Ölümler
- 1222 – I. Aleksios, 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu‘nun ilk imparatoru (d. 1182)
I. Aleksios Αλέξιος Α’ Μέγας Κομνηνός |
|||||
---|---|---|---|---|---|
Romalıların İmparatoru ve Otokratı | |||||
Trabzon imparatoru | |||||
Hüküm süresi | 1204 – 1 Şubat 1222 | ||||
Önce gelen | Makam oluşturuldu | ||||
Sonra gelen | I. Andronikos Gidos | ||||
Doğum | y. 1182 Konstantinopolis |
||||
Ölüm | 1 Şubat 1222 Trabzon |
||||
Eş(ler)i | Theodora Aksuhina | ||||
Çocuk(lar)ı | I. İoannis Aksuh I. Manuil Megas Komninos Komnini |
||||
|
|||||
Hanedan | Komninos Hanedanı | ||||
Babası | Manuil Komninos | ||||
Annesi | Rusudan |
I. Aleksios Megas Komninos (Yunanca: Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός) (yaklaşık 1182 – 1 Şubat 1222), 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu‘nun ilk imparatorudur. Manuil Komninos ile III. Giorgi‘nin kızı Rusudan’ın en büyük oğludur. Böylece Bizans İmparatoru I. Andronikos‘un torunudur. Andronikos tahtan indirilip, 1185 yılında öldürüldü. Manuil aynı zamanda kör edildi ve sonrasında tarihi kayıtlarda ismi geçmemesine istinaden muhtemelen öldürüldü. Geride iki çocuk bıraktı: Aleksios ve David. Anneleri Rusudan onları Gürcistan ya da Karadeniz‘in güney sahillerine kaçırdı.
İmparatorluğun kurulması
Nisan 1204 tarihinde, Dördüncü Haçlı Seferi, Konstantinopolis’i almadan önce, 22 yaşında[1] Aleksios, teyzesi Gürcü kraliçesi Tamar‘ın sağladığı birliklerle Trabzon‘u ele geçirdi.
Komninos Hanedanı, Karadeniz‘de eskiye dayalı uzun süreli ilişkiler nedeniyle sevilmekteydiler. Büyükbabası Andronikos, Trabzon ile Sinop arasına Oinaion kalesini yaptırmıştı. Aleksios, Roma İmparatoru ve Büyük Komninos (Yunanca: Μέγας Κομνηνός, Megas Komnēnos) ünvanlarını almıştır fakat bu ünvan Georgios Akropolitis‘in vakayinamelerine kadar görülmemektedir. Yuhannes Bessarion‘un Bizans tarihinde yazdığına göre bu ünvan ve Trabzon hanedanı en az 257 yıl ve daha uzun sürmüştür. Yeni devlet, Herakleia’dan doğuya Trabzon‘un kendisi ve sonrası Gürcü sınırında Soterioupolis‘e kadardır. Aleksios Kırım‘ın bazı bölgelerini Trabzon’a haraca bağlamıştır. Cherson, Kerç ve onların hinterlandları, Deniz ötesi anlamına gelen Perateia ismiyle bir vilayet haline getirilmiştir. Sinop‘un Anadolu Selçuklu Devleti‘ne kaybedilmesi, İznik İmparatorluğu ile doğrudan bağlantının kaybolmasına neden olmuştur. Trabzon’un dış ilişkileri Gürcistan, Anadolu Selçuklu Devleti, özellikle Cenevizliler olmak üzere İtalyan deniz şehirleri ve Erzurum ve Erzincan bulunan küçük emirliklere odaklanmıştır.
I. Theodoros, İznik İmparatorluğu’nu kurmuş; Theodore Mangaphas, Philadelphia‘yı almış ve Manuil Maurozomes ise Maeander‘da kızını Küçük Asya’nın büyük kısmının hükümdarı Anadolu Selçuklu Sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev‘e vererek kendini güvenlik altına almıştı. Uzaktaki Kilikya‘da bulunan Ermeni Krallığı ve Troad‘daki Ermeni ahalisi bir tehdit oluşturmuyordu. Konstantinopolis Latin İmparatorluğu ile yapılan anlaşma ile Paflagonya Latin İmparatoruna verilmiştir.
Ailesi
Aleksios Trabzon soylusu Theodora Aksuhina ile evlenmiştir. Bu evlilikten:
Aleksios, 18 yıllık hükümdarlık sonrası 40 yaşında 1 Şubat 1222 tarihinde ölmüştür. En büyük oğlu henüz küçük olduğu için taç damadı Andronikos’a geçmiştir.
- 1290 – Müziddin Keykubad, Delhi Sultanlığı hükümdarı (d. 1269)
Delhi Sultanlığı |
---|
Hanedanlar |
Müziddin Keykubad (d. 1269 – ö. 1290), Delhi Türk Sultanlığı hükümdarı.
1269’da doğdu ve dedesi Gıyaseddin Balaban‘ın ölümünden sonra 1287’de tahta çıktı. Esasen hüküm sürdüğü dönemde tüm iktidar Naib-ül Mülk Melik Nizameddin’in elindeydi. Keykubad Şah, dedesi Balaban’ın otoritesini sürdüremedi ve ülkede karışıklıkların çıkmasına engel olamadı. Tahta çıktıktan iki buçuk yıl sonra, 1290’da öldürüldü. Aynı yıl son hükümdar Keyûmers‘in de katliyle Delhi Türk Sultanlığı tahtı Halaciler hanedanına geçti.
- 1328 – IV. Charles, Fransa Kralı (d. 1294)
IV. Charles | |
---|---|
Fransa kralı | |
Hüküm süresi | 3 Ocak 1322 – 1 Şubat 1328 |
Taç giymesi | 21 Şubat 1322 |
Önce gelen | V. Philippe |
Sonra gelen | VI. Philippe |
Doğum | 18/19 Haziran 1294 Creil, Fransa |
Ölüm | 1 Şubat 1328 (33 yaşında) Vincennes, France |
Defin | Saint-Denis Bazilikası, Paris |
Eş(ler)i | Burgonya’lı Blanche Lüksemburg’lı Marie Jeanne d’Évreux |
Çocuk(lar)ı | Orléans Düşesi Blanche |
Hanedan | Capet Hanedanı |
Babası | IV. Philippe |
Annesi | Navarra’lı Jeanne |
Dini | Roma Katoliği |
IV. Charles (d. 18/19 Haziran 1294, Creil – ö. 1 Şubat 1328, Vincennes), Âdil (Fransızca: le Bel[1]) olarak adlandırılır. Güzel lakabıyla da bilinen Âdil Philippe‘in üçüncü oğluydu, babası ile aynı mahlası almıştır.[2]
Charles, 1322’den 1328’e kadar Fransa Kralı olarak hüküm sürmüştür. Capet Hanedanı‘nın son hükümdarı olan Charles, hükümdarlığı sırasında iç ve dış politikada çeşitli önemli olaylarla karşılaşmıştır. İç politikada, babası V. Philippe tarafından yapılan reformları devam ettirdi ve krallığın merkezî otoritesini güçlendirmek için girişimlerde bulundu. Feodal lordların gücünü sınırlamak ve kraliyet otoritesini sağlamlaştırmak gayesiyle muhtelif yasalar çıkardı. Fransa‘daki adalet sistemini revize ederek hukukun etkisini sağlamlaştırmak için çabalar sarf etti.
Dış politikada İngiltere ile devam eden çatışmalar ve İskoçya‘daki bağımsızlık mücadelesi etkin bir role sahipti. İngiltere Kralı III. Edward ile arasında geçen gerginlikleri yönetmeye çabaladı ve Fransa’nın sınırlarını korumak için diplomatik ve askerî stratejiler geliştirdi. İskoçya’daki bağımsızlık mücadelesine destek vererek İngiltere’ye karşı denge politikası yürüttü. 1323’ün başlarında Flandre‘de baş gösteren serf isyanını bastırdı ve 1324’te Kutsal Roma İmparatoru olarak seçilmek için teklifte bulunmuş fakat başarısız olmuştur. 1328’de erkek vârisi olmadan yaşamını kaybetmesinin ardından Fransa’da bir veraset krizi başladı. Bu kriz beraberinde Yüz Yıl Savaşları‘nın ortaya çıkmasına yol açtı ve Capet Hanedanı sona erdi.[3]
Karakteri ve evliliği
Charles, annesi Navarra’lı Jeanna’ın doğum hakkı sayesinde Navarra Kralı I. Charles unvanını aldı. 1314’ten tahta çıkışına kadar La Marche Kontu unvanını taşıdı ve 1322’de Reims katedralinde Fransa Kralı olarak taç giydi. IV. Philip ve V. Philip’in aksine, Charles’ın nispeten muhafazakâr, “dar görüşlü” bir kral olduğu söylenir.[4] Charles’ın ilk eşi Burgonya Kontu IV. Otto’ün kızı Burgonya’lı Blanche ile 1308’de evlendi, ancak Blanche 1314’teki Tour de Nesle skandallarına karıştı ve hapsedildi.[5] Charles tahta geçtikten sonra Blanche’ı serbest bırakmayı reddetti, evlilikleri iptal edildi ve Blanche bir rahibe manastırına çekildi.[5] İkinci eşi, Kutsal Roma İmparatoru VII. Heinrich‘nin kızı Lüksemburglu Marie erken bir doğumun ardından öldü.[5]
Charles 1325 yılında bu kez Jeanne d’Évreux ile tekrar evlendi: Jeanne onun ilk kuzeniydi ve evlilik için Papa XXII. John‘nin onayı gerekiyordu. Jeanne 1326 yılında, en iyi kaydedilmiş Fransız taç giyme törenlerinden birinde kraliçe olarak taç giydi.[6]
Tören siyasi bir açıklama, sosyal bir olay ve “pahalı bir moda açıklaması” kombinasyonunu temsil ediyordu;[6] etkinlik için yiyecek, kürk, kadife ve mücevherlerin maliyeti o kadar pahalıydı ki, 1329’da maliyet üzerindeki müzakereler hala devam ediyordu.[6] Taç giyme töreni aynı zamanda, o zamanlar sadece küçük bir hizmetçi olan ünlü Orta Çağ aşçısı Guillaume Tirel’in ilk ortaya çıkışıydı.
Charles saltanatının ilk yarısında tavsiye almak ve önemli askeri görevleri üstlenmek için amcası Valois’lı Charles‘a büyük ölçüde güveniyordu. Valois’lı Charles kendi başına güçlü bir kodamandı, X. Louis‘nin önemli bir danışmanıydı[7] ve 1316’da naiplik için bir teklifte bulunmuş, başlangıçta X. Louis‘nin kızı Jeanna’ı savunmuş, sonunda taraf değiştirerek V. Philip‘i desteklemişti.[8] Valois’lı Charles, Charles’ın erkek vâris bırakmadan ölmesi halinde, kendisinin ve erkek vârislerinin taç üzerinde hak iddia edebileceğinin farkındaydı.[7]
İç politika
Altı yıllık hükümdarlığı sırasında Charles’ın yönetimi giderek daha sevimsiz bir hal aldı.[9] Kendi çıkarları için sikkeyi değerinden düşürdü, makamları sattı,[9] vergileri artırdı, ağır vergiler koydu ve düşmanlarının ya da sevmediği kişilerin mülklerine el koydu. Bu dönemde Yahudi meseleleriyle de yakından ilgilendi. Charles’ın babası IV. Philip, 1306’da çok sayıda Yahudi’nin mülklerine el koymuştu ve Charles bu hesaplara Hristiyan borçlarını ödetmek için güçlü ama popüler olmayan adımlar attı.[9] 1321’deki cüzzam korkusunun ardından, yerel cüzzamlılar aracılığıyla Fransa’daki kuyuları zehirleme komplosuna karıştıkları iddiasıyla çok sayıda Yahudi para cezasına çarptırılmıştı, Charles bu cezaların infazı için çok çalıştı.[9] Son olarak Charles, cüzzam korkusunun ardından birçok Yahudi’nin Fransa’dan sınır dışı edilmesine en azından göz yumdu ya da en kötü ihtimalle aktif olarak emir verdi.[1][9]
Dış politika
Charles ve İngiltere
Charles, İngiltere ve Fransa arasında uzun süredir devam eden bir gerilim dönemini miras aldı. İngiltere Kralı II. Edward, Akitanya Dükü olarak Fransa Kralı’na saygı borçluydu,[11] ancak Charles’ın ağabeyi X. Louis döneminde saygı göstermekten başarıyla kaçınmış ve V. Philip‘e ancak büyük baskı altında saygı göstermişti. Charles tahta geçtikten sonra Edward yine ödeme yapmaktan kaçınmaya çalıştı.[11] Anlaşmazlıklardaki unsurlardan biri de Gaskonya’nın bir parçası ve dolayısıyla Akitanya’nın bir parçası olan sınır eyaleti Agenais idi. Kasım 1323’te Agenais’in bir parçası olan Saint-Sardos‘ta bir Fransız vasalı tarafından bir tür müstahkem şehir olan bastide inşa edilmesinin ardından gerilim yükseldi.[12] Gaskon kuvvetleri bastide’ı yok etti ve Charles da İngilizlerin elindeki Montpezat’a saldırdı: saldırı başarısız oldu,[12] ancak ardından gelen Saint-Sardos Savaşı’nda Charles’ın güvendiği amcası ve danışmanı Valois’lı Charles, Akitanya’nın kontrolünü İngilizlerden başarıyla aldı;[11] 1324’e gelindiğinde Charles, kıyı bölgeleri dışında Akitanya’nın tamamını işgal etmişti.[1]
Charles’ın kız kardeşi Isabella Kral Edward’la evliydi ve 1325’te resmi olarak kardeşiyle barış görüşmeleri yapmak üzere Fransa’ya gönderilmişti; gayri resmi olarak ise bazı tarihçiler onun İngiltere’deki siyasi düşmanları olan yaşlı Hugh Despenser ve genç Hugh’dan da kaçtığını ileri sürmüşlerdir.[6] Charles, Papa XXII. John aracılığıyla Edward’a bir mesaj göndererek, Edward’ın Agenais’den vazgeçmesi ve toprakların geri kalanı için saygı göstermesi halinde toprakların elden çıkarılmasını geri almaya istekli olduğunu önermişti.[4] Papa da Isabella’yı elçi olarak önermişti. Charles Isabella ile görüştü ve onu Fransa’ya davet ettiği söylendi. Isabella’ya o yıl daha sonra genç Prens Edward da katıldı ve bir barış jesti olarak prens babası adına Charles’a saygılarını sundu.[6] Buna rağmen Charles Akitanya’daki toprakları İngiliz kralına geri vermeyi reddetti ve bunun sonucunda 1326 başlarında Edward’ın geri kalan İngiliz topraklarının yönetimini yeniden üstlendiği, Fransa’nın ise geri kalan toprakları işgal etmeye devam ettiği geçici bir anlaşma imzalandı.[4]
Bu arada Isabella sürgündeki İngiliz asilzade Roger Mortimer ile bir ilişkiye girmiş ve İngiltere’ye dönmeyi reddederek bunun yerine Hainaut’a gidip Prens Edward’ı yerel Kontun kızı Philippa ile nişanlamıştı.[9] Daha sonra bu parayı ve Charles’tan daha önce aldığı borcu[6] paralı askerlerden oluşan bir ordu kurmak ve İngiltere’yi işgal ederek 1327’de öldürülen kocası II. Edward’yi[9] tahttan indirmek için kullandı. Isabella’nın talimatıyla III. Edward, Charles ile bir barış anlaşması yapmayı kabul etti: Akitanya Edward’a geri verilecek, Charles 50.000 livre, Limousin, Quercy, Agenais ve Périgord bölgeleri ile Bazas vilayetini alacak ve genç Edward’a çok daha az toprak bırakacaktı.
Charles ve Kutsal Roma İmparatorluğu
Charles aynı zamanda yeğeni Kutsal Roma İmparatoru IV. Karl‘ın hayatını şekillendirmekten de sorumluydu. Asıl adı Wenceslaus olan yeğeni, 1323 yılında yedi yaşındayken Fransız sarayına geldi ve burada Fransız kralının himayesine alındı. Charles yeğenine o günün standartlarına göre oldukça ileri bir eğitim vermiş, Valois’lı Blanche ile evlenmesini ayarlamış ve adını da değiştirmiştir.[13]
Ölümü ve mirası
Charles 1328 yılında Val-de-Marne‘daki Vincennes Şatosu’nda öldü ve üçüncü eşi Jeanne d’Évreux ile birlikte Saint Denis Bazilikası‘na defnedildi, kalbi ise Paris’teki Couvent des Jacobins’in artık yıkılmış olan kilisesine gömüldü.
Kendisinden önceki kardeşleri gibi Charles da bir erkek vâris bırakmadan öldü ve böylece Capetian hanedanının doğrudan soyu sona erdi. On iki yıl önce, muhtemelen Salic Yasası‘ndan türetilmiş olan kadınların veliahtlığına karşı bir kural, bazı muhalefetlerle birlikte, Fransız tahtına veliahtlığı kontrol ettiği kabul edilmişti.[8] Bu kuralın uygulanması Charles’ın Jeanne d’Évreux’dan olan bir yaşındaki kızı Mary’nin hükümdar olmasını engelliyordu, ancak Charles’ın ölümü sırasında Jeanne da hamileydi. Valois’lı Charles‘ın oğlu ve Capetian hanedanının bir sonraki en kıdemli kolu olan Valois Hanedanının bir üyesi olan Valois’lı Philip‘in veliahtlığı altında bir naiplik kuruldu.[4]
İki ay sonra Jeanne, Blanche adında bir kız çocuğu daha doğurdu ve böylece Philip kral oldu ve Mayıs ayında kutsanarak VI. Philip olarak taç giydi. Ancak İngiltere Kralı III. Edward, Salic yasasının bir kadının miras almasını yasaklamasına rağmen, bir kadının soyu yoluyla miras almayı yasaklamadığını ileri sürdü – bu argümana göre, II. Edward‘nin karısı ve IV. Philip‘ün kızı olan Kraliçe Isabella‘nın oğlu III.Edward, tahtın mirasçısı olmalıydı ve bu da takip eden Yüz Yıl Savaşları (1337-1453) sırasındaki iddiasının temelini oluşturdu.[4]
Evlilikleri ve çocukları
1307 yılında, Charles, Burgonya’lı Blanche ile evlendi. Evlilik 1322 yılında bozuldu. İki çocukları oldu: Philippe (Ocak 1314 – Mart 1322) ve Joan (1315 – 17 Mayıs 1321).
1322 yılında, Kutsal Roma İmparatoru VII. Heinrich‘in kızı Lüksemburg’lı Marie ile evlendi. Louis (Mart 1324) adında bir oğulları oldu.
5 Haziran 1325 tarihinde Jeanne d’Évreux (1310–71) ile evlendi. Çocukları: Joan (Mayıs 1326 – Ocak 1327), Marie (1327 – 6 Ekim 1341) ve Orléans Düşesi Blanche (1 April Nisan – 8 Ocak 1382).
- 1522 – Girolamo Aleandro, İtalyan akademisyen, hümanist, Kardinal (d. 1480)
- 1691 – VIII. Alexander, Papa (d. 1650)
- 1705 – Sophie Charlotte, Braunschweig ve Lüneburg düşesi (d. 1668)
- 1733 – II. August, Lehistan kralı (d. 1670)
II.August | |||||
---|---|---|---|---|---|
Lehistan kralı Litvanya Büyük Dükü |
|||||
Hüküm süresi | 1697-1706 | ||||
Taç giymesi | 1697 | ||||
Önce gelen | III. Jan Sobieski | ||||
Sonra gelen | Stanisław Leszczyński | ||||
Saksonya Elektörü | |||||
Hüküm süresi | 27 Nisan 1694-1 Şubat 1733 | ||||
Taç giymesi | 27 Nisan 1694 | ||||
Önce gelen | IV. Johann Georg | ||||
Sonra gelen | III. August | ||||
Doğum | 12 Mayıs 1670 Dresden |
||||
Ölüm | 1 Şubat 1733(62 Yaşında) Varşova |
||||
Eş(ler)i | Christiane Eberhardine | ||||
|
|||||
Hanedan | Wettin | ||||
Babası | II. Johann Georg | ||||
Annesi | Anna Sofya | ||||
Dini | Roma Katoliği (1697’den sonra) Lütercilik (1697’den önce) |
||||
İmza |
II. August, 1697-1706 yılları Lehistan Litvanya ve 1694-1733 yılları arasında ise Saksonya Elektörlüğünü yönetmiştir.
Lehistan-Litvanya tahtına geçişi
Polonya Kralı III. John Sobieski‘nin ölümünün ardından Katolik olan Augustus, bankacı Berend Lehmann ile onu finanse İmparatorluk Rusya ve Avusturya desteğiyle birlikte 1697 yılında Polonya-Litvanya Birliği Kralı seçildi.
- 1818 – Giuseppe Gazzaniga, İtalyan opera bestecisi (d. 1743)
- 1851 – Mary Shelley, İngiliz yazar (d. 1797)
- 1873 – Matthew Fontaine Maury, Amerikalı astronom, deniz subayı, tarihçi, oşinograf, meteorolog, haritacı, jeolog ve eğitimci (d. 1806)
- 1882 – Antoine Bussy, Fransız kimyager (d. 1794)
- 1903 – George Gabriel Stokes, Fransız fizikçi (d. 1819)
- 1905 – Oswald Achenbach, Alman doğa ressamı (d. 1827)
- 1916 – Yusuf İzzeddin Efendi, Osmanlı şehzade (d. 1857)
Yusuf İzzeddin Efendi | |
---|---|
Osmanlı Ordusu Müşiri Veliaht-ı Saltanat |
|
Doğum | 10 Ekim 1857 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 1 Şubat 1916 (58 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
Babası | Padişah Abdülaziz |
Annesi | Dürrinev Kadınefendi |
Dini | Sünni İslam |
Meslek | Asker, siyasetçi, diplomat |
Askeri kariyer
|
|
Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
Hizmet yılları | 1871–1916 |
Rütbesi | Müşir |
Komutası | 1. Ordu |
Yusuf İzzeddin Efendi (Osmanlıca: يوسف عز الدین افندی; 10 Ekim 1857 – 1 Şubat 1916) Türk asker ve Osmanlı Hanedanı mensubu. Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz‘in henüz şehzade iken doğan oğludur. Beklenmedik bir şekilde öldüğünde Osmanlı Hanedanı‘nın en büyük erkek çocuğu olarak veliaht sıfatını taşıyordu.[1]
Yaşamı
10 Ekim 1857 tarihinde Dolmabahçe Sarayı‘nda doğdu. Babası Abdülaziz, annesi ise Dürrinev Başkadınefendi‘ydi.[2] Doğduğunda amcası Abdülmecid padişah olarak hüküm sürmekteydi. Babası Abdülaziz gibi şehzadelerin tahta çıkana kadar çocuk sahibi olmamaları kuralı geçerliydi. Yusuf İzzeddin Efendi bu kurala aykırı olarak doğmuştu. Bu nedenle babasının tahta çıktığı 1861 yılına kadar dört yıl boyunca varlığı gizlendi. 10 yaşındayken babasıyla birlikte Avrupa gezisine katıldı.[3] 14 yaşındayken 1 Eylül 1871 tarihinde babası Sultan Abdülaziz tarafından Müşir rütbesiyle Hassa Ordusu komutanlığına atandı ve bu görevini Ocak 1873’e kadar sürdürdü. 19 yaşındayken babası Abdülaziz tahttan indirildi ve kısa bir süre sonra makasla bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu. İntihar mı cinayet mi olduğu tartışmalı bu ölümden sonra, genç yaşta babasız kaldı.
Babasının ölümünden sonra tahta çıkacak padişahı belirlemek için, o dönemde geçerli olan hanedanın en yaşlı erkeğinin tahta çıkması kuralı kullanıldı. Bu kural uyarınca Abdülaziz’in ölümünden sonra, önce amcasının oğulları V. Murad ve II. Abdülhamid sırasıyla tahta çıktılar. Daha sonra da V. Mehmed 27 Nisan 1909 tarihinde tahta çıktığı zaman hanedanın padişahtan sonraki en yaşlı erkeği olarak veliaht durumuna yükseldi. Osmanlı Devleti’ni yurt dışında çeşitli törenlerde veliaht sıfatıyla temsil etti. 1910 yılında Birleşik Krallık kralı VII. Edward‘ın cenaze, 1911 yılında da V. George‘un taç giyme törenlerinde bulundu.
I. Dünya Savaşı yılları sırasında Enver Paşa‘nın izlediği siyasete ayrı düştü ve onu sertçe eleştirdi.[4] Hükûmet işleriyle yakından ilgilendi. Çanakkale Savaşları sırasında bizzat cepheleri ziyaret etti. Bu ziyaretler sırasında Enver Paşa ile herkesin içinde münakaşa etti. Hükûmetten ayrı olarak barış görüşmeleri yaptı. Ancak tahta çıkamadan 1 Şubat 1916 tarihinde beklenmedik biçimde Zincirlikuyu‘daki köşkünde ölü olarak bulundu. Ölüm nedeni intihara bağlı kan kaybı olarak kabul edilse de, İttihatçıların onu öldürttüğü de teoriler arasındadır. Fakat sıradaki veliaht İttihatçılarla hiç anlaşamayan VI. Mehmet Vahidettin idi. Tarihçi İlber Ortaylı ise müttefik Almanya‘nın da şüpheliler arasında olduğunu iddia eder. Çünkü veliaht savaştan çekilmek ve İtilaf Devletleri ile müstakil bir anlaşma yapmaktan bahsetmekteydi. Ortaylı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu‘nun son imparatoru VI. Karl’ın bu gibi bir talebi sonrasında Almanya tarafından özür dilemek zorunda bırakılmasını örnek gösterir.[5]
II. Mahmut Türbesi‘ne, babası Abdülaziz’in yanına defnedildi.
Girit’teki Osmanlı dönemine ait İzzeddin Kalesi onun adını taşımaktadır.
Eşleri ve çocukları
Eşleri
- Çeşmiahu Hanım Efendi. Evlenme tarihi: 1879
- Cavidan Hanım Efendi (12 Ocak 1870 – 1935). Evlenme tarihi: 20 Mayıs 1885
- Emine Nazikedâ Hanım Efendi (30 Mayıs 1872 – 1946). Evlenme tarihi: 6 Temmuz 1886
- Tazende Hanım Efendi (10 Ekim 1875 – 16 Haziran 1950). Evlenme tarihi: 15 Ekim 1892, Mezarı: Yahya Efendi Tekkesi Mezarlığı’ndadır.
- Leman (Ünlüsoy) Hanım Efendi (6 Temmuz 1888 – 3 Ağustos 1953) Evlenme tarihi: 4 Şubat 1904
Çocukları
S.N | AD | Doğum | Vefat | Yaş | Annesi | Kabri |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Şehzade Mehmed Bahaüddin Efendi | Şubat 1883 | 8 Kasım 1883 | 9 Aylık | Çeşm-i Ahu Hanımefendi | Yahya Efendi Şehzadeler Türbesi |
2 | Hatice Şükriye Sultan | 24 Şubat 1906 | 1 Nisan 1972 | 66 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | Sultan İkinci Mahmud Türbesi |
3 | Şehzade Mehmed Nizameddin Efendi | 10 Ocak 1909 | 19 Mart 1933 | 24 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | İsviçre’nin Locarno şehrinde öldü. Kahire’ye defnedildi. |
4 | Mihrişah Sultan | 1 Temmuz 1916 | 25 Ocak 1987 | 71 | Leman (Ünlüsoy) Hanımefendi | Sultan İkinci Mahmud Türbesi |
- 1944 – Piet Mondrian, Hollandalı ressam (d. 1872)
- 1945 – Bogdan Filov, Bulgar arkeolog, sanat tarihçisi ve politikacı (d. 1883)
- 1966 – Buster Keaton, Amerikalı oyuncu (d. 1895)
- 1976 – Werner Heisenberg, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1901)
- 1979 – Abdi İpekçi, Türk gazeteci ve yazar (suikast sonucu) (d. 1929)
- 1979 – Niyazi Akıncıoğlu, Türk şair (d. 1919)
- 1981 – Ayşe Saffet Alpar, Türk kimyacı ve Türkiye’nin ilk kadın rektörü (d. 1903)
- 1988 – Heather O’Rourke, Amerikalı oyuncu (d. 1975)
- 1999 – Barış Manço, Türk müzisyen (d. 1943)
Barış Manço
|
|
---|---|
Doğum | Mehmet Barış Manço[1] 2 Ocak 1943 Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
Ölüm | 1 Şubat 1999 (56 yaşında) Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
Ölüm sebebi | Kalp krizi[2] |
Defin yeri | Kanlıca Mezarlığı |
Diğer ad(lar)ı | Barış Ağabey, Uzun Saçlı Dev Adam, Barış Çelebi |
Meslek | Şarkıcı, besteci, aranjör, söz yazarı, oyuncu, TV programı yapımcısı |
Etkin yıllar | 1958-1999 |
Evlilik |
Marie Claude
(e. 1970; b. 1970) Lale Manço
(e. 1978; ö. 1999) |
Çocuk(lar) | Doğukan Manço Batıkan Manço |
Ödüller | Devlet sanatçısı (1991) |
İmza | |
Mehmet Barış Manço (2 Ocak 1943, İstanbul – 1 Şubat 1999, İstanbul), Türk aranjör, şarkıcı, besteci,[3] söz yazarı, televizyon programı yapımcısı ve sunucusu,[4] köşe yazarı,[5] ve kültür elçisidir.[not 1][6][7][8] Türkiye‘de rock müziğin öncülerinden, Anadolu rock türünün kurucuları arasında sayılır.[9] Bestelediği 200’ün üzerindeki şarkısı,[10] kendisine on iki altın ve bir platin albüm ve kaset ödülü kazandırdı.[11][12][13] Şarkılarının bir bölümü daha sonra Arapça, Bulgarca, Felemenkçe, Almanca, Fransızca, İbranice, İngilizce, Japonca ve Yunanca olarak yorumlandı. Hazırladığı televizyon programları sayesinde dünyanın pek çok ülkesine gitmiş, bu nedenle “Barış Çelebi” olarak adlandırılmıştır.[14] 1991’de “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı” unvanına layık görülmüştür.[15]
Ölümü
31 Ocak 1999 gece saat 23.30 civarında İstanbul‘un Moda semtindeki evinde kalp krizi geçirdi ve kaldırıldığı Siyami Ersek Göğüs-Kalp-Damar Cerrahisi Hastanesi’nde aynı gece saat 01.30’da öldü.[80] Daha önce 1983 yılında bir kalp spazmı geçirmişti. 1991 yılında devlet sanatçısı unvanı aldığından dolayı [81] cenazesi için devlet töreni düzenlendi. Bu töreni TRT, Kanal D ve Kanal 6 canlı olarak kesintisiz yayımladı.[82] Samanyolu TV ve Star TV televizyonları Manço Köşk’ten sevenlerinin düşüncelerini gün boyunca aralıksız paylaştı. Ayrıca Star TV ölümünün hemen öncesinde çekilen bir röportaj yayımladı.[83] 3 Şubat 1999 tarihinde üzerinde Galatasaray bayrağı da bulunan Türk bayrağına sarılı naaşı Atatürk Kültür Merkezi‘ne getirilerek tören düzenlendi, ardından Levent Camii’nde cenaze namazı kılındı ve Kanlıca‘daki Mihrimah Sultan Mezarlığı‘nda toprağa verildi.[84] Mezarına “Gesi Bağları” yorumundan ötürü Kayseri‘nin Gesi beldesinden getirilen toprak da kondu.[85] Ölümünün duyulmasının ardından Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve bazı siyasetçiler başsağlığı mesajı yayımladılar.[86]
Ayrıca sanatçı olduğumu da iddia etmiyorum. Ben öldükten sonra torunlarım ansiklopedilerde Barış Manço’yu “sanatçı” diye okurlarsa, galiba sanatçı olduğum da tescil edilmiş olacak. Geleceğe ne bıraktığınız önemli. Yoksa insan yaşarken kendi kendine “Ben sanatçıyım” dememeli.
— Bir röportajı sırasındaki sözü[67]
Barış Manço ölmeden önce müzik hayatının 40 yılını anlatan 40. yıl şarkısını bestelemiş ancak sözlerini yazamamıştır. Bu şarkının da bulunduğu Mançoloji 1999 yılında yayımlandı ve 2,6 milyon satarak o yılın en çok satan albümü oldu. Daha sonra 2002 yılında Yüreğimdeki Barış Şarkıları adında bir anma albümü yayımlandı.
Manço’nun ölümüyle Kurtalan Ekspres yeni albüm çalışması yapmayarak yaklaşık iki yıl boyunca Barış Manço için düzenlenen birçok anma konserine katıldı. Önemli bir solisti kaybeden grup, 2003’ün Ekim ayında ilk solo albümü olan 3552′yi çıkardı.[87]
- 2002 – Hildegard Knef, Alman aktris, şarkıcı ve yazar (d. 1925)
- 2002 – Aykut Barka, Türk jeolog (d. 1951)
- 2002 – Daniel Pearl, Amerikalı gazeteci (d. 1963)
- 2003 – Kalpana Chawla, Hint asıllı Amerikalı astronot (d. 1962)
- 2003 – İlan Ramon, İsrail Devleti’nin uzaya gönderdiği ilk astronot olan İsrail Hava Kuvvetleri’nin savaş pilotu (d. 1954)
- 2003 – Rick Husband, Amerikalı astronot (d. 1957)
- 2003 – Michael P. Anderson, ABD Hava Kuvvetleri memuru ve NASA astronotu (d. 1959)
- 2003 – Muzaffer Akdoğanlı, Türk siyasetçi (d. 1922)
- 2004 – Ewald Cebula, Polonyalı eski millî futbolcu (d. 1917)
- 2004 – Süha Arın, Türk belgesel sinemacı (d. 1942)
- 2005 – John Vernon, Kanadalı oyuncu (d. 1932)
- 2007 – Gian Carlo Menotti, İtalyan asıllı Amerikalı besteci (d. 1911)
- 2010 – Steingrímur Hermannsson, İzlandalı siyasetçi (d. 1928)
- 2010 – Justin Mentell, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1982)
- 2011 – Knut Risan, Norveçli ünlü oyuncu (d. 1930)
- 2011 – Galip Boransu, Türk piyanist, keyboard, vokal (d. 1950)
- 2012 – Wislawa Szymborska, Polonyalı şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1923)
- 2012 – Angelo Dundee, Amerikalı boks antrenörü (d. 1921)
- 2012 – Don Cornelius, Amerikalı Tv programcısı, yazar ve yapımcı (d. 1936)
- 2013 – Ed Koch, Amerikalı siyasetçi (d. 1924)
- 2013 – Robin Sachs, İngiliz sinema ve Tv oyuncusu (d. 1951)
- 2014 – Luis Aragonés, İspanyol futbolcu ve teknik direktör (d. 1938)
- 2014 – Maximilian Schell, Avusturyalı oyuncu, yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1930)
- 2014 – Vasili Petrov, Kızıl Ordu’nun komutanlarından biri ve Sovyetler Birliği Mareşali (d. 1917)
- 2014 – Tony Hateley, İngiliz futbolcu (d. 1941)
- 2015 – Udo Lattek, Alman teknik direktör ve eski futbolcu (d. 1935)
- 2015 – Aldo Ciccolini, İtalyan-Fransız piyanist (d. 1925)
- 2015 – Monty Oum, Amerikalı web-bazlı animatör ve yazar (d. 1981)
- 2016 – Ali Beratlıgil, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1931)
- 2016 – Paul Pholeros, Avustralyalı mimar (d. 1953)
- 2016 – Filiz Bingölçe, Türk Gazeteci, yazar, sözlükçü, yayımcı ve belgesel film yönetmeni (d. 1965)
- 2017 – Étienne Tshisekedi, Demokratik Kongolu siyasetçi (d. 1932)
- 2017 – Cor van der Hoeven, Eski Hollandalı millî futbolcu (d. 1921)
- 2017 – Stig Grybe, İsveçli aktör ve komedyen (d. 1928)
- 2017 – Lars-Erik Berenett, İsveçli ünlü aktör (d. 1942)
- 2017 – Desmond Carrington, Britanyalı oyuncu, radyocu ve sunucu (d. 1926)
- 2017 – Sandy Gandhi, Avustralyalı komedyen ve köşe yazarı (d. 1958)
- 2018 – Fidel Castro Díaz-Balart, Kübalı nükleer fizikçi ve devlet görevlisi (d. 1949)
- 2018 – Dennis Edwards, Amerikalı siyahi soul müziği ve blues şarkıcısı (d. 1943)
- 2018 – Édouard Ferrand, Fransız siyasetçi (d. 1965)
- 2018 – Su Bai, Çinli arkeolog (d. 1922)
- 2018 – Ömer Aggad, Filistin asıllı Suudi Arap hayırsever ve iş insanı (d. 1927)
- 2019 – Clive Swift, İngiliz oyuncu, komedyen ve söz yazarı (d. 1936)
- 2019 – Jeremy Hardy, İngiliz komedyen ve oyuncu (d. 1961)
- 2019 – Ursula Karusseit, Alman oyuncu (d. 1939)
- 2019 – Lisa Seagram, Amerikalı oyuncu (d. 1936)
- 2019 – Les Thornton, İngiliz profesyonel güreşçi (d. 1934)
- 2019 – Conway Berners-Lee, İngiliz matematikçi ve bilgisayar mühendisi (d. 1921)
- 2020 – Andy Gill, İngiliz post-punk gitaristi ve müzik yapımcısı (d. 1956)
- 2020 – Péter Andorai, Macar oyuncu (d. 1948)
- 2020 – Leons Briedis, Leton şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat eleştirmeni ve yayıncı (d. 1949)
- 2020 – Lev Mayorov, Azeri profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1969)
- 2020 – Lila Garrett, Amerikalı radyo sunucusu ve senarist (d. 1925)
- 2020 – Ömer Dönmez, Türk oyuncu (d. 1959)
- 2021 – Soraya Abdullah, Endonezyalı aktris (d. 1978)
- 2021 – Dustin Diamond, Amerikalı aktör, yönetmen, müzisyen ve komedyen (d. 1977)
- 2021 – Jean-Pierre Jossua, Dominikan Rahibi, Fransız yazar, eğitimci ve Katolik ilahiyatçı (d. 1930)
- 2021 – Abd el-Sattar Kasım, Filistinli yazar (d. 1948)
- 2021 – Viktor Koval, Sovyet-Rus yazar, şair, sanatçı ve aktör (d. 1947)
- 2021 – Temur Tsiklauri, Gürcü pop şarkıcısı, aktör (d. 1946)
- 2021 – Cynthia Turner, Maltalı bir piyanist (d. 1932)
- 2022 – Lütfullah Safi Gülpayegani, İranlı Şii merci (d. 1919)
- 2022 – Paolo Graziosi, İtalyan aktör (d. 1940)
- 2022 – Shintarō Ishihara, Japon siyasetçi ve yazar (d. 1932)
- 2022 – Maurizio Zamparini, İtalyan iş insanı ve spor yöneticisi (d. 1941)
- 2023 – Renato Benaglia, İtalyan profesyonel futbolcu ve teknik adam (d. 1938)
- 2023 – Benny Dollo, Endonezyalı teknik direktör (d. 1950)
- 2023 – Leonard Pietraszak, Polonyalı aktör (d. 1936)
- 2024 – Carl Weathers, Amerikalı oyuncu (d. 1948)
- 2025 – Etem Çalışkan, Türk hattat, ressam ve gazeteci (d. 1928)
- 2025 – Horst Köhler, Alman ekonomist ve politikacı (eski IMF Başkanı ve Almanya Cumhurbaşkanı) (d. 1943)
wikipedia.org