyÅŸehir Gölü üzerindeki Kudababad Sarayı’na sığınan Keyhüsrev, MoÄŸol tehlikesine karşı ülkeyi savunmak üzere Erzurum sınırında bulunan orduyu çağırarak ayaklanmayı bastırabildi (1240).^[2] Bu olay neticesinde devletin gücü önemli ölçüde sarsıldı.

Eyyubiler ile olan mücadelesi

Keyhüsrev, 1241’de ordusunu Kayseri’de topladı. DımaÅŸk Eyyubi hükümdarı ile güçlerini birleÅŸtirip Silvan Eyyubi hükümdarının üzerine yürüdü. Silvan Eyyubi hükümdarı da Germiyanlı Türkmenler’in ve Harizmler’in desteÄŸini saÄŸlamıştı. YaklaÅŸan MoÄŸol tehlikesi üzerine Abbasi hükümdarının araya girmesiyle iki ordu arasındaki savaÅŸ önlendi. Silvan hükümdarının yeniden Selçuklulara tabi olması ÅŸartıyla barış yapıldı.

KösedaÄŸ yenilgisi

Türkiye Selçuklularının zayıflamasından yararlanan MoÄŸollar 1242'de Erzurum'u ele geçirdiler. KösedaÄŸ Savaşı'nda da Anadolu Selçuklu ordusunu yenilgiye uÄŸrattılar (1243). II. Keyhüsrev savaÅŸtan sonra Batı Anadolu'ya kaçtı. MoÄŸollar Sivas’a girdi ve ÅŸehri üç gün süreyle yaÄŸma ettirdi. Ardından Kayseri’yi kuÅŸattılar, kahramanca direnmesine raÄŸmen ÅŸehri ele geçirip büyük bir katliam yaptılar. Azerbaycan’a dönüÅŸleri sırasında aynı ÅŸekilde Erzincan’da katliam yaptılar. Bu olaylar sırasında Keyhüsrev'in annesi ve ailesi Halep’e gitmeye çalışırken yakalanıp MoÄŸollar’ a teslim edildi.

Vefatı

Amasya’da bulunan Vezir Mühezzebüddin Ali MoÄŸol komutanı Baycu Noyan’a gidip Selçukluları MoÄŸollara vergi verir bağımlı bir devlet haline getiren ağır bir anlaÅŸma imzaladı. MoÄŸollarla barışın saÄŸlanmasının ardından Konya'ya dönen sultan bundan sonra devlet iÅŸlerini bütünüyle veziri Åžemseddin Ä°sfahani'ye bıraktı.^[5] Vezir, Sultanın ailesini MoÄŸollar’a teslim etmiÅŸ olan Ermeni Krallığı üzerine sefere çıkarak Tarsus’u kuÅŸattı. Bu sırada Alâiye’de bulunan sultan, içki içmekte iken veya baktığı vahÅŸi hayvanların ısırması sonucu öldü. Henüz yirmi beÅŸ yaşında idi. Cenazesi Kümbethane’ye kondu. Onun ölümü üzerine Selçuklu ordusu Tarsus kuÅŸatmasını bırakıp Konya’ya döndü. OÄŸlu II. Ä°zzeddin Keykavus tahta çıkarıldı.

Kaynak : Wikipedia.com