Abdülaziz

Sultan Abdülaziz (Osmanlı Türkçesi: عبد العزيز; d. 8 Åžubat 1830 – ö. 4 Haziran 1876), 32. Osmanlı padiÅŸahı ve 111. Ä°slam halifesidir. II. Mahmud ve Pertevniyal Sultan'ın oÄŸlu, Abdülmecid'in kardeÅŸidir. Abdülaziz 25 Haziran 1861 tarihinde kardeÅŸinin ölümü üzerine, 31 yaşında iken tahta geçmiÅŸtir. Tahttan indirilip öldürülen son padiÅŸahtır.

Saltanatı

GüreÅŸ, cirit, av ve bilek güreÅŸi sporlarına meraklı olan padiÅŸahın tahtta kaldığı sürece en çok üzerinde çalıştığı konu Osmanlı Donanması'nın modernizasyonu idi. Bu nedenle o dönemlerde Avrupa devletlerinden alınan kredilerin çoÄŸu bu konuda harcandı. Sayısı gün geçtikçe artan Osmanlı Ordusu'nun askerlerine yetecek dönemin son model top ve tüfeklerin de saÄŸlanması Abdülaziz döneminde gerçekleÅŸmiÅŸtir.

Hükümdarlığı süresince sık sık ülke içi ve ülke dışı temaslarda bulunmuÅŸ geziler düzenlemiÅŸtir. I. Selim'den sonra Mısır'ı ziyaret eden ilk ve tek Osmanlı PadiÅŸahı'dır.

Eyaletlerin yanı sıra Batı Avrupa'da ziyaretler yapan ilk ve tek padiÅŸahtır. 1867 yılında Paris'te açılan büyük bir sanat sergisine III. Napolyon'un daveti üzerine katıldı. Sergiden sonra imparator ile temaslarda bulunmuÅŸ Ä°ngiltere, Belçika, Almanya, Avusturya-Macaristan Ä°mparatorluÄŸu gezilerinden sonra da geri dönmüÅŸtür. Ayrıca Richard Wagner'in Bayreuth operasına maddi yardımda bulunmuÅŸ ve davet edilmiÅŸtir. Seyahatlerinde Ä°ngiltere kraliçesi Victoria, Belçika kralı II. Leopold, Prusya kralı I. Wilhelm, Avusturya-Macaristan imparatoru François-Josef ve Romanya Prensi I. Karol ile görüÅŸmüÅŸtür.

Osmanlı'da Abdülaziz döneminde Batı'yla iyi iliÅŸkiler kurulmasına özellikle dikkat edildi. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı'nın girdiÄŸi BatılılaÅŸma süreci bu dönemde de devam etti. Ülke genelinde yeni vilâyetler ilân edildi ve Ä°stanbul Üniversitesi Fransız EÄŸitim sistemi örnek alınarak tekrar düzenlendi. DoÄŸu Ekspres'in bir durağı olan Sirkeci Garı'nın temelleri Abdülaziz döneminde atılmıştır. Abdülaziz'in 15 senelik hükümdarlığı boyunca yaptığı bazı yenilikler ÅŸunlardır;

• Ä°lk kez posta pulu basıldı (1863).
• Bank-ı Osmani-i Åžahane açıldı (1863).
• Osmanlı Donanması'na ilk zırhlı savaÅŸ gemisi katıldı (1864).
• Vilayet Nizamnamesi ile yeni idari yapı ve bunun uygulanmasıyla vilayet meclisleri oluÅŸturuldu (1864).
• Mekteb-i Sanayi (Sanayi Okulu) açıldı (1865).
• Darülfünûn (Ä°stanbul Üniversitesi) faaliyete geçti (1868).
• Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) açıldı (1868).
• Divan-ı Ahkâm-ı Adliye (Yargıtay) kuruldu (1868).
• Åžura-yı Devlet (Danıştay) kuruldu (1868).
• Mecelle yayınlandı (1869).
• Darülmuallimat (Kız ÖÄŸretmen Okulu) açıldı (1870).
• Belediyeye baÄŸlı ilk modern Ä°tfaiye teÅŸkilâtı kuruldu (1871).
• DarüÅŸÅŸafaka açıldı (1873).
• Mekteb-i Maadin (Maden Mektebi) açıldı (1874).

Döneminde yaÅŸanan önemli olaylardan bir kısmı ise Rusya ve Avrupa devletlerinin kışkırttığı Balkan isyanlarıdır. 1861-64 yılları arasındaki KaradaÄŸ Ä°syanı Ä°kinci KaradaÄŸ Harekatı ile bastırılmasına raÄŸmen, KaradaÄŸ sorunu büyümeye devam etti. 1861-66 yılları arasındaki Eflak-BoÄŸdan olayları BirleÅŸik Romanya'nın doÄŸuÅŸunu ve bağımsızlık mücadelesini hızlandırdı. 1862-67 yılları arasındaki Sırbistan olayları ise Türk askerlerinin Sırbistan'daki kalelerden çekilmesiyle sonuçlandı. 1866-68 arasındaki Girit Ayaklanması, Sadrazam Mehmed Emin Âli PaÅŸa'nın hazırladığı Girit Nizamnamesi ile çözümlenmeye çalışıldıysa da Girit'in kaybına giden olaylar dizisi baÅŸlamış oldu. Hidivlikle yönetilen Mısır'ın özerklik haklarının geniÅŸletilmesi bu eyaletin 1882'de kesin olarak kaybına yol açan Mısır'ın borç sorununun ortaya çıkmasına baÅŸlangıç teÅŸkil etti. Abdülaziz'in hükümdarlığının son yılları ise 1875-76 yılındaki Hersek Ä°syanı ile 1867'de baÅŸlayan ve 1876'da iyice yayılan Bulgar Ä°syanları ile mücadele ederek geçti. 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirildi. Gözaltında bulundurulduÄŸu Feriye Sarayı'nda 4 Haziran 1876 tarihinde bilekleri kesilmiÅŸ olarak ölü bulundu.

Ölümü hep tartışma konusu olmuÅŸtur. Resmî tarih olarak intihar ettiÄŸi yazılsa da özellikle son yıllarda öldürüldüÄŸüne dair iddialar daha da artmıştır. Bahattin ÖztuncayÂ’'ın hazırladığı ve Aygaz tarafından yayımlanan “Hatıra-i Uhuvvet: Portre FotoÄŸraflarının Cazibesi 1846-1950” adlı kitapta ilk kez yayınlanan bir resimde Abdülaziz'in tahttan indirildikten sonra ve ölmeden önce çekilmiÅŸ son fotoÄŸrafı yer almaktadır. Bu resimde saray hizmetçileri laubali bir ÅŸekilde padiÅŸaha dirsek dayamış, padiÅŸah ise eski bir üst baÅŸ ve etrafa öfkeyle bakan gözlerle görülmektedir.^[1]

Şahsiyeti ve ilgi alanları

Abdülaziz ilk baÅŸlarda Batılı yanı olmayan bir padiÅŸahtı. Tahta çıktıktan sonra saray bando ve orkestralarını kaldırtmış, yerine klasik Türk müziÄŸi saz takımını getirtmiÅŸ, tiyatro yerine orta oyununu seyretmiÅŸtir. 1867 yılında Avrupa seyahatinden döndükten sonra Batı'ya karşı fikirleri deÄŸiÅŸmiÅŸtir. Avrupa'nın geliÅŸmiÅŸliÄŸi kendisini cezbetti ve köÅŸkler, saraylar yaptırtarak Batı'yı taklit etmeye çalıştı ve saray bando ve orkestralarını tekrar kurdurdu. BaÅŸlangıçta tasarruf tedbirleri almış ancak zamanla israfa meyletmiÅŸtir.^[2]

Abdülaziz iyi bir bestekâr, lavta ve neyi çok iyi çalar, resim yapardı ve aynı zamanda hattattı. Dindar olup, her sabah Kur'an okurdu ve alafrangalığı dinsizlik sayardı.^[2]

Ailesi

EÅŸleri

1. Dürrinev Kadınefendi: BaÅŸkadınefendi (15 Mart 1835-4 Aralık 1892)
2. Hayranıdil Kadınefendi: İkinci Kadınefendi (2 Kasım 1846-26 Kasım 1898)
3. Edâdil Kadınefendi: Ä°kinci Kadınefendi (25 Temmuz 1845-12 Aralık 1875)
4. NeÅŸerek Kadınefendi: Üçüncü Kadınefendi (1 Nisan 1848-11 Haziran 1876)
5. Gevheri Kadınefendi: Dördüncü Kadınefendi (8 Temmuz 1856-20 Eylül 1894)

Gözdeler

1. ÇeÅŸmidil Hanımefendi: Ä°lk Gözde
2. Yıldız: Gözde (24 Mart 1860-29 Eylül 1895)
3. MihriÅŸah

Erkek çocukları

1. Yusuf Ä°zzeddin Efendi (10 Ekim 1857 - 1 Åžubat 1916)
2. Mahmud Celaleddin Efendi (16 Kasım 1862 - 1 Eylül 1888)
3. Mehmed Selim Efendi (28 Eylül 1866 - 21 Ekim 1867)
4. Abdülmecid Efendi (30 Mayıs 1868 - 23 AÄŸustos 1944)
5. Mehmed Seyfeddin Efendi (21 Eylül 1874 - 19 Ekim 1927)
6. Mehmed Åževket Efendi (5 Haziran 1872 - 22 Ekim 1899)

Kız çocukları

1. Nazime Sultan (14 Åžubat 1866 - 1947)
2. Esma Sultan (21 Mart 1873 - 7 Mayıs 1899)
3. Emine Sultan (24 AÄŸustos 1874 - 29 Ocak 1920)
4. Saliha Sultan (9 AÄŸustos 1862 - 1942)
5. Emine Sultan (30 Kasım 1866 - 23 Ocak 1867)
6. Fâtıma Sultan (1874 - 1875)
7. Münire Sultan (1877)

Hakkında Yazılan Eserler

• Abdülaziz Ölümün Ä°lkyazıdır Güz (Hakan KaÄŸan), TimaÅŸ Yayınları 2011, ISBN 9786051144900

Popüler kültürdeki yeri

2014 yılında TRT 1'de yayınlanan Filinta dizisinde Bülent Alkış tarafından canlandırılmıştır.

Kaynak : Wikipedia.com