Tarihte 1 Şubatta doğanlar

Hovhannes Kaçaznuni (Ermenice: Յովհաննէս Քաջազնունի, 14 Şubat 1868, Ahıska – 15 Ocak 1938, Erivan), Ermeni siyasetçi ve Ermenistan’ın ilk başbakanıdır.

1868’de Ahıska’da doğmuştur. İlk öğrenimini doğduğu kentte, orta öğrenimi Tiflis’te tamamladıktan sonra 1887’de Sankt-Peterburg’daki Mimarlık Enstitüsünden 1893’te birincilikle mezun olmuştur. Mimarlık okurken Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) Partisine katılmış ve zamanla partinin en önemli üyelerinden biri olmuştur. Mezuniyeti sonrasında 1893-1895 ve 1899-1906 atasında Bakü, 1895-1897 arasında Batum ve 1897-1899 arasında Tiflis’te mimar olarak çalışmıştır.

1911’de Rusya’da görülen Taşnak davasında tanık olarak çağrılmışsa da deşifre olmamak için Kafkasya’yı terk etmiş ve 1914’e kadar önce Kostantiniyye (İstanbul), sonra da Van’da yaşadıktan sonra Kafkasya’ya dönmüştür.

1917 yılında Rusya Meclisine Bakü delegesi seçilmiş, 1918 yılında Transkafkasya Parlamentosu’nda Taşnak temsilcisi olarak görev almıştır. Traskafkasya hükûmeti ile Türkiye arasında Trabzon ve Batum’da yapılan barış görüşmelerine delege olarak katılmıştır. Transkafkasya Cumhuriyeti’nin dağılmasından sonra 1918 yılı Mayıs ayında kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı olmuştur. Kaçaznuni başbakan olarak 1919 yılının Ağustos ayına kadar görevini sürdürmüştür. Kaçaznuni 1920’de Ermenistan Meclisi başkanı seçilse de görevi Sovyetlerin Ermenistan’ı işgali yüzünden 1 ay sürmüştür.

Ermenistan’da 1920’de Bolşevik yönetiminin kurulmasından sonra tutuklanmış ve 1921’de serbest bırakılmasının ardından ülkesini terk etmiştir. 1921-1924 arasında Bükreş’te yaşadıktan sonra 1925’te ülkesine dönmüştür. Hem Leninakan kentinde mimar olarak çalışmış, hem de Erivan Devlet Üniversitesi’nde inşaat ve mimarlık dersleri vermiştir. 1930’da o dönem üniversiteye bağlı İnşaat Enstitüsü’ne geçmiş ve İnşaat Mühendisliği dalında profesör olmuştur. 1937’de Büyük Temizlik kapsamında tutuklanmış ve 1938’de hapiste ölmüştür.

Kaçaznuni´nin 1923 yılında Bükreş’te Taşnaksutyun genel kurultayına sunduğu raporu, partinin geçmişiyle keskin bir hesaplaşma ve özeleştiri niteliğindedir. Kitap haline getirilerek İngilizce “The Armenian Revolutionary Federation (Dashnagtzoutiun) has Nothing to do Anymore”,^[1] Almanca “Für Daschnakzutyun gibt es nichts mehr zu tun” adıyla yayımlanmıştır.^[2]

Yazar, kitabında tek taraflı olarak ileri sürülen Ermeni milliyetçi tezlerine karşı çıkmakta, 1915 ve 1920 Ermeni Soykırımı felaketlerinde Türkler kadar Taşnaksutyun yönetiminin de suçlu olduğunu savunmakta, Ermenilerin yaptığı Müslüman katliamlarına değinmekte ve Taşnak partisinin artık kendini feshetmesi gerektiğini savunmaktadır.^[2]

Bu Rapor 1923 yılında Bükreş’te Taşnaksutyun Partisi tarafından sunulduktan sonra Ermenistan’da yasaklanmıştır ve ayrıca farklı dillerde kitap haline getirildikten sonraki çevirileri de Avrupa’da birçok kütüphaneden toplanmış ve yok edilmiştir.^[2]

Dünya Ermenileri arasında yaygın olarak tartışılan bu kitap, Mehmet Perinçek tarafından Rusya’da Lenin Kütüphanesinde keşfedilerek 2005 yılında Kaynak Yayınları tarafından basılmıştır.^[2]

Boris Nikolayeviç Yeltsin Борис Николаевич Ельцин
Yeltsin’in resmî portresi, 1992
Rusya devlet başkanı
Görev süresi 12 Temmuz 1991 – 31 Aralık 1999
Başbakan	Yegor Gaydar 1992 Viktor Çernomirdin 1992-1998 Sergey Kiriyenko 1998 Yevgeni Primakov 1998-1999 Sergey Stepaşin 1999 Vladimir Putin 1999
Başkan Yardımcısı	Alexander Rutskoy (1991–1993)
Yerine geldiği	Mihail Gorbaçov (SSCB adına)
Yerine gelen	Vladimir Putin
RSFSC Yüksek Sovyeti Prezidyum Başkanı
Görev süresi 29 Mayıs 1990 – 10 Temmuz 1991
Yerine geldiği	Vitali Vorotnikov
Yerine gelen	Ruslan Hasbulatov geçici
Kişisel bilgiler
Doğum	Boris Nikolayevich Yeltsin 1 Şubat 1931 Sverdlovsk (Bugün Yekaterinburg)
Ölüm	23 Nisan 2007 (76 yaşında) Moskova, Rusya
Evlilik(ler)	Naina Yeltsina (e. 1956; ö. 2007)
Çocuk(lar)	Tatyana Dyachenko (1960)
Dini	Rus Ortodoks
İmzası

Boris Nikolayeviç Yeltsin (Rusça: Бори́с Никола́евич Е́льцин) (1 Şubat 1931, Sverdlovsk – 23 Nisan 2007, Moskova), Rusya’nın ilk başbakanı ve devlet başkanı.

Rus kökenli bir çiftçinin oğludur. İnşaat mühendisliği öğrenimi gördükten sonra, bir inşaat işletmesinde idareci olarak vazife aldı. 1961’de Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne girdi. Parti içinde hızla yükselerek Sverdlovsk bölgesi parti birinci sekreterliğine getirildi. Mihail Gorbaçov’un Sovyetler Birliği devlet başkanı oluşundan hemen sonra Moskova’ya çağrıldı. Nisan 1985’te Komünist Partisi Merkez Komitesine seçildi. Ekim 1985’te de Moskova Parti Teşkilatı Şefi oldu. Kısa zamanda kamuoyunun güvenini kazandı. Aynı zamanda Politbüro’ya da girdi. Yegor Ligaçev ile anlaşmazlığa düştü. 1987’de Gorbaçov tarafından görevden uzaklaştırıldı. Şubat 1988’de partiyle ilgili bütün yetkileri elinden alındı. İnşaat Bakanı Yardımcılığına tayin edildi.

Daha sonra Moskova’da halkın isteklerini dile getiren bir siyasetçi olarak sivrildi. Mart 1989’da Moskova’da %89,6 oranında oy alarak SSCB Halk Temsilcileri Kongresine seçildi. Siyasi ve ekonomik sahada çoğulculuğu savundu. Mayıs 1990’da Gorbaçov’un isteğine aykırı olarak Rusya Federasyonu Komünist Partisi Başkanlığına getirildi.

Haziran 1991’de Rusya Başkanlığına seçildi. 19 Ağustos 1991’de SSCB başkanı Gorbaçov’a karşı sertlik yanlıları tarafından düzenlenen darbeyi şiddetle protesto etti. Darbecilere karşı halkı direnişe çağırdı. Moskova’da Beyaz Saray denen Rusya parlamento binasına ulaşmayı başardı. Darbecileri suçlu ve hain ilan ederek, ordu ve KGB içinde darbeye karşı çıkanların ve ABD’nin yardımıyla Beyaz Saray’ı direnişin merkezine dönüştürdü. Gorbaçov’un Devlet Başkanı olarak yeniden göreve dönmesini sağladı. Darbenin başarısızlığa uğratılmasında ve Gorbaçov’un yeniden göreve dönmesinde en önemli rolü oynadı. Darbecilere karşı gösterdiği kararlı tutumuyla büyük bir prestij kazandı. Gorbaçov’un bazı başarısızlıkları Yeltsin’i daha güçlü hâle getirdi. Gorbaçov’un göreve dönmesinden sonra askeriyede ve çeşitli devlet kademelerinde yapılan tasfiye hareketleri ile nüfuzunu artırdı. Anayasaya aykırı kararnameler çıkardı ve Gorbaçov’dan bağımsız uygulamalara girişti. Komünist Partiyi yasakladı ve bütün parti mallarına el koydu.

Askerî darbe girişimi 17 Mart 1991’deki Sovyetler Birliği Referandumu’na göre 20 Ağustos 1991’de yapılacak olan yenilenmiş birlik antlaşmasının da iptal edilmesine sebep oldu. Siyasi reformların yanı sıra, ekonomik konularda da reformlara giden Yeltsin, 2 Ocak 1992’de yürürlüğe girecek olan yüksek oranlı fiyat artışları hususunda halktan ve parlamentodan destek istedi. Rusya parlamentosundan olağanüstü yetkiler aldı.

8 Aralık 1991’de Yeltsin ile Ukrayna ve Belarus Cumhuriyetlerinin Devlet Başkanları Sovyetler Birliği’nin dağıldığını ve Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) kurulduğunu ilân ettiler. Ancak 12 Aralık’ta Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti bu antlaşmanın onaylanmasını reddetti. Sovyet anayasasına göre birliğin dağıtılması ancak Yüksek Sovyet Meclisinin yetkisindeydi. Ancak Yeltsin’in Gorbaçov’u istifaya zorlaması Yüksek Sovyet’in kararını geçersiz kıldı. 21 Aralık’ta geri kalan 12 Cumhuriyetin 11’i de BDT’ye katıldı. Yeltsin, Gorbaçov’la birlikte BDT’nin yıl sonunda Sovyetler Birliği’nin yerini alacağını açıkladı. Ancak Gorbaçov 25 Aralık 1991’de Devlet Başkanlığı vazifesinden istifa etti. Çok çabuk davranan Yeltsin, Gorbaçov’un Kremlin’deki ofisine taşındı. Ordunun komutasını eline aldı. Birleşmiş Milletlere Sovyetler Birliği’nin Güvenlik Konseyindeki yerini Rusya Federasyonunun alacağını bildirdi. Nükleer füzelerle ilgili fırlatma şifrelerine el koydu. İdarede ABD’yi örnek alan Yeltsin Başkanlık vazifesini de kendinde topladı.

Eylül 1992’de Halk Temsilcileri Kongresi’nde Sergey Baburin önderliğindeki Ulusal Birlik adlı muhalif grup SSCB’yi dağıtan anlaşmanın 12 Aralık 1991’deki Yüksek Sovyet oturumunda reddedildiğini, bu nedenle anlaşmanın geçersiz olduğunu bildiren dilekçeyi Anayasa Mahkemesi’ne gönderdi. Fakat Yeltsin denetimindeki mahkeme bu dilekçeyi incelemeye almadı.

Yeltsin 1993 yılında reform önerilerini ve yönetim değişikliklerini engellemeye çalışan Parlamentoyu asker kullanarak dağıttı. Parlamento binasını tanklarla bombalatmaktan bile çekinmedi.^[1] Ardından Parlamento seçimleri yapıldı. Seçimleri Yeltsin yanlısı adaylar kazandı. Böylece Yeltsin Parlamento da yandaş sayısını arttırarak konumunu daha da güçlendirdi.

Rusya’nın 1990’lı yıllarda hızlı özelleştirilme sürecinde ülkeyi yöneten Yeltsin, 1994 yılında Çeçenistan’da büyük çaplı bir askerî müdahale düzenledi ve işgal etti. Ardından Çeçenistan’ın özerkliğini sınırlandırarak Rusya egemenliğini sağlamlaştırmaya çalıştı. Ancak Çeçen direnişinin artarak devam etmesi ve Rusya kayıplarının artması sonucu iç politikada zor duruma düştü.

Yeltsin, Rusya Devlet Başkanı olarak son dış gezilerinden birinde Kasım 1999’da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilâtı (AGİT) zirvesine katılmak üzere İstanbul’a gitti.^[2] O günlerde ABD ile ilişkileri gayet iyi durumda olan Türkiye, Orta Asya ve Kafkaslar’da Rusya ile rekabete girişmişti. Zirve sırasında imzalanan Bakü-Ceyhan Boru Hattı antlaşması, ABD destekli Türkiye’nin eski Sovyet topraklarında artan etkisinin bir göstergesiydi. Zirvede ABD Başkanı Bill Clinton ile söz düellosuna giren Yeltsin, Kafkaslar’da bir iç savaş başlatan Çeçen isyancılarını “haydut ve katil” olarak niteledi ve “Silahlı çetelerle aynı masaya oturamayız. Bu teröristlerin kökünü kazımalıyız ve onlara hangi ülkelerin yardım ettiğini biliyoruz” ifadelerini kullandı. Yeltsin, Yugoslavya’ya yapılan NATO hava saldırılarına da karşı çıktı. Bu yorumları, Çeçenistan sorununa barışçı bir çözüm bulunmasını isteyen Clinton’un eleştirisine hedef oldu. Yeltsin Fransa başkanı Chirac ve Almanya şansölyesi Schröder ile yaptığı bire bir görüşmelerde de eleştirilince AGİT toplantısını terk etti ve Rusya’ya döndü.^[3]

Yeltsin 1996 yılındaki şaibeli devlet başkanlığı seçimlerinde yeniden başkan seçildi. Ancak seçimin hileli olduğuna yönelik pek çok itiraz yapıldı. Yeltsin’in bu seçimlerde ABD Başkanı Bill Clinton’un devreye girmesiyle, ABD’li danışmanlardan yardım aldığı ileri sürüldü. Yeltsin bu seçimin ilk turunda % 35 oy alırken rakibi Komünist Parti adayı Gennadi Züganov % 32 oy almıştır. İkinci tur seçimlerde Komünist Parti adayı bazı sağcı güçlerin de desteğini almış fakat % 40 oy alabilmiştir. Yeltsin ise % 53 oyla tekrar başkan seçilmiştir. Ancak 20 Şubat 2012’de muhalif cepheden Sergey Baburin ve Sergey Udaltsov 1996 seçimlerinde pek çok seçim sahtekarlığına şahit olduklarını ve bu seçimin galibinin kesinlikle Komünist Parti lideri Gennadi Züganov olduğunu belirtmişlerdir.

Yeltsin 1998 yılındaki ekonomik krizin ardından tamamen otoritesini kaybetti. Bu dönemde başarısızlığını hükûmetlere yükleyerek sık sık başbakan değiştiren Yeltsin giderek ordunun da desteğini kaybetmeye başladı. Ekonomik kriz döneminde göreve getirdiği Yevgeni Primakov’un ekonomide kısmen toparlanma sağlayarak halktan ve meclisten destek alması Yeltsin’de iktidarı kaybetme korkusuna sebep oldu. Bunun üzerine Yeltsin, Mayıs 1999’da başbakan Yevgeni Primakov’u da görevden aldı.

Özellikle 2. döneminde Yeltsin; alkolizm sorunları ve Rusya’yı yönetebilecek sağlığa sahip olmadığından sıkça eleştirilmiştir.

1999 yılında Yeltsin’in kızının ve damadının adının bir yolsuzluk skandalına bulaşması ile Rusya basını Yeltsin’in Başkanlığını iyice sorgulamaya başladı. Yeltsin ise bu baskılara iç ve dış politikada sertlik yanlısı düşünceleri ile tanınan eski KGB ajanı olan Vladimir Putin’i başbakanlığa getirerek karşılık verdi. Ancak aynı yılın sonuna doğru muhalefetten ve halktan gelen baskılara karşı koymakta zorlanan Yeltsin 31 Aralık 1999 akşamı televizyonda yaptığı konuşmada istifa ettiğini ve yerine anayasa gereği Başbakan Putin’in geçeceğini açıkladı.

2000 yılında, emekliliğe ayrıldıktan sonra bir Rusya televizyon kanalında yaptığı röportajında, geçmişte katlanmak zorunda kaldığı en büyük sorumluluğunun, Çeçenistan’da ölen insanlar olduğunu belirtti.^[4]

Yeltsin, 23 Nisan 2007 tarihinde kalp yetmezliği sebebiyle öldü.^[5] Devlet töreni yapıldı, cenazesine 3 bin kişi katıldı. Rusya’nın önde gelen kamuoyu araştırma şirketlerinden olan Levada’nın Ocak 2015’te yaptığı anket sonuçlarına göre halkın % 9’u Boris Yeltsin hakkında olumlu bir değerlendirmede bulunurken, % 78’i olumsuz bir değerlendirmede bulundu.^[6] Yeltsin’in cenazesi Novodeviçi Mezarlığı’na gömüldü.

Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: “Boris Yeltsin” – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Rusya Parlamento Başkanı Ruslan Hasbulatov’a göre Yeltsin’in tüm liderliği boyunca “yüzlerce” CIA ajanıyla çevrili olduğunu belirtmiştir. Hasbulatov, Yeltsin’in özellikle tartışmalı 1996 yılındaki seçimleri ABD’nin doğrudan yardımı ve desteği sayesinde kazandığını iddia etmiştir. Yeltsin’in birlikte çalışacağı bakanlar ve yetkililer için CIA ajanlarından onay aldığı da iddia edilmiştir.^[7]

Colton, Yeltsin’i “içsel karmaşıklıklarla dolu”,^[8] hem “matematiksel bir zihin yapısı” hem de “macera zevki” sergileyen bir adam olarak tanımladı,^[9] Yeltsin’in “bir durumu bütünsel olarak kavrama sezgisine” sahip olduğunu belirtti.^[10] Colton, Yeltsin’in dik kafalı,^[11] ve huzursuz olabileceğini düşünüyordu.^[12] Evans, Yeltsin’in otobiyografisinde, liderin kendisini bir Rus’tan çok bir Sovyet olarak gördüğünü belirtmiştir.^[13] Yeltsin, hayatı boyunca genellikle gizlemeye çalıştığı bir dizi sağlık sorunu yaşamıştır.^[14] Çocukken hem kırık bir burnu hem de sakat bir eli vardı ve bu fiziksel özelliklerinden dolayı utanç duymaya devam etti;^[15] toplum içindeyken sık sık sol elini masanın altına ya da kravatının arkasına gizlerdi.^[16] Ayrıca orta kulak enfeksiyonu nedeniyle sağ tarafı da sağırdı.^[17] Annesi dindar bir Ortodoks Hristiyan olmasına rağmen, Yeltsin bir dindar olarak büyümemiş, ancak 1980’lerde ve 1990’larda dindar olmuştur.^[18]

Yeltsin, “yönetim tarzının” “sert” olduğunu ve “sıkı disiplin ve verilen sözlerin yerine getirilmesini talep ettiğini” belirtmiştir.^[19] Yeltsin bir işkolikti;^[20] UPI üniversitesindeyken geceleri sadece dört saat uyuma alışkanlığı geliştirdi.^[21] Dakikti ve astlarının geç kalması konusunda çok katıydı.^[19] Mükemmel bir hafızası vardı^[22] ve okumayı severdi; 1985’te ailesinin elinde yaklaşık 6000 cilt kitap vardı.^[23] UPI üniversitesinde eşek şakalarından hoşlanmasıyla tanınırdı.^[24] Halk şarkılarını ve pop melodilerini dinlemekten hoşlanırdı^[25] ve gençliğinden itibaren lozhki kaşıklarını çalabilirdi.^[12] Yeltsin, 1990’larda sağlık durumu kötüleşene kadar buzlu suda yüzmekten hoşlanıyordu ve hayatı boyunca her güne soğuk bir duşla başladı.^[9] Ayrıca banya buhar banyosunu kullanmayı da severdi.^[12] Yeltsin ayrıca avlanmayı severdi ve kendi av silahları koleksiyonuna sahipti.^[26] Çalışanlarına, genellikle onları daha çok çalışmaya motive etmek için saat ve diğer hatıra eşyaları vermeyi severdi.^[27] İnsanların küfür etmesinden hoşlanmazdı^[28] ve sinirlendiğinde ya da öfkelendiğinde sık sık elindeki kalemleri kırdığı bilinirdi.^[29]

Yeltsin’in alkole karşı yüksek bir toleransı vardı ve 1980’lere gelindiğinde ortalamanın üstünde alkol alıyordu.^[30] Yeltsin’in en sevdiği yazar Anton Çehov idi,^[31] ancak Sergei Yesenin ve Alexander Pushkin’in eserlerini de beğeniyordu.^[25] Colton Yeltsin’i “boğuk bariton” bir sese sahip olarak tanımlamıştır.^[32]

Doder ve Branson, Yeltsin’in “genç Ruslar için bir kahraman, antikomünist olmaları gerekmeyen ancak Brejnev yıllarının acısı ve ilgisizliğiyle dolu olanlar için bir kült figür” olduğunu belirtmişlerdir.^[33] Onun “coşkulu, neredeyse aşırı derecede açık”,^[34] ve aynı zamanda “karizmatik” olduğunu belirttiler.^[33] Yeltsin’in Sovyet yönetimine meydan okurken kendisini “gerçek bir işçi sınıfı kahramanı” olarak sunduğunu da eklediler.^[35]

Yeltsin arkadaşlarına sadıktı.^[36] Yeltsin, arkadaş olarak mesleki açıdan yetkin ve ahlaki açıdan titiz olduğunu düşündüğü kişileri seçti.^[36] Aron, Yeltsin’in arkadaşları arasında “tükenmez bir neşe, coşku ve misafirperverlik kaynağı” olabileceğini belirtmiştir.^[36]

Tuncel Kurtiz
Tuncel Kurtiz, (2013)
Doğum	Tuncel Tayanç Kurtiz 1 Şubat 1936 İzmit, Kocaeli, Türkiye
Ölüm	27 Eylül 2013 (77 yaşında) Etiler, Beşiktaş, İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebi	Kalp krizi
Defin yeri	Çamlıbel Mezarlığı, Balıkesir
Meslek	Oyuncu, senarist, yapımcı, yönetmen
Etkin yıllar	1958-2013
Evlilik	Menend Kurtiz
Ödüller	En İyi Senaryo 1981 – Gül Hasan En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu 1980 – Sürü 1994 –Bir Aşk Uğruna 2007 – Yaşamın Kıyısında 2011 – Yaşam Boyu Onur Ödülü 2010 – Onur Ödülü En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu 2008 – Yaşamın Kıyısında Sadri Alışık Ödülleri En İyi Erkek Oyuncu 2002 – Şellale Berlin Film Festivali En İyi Erkek Oyuncu 1986 – The Smile of the Lamb Afife Jale Tiyatro Ödülleri Yılın En Başarılı Yardımcı Erkek Oyuncusu 1998 – Çok Tuhaf Soruşturma

Tuncel Tayanç Kurtiz (1 Şubat 1936, Kocaeli – 27 Eylül 2013, İstanbul), Türk sinema ve tiyatro oyuncusu, yönetmen, yapımcı ve senarist.

Babası Vala Bey Selanik doğumlu bir Türk bürokratı, annesi Boşnak kökenli öğretmen Müfide Hanımdır.

8 yaşındayken ailesiyle ABD’ye gittiler. 5 sene sonra ülkeye döndüler. Haydarpaşa Lisesi’nden mezun oldu. Üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde, daha sonra ise İngiliz filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu; ancak hiçbirinden mezun olmadı.^[1] 1954 yılında İETT’de çalıştı. Daha sonra İstanbul Üniversitesi talebe birliği tiyatrosuna katıldı.

İlk kez, 1959 yılında Dormen Tiyatrosu’nda oyunculuğa başlamış olan sanatçı, sinema filmlerinde rol aldı. Sürü filmiyle zirveye çıkan sanatçının, doğayla iç içe yaşamayı sevdiği belirtilir.

1979 yapımı Gül Hasan filmiyle ilk yönetmenlik denemesini gerçekleştirdi. 1981 Antalya Altın Portakal Film Festivalinde en iyi senaryo ödülünü Nurettin Sezer ile birlikte kaleme aldığı Gül Hasan filminin senaryosuyla kazanmıştır. Erol Keskin, Hadi Çaman ve Erol Günaydın ile birlikte Genar Tiyatrosu’nu kurdu. 80’li yıllarda yurtdışında yaşamaya başladı. Almanya – İsviçre arasında gidip gelmekteydi. Peter Brook’un bazı fimlerinde yer aldı. 1993 yılında Türkiye’ye dönmüştür. 2006’da Hacı, 2007’de Asi adlı TV dizilerinde oynadı. 2009 yılının başında vizyona girmiş olan Güz Sancısı filminde Kamil Efendi karakterini canlandırmıştır. Aynı yıl yayımlanmaya başlayan Ezel adlı dizide Ramiz Karaeski karakterini canlandırmış ve tanınırlığı daha da artmıştır.

2010 Yaz döneminde NTV yeşil ekranlarında Balıkesir’in Edremit ilçesine bağlı Güre Beldesi’nin Çamlıbel köyünde eşi ve kayın biraderi ile birlikte işletmekte olduğu Zeytinbağı adlı butik otelde ünlü dostlarını ağırlayarak Tuncel Kurtiz ve Dostları adlı bir program yapmıştır. Aynı yıl BBC’nin Hayat (Life) belgeselini seslendirmiştir. Birçok ulusal ve uluslararası ödülünün yanı sıra, Ekim 2011’de 48. Altın Portakal Film Festivali’nde Yaşam Boyu Onur Ödülü aldı.

27 Eylül 2013’te Etiler’deki evinde kalp krizi sonucu 77 yaşında öldü.^[2] 29 Eylül 2013’te Balıkesir’in Edremit ilçesine bağlı Çamlıbel köyünde defnedilmiştir.^[3] Herhangi bir mezar taşı olmamasını vasiyet etmiştir.^[4]

• Teneke: Yaşar Kemal
• Zafer Madalyası: Thomas Heggen\Joshua Logan – Dormen Tiyatrosu (1958)
• Altın Yumruk: Dormen Tiyatrosu (1962)
• Ayı Masalı: Dormen Tiyatrosu (1962)
• Şahane Züğürtler: Dormen Tiyatrosu (1962)
• Martı: Anton Çehov – Kent Oyuncuları (1963)
• Kalbin Sesi – Halkın Gözü: Peter Shaffer – Kent Oyuncuları (1964)
• Yolcu: Nâzım Hikmet – Genar Tiyatrosu (1967)
• Devri Süleyman: Aydın Engin – Genar Tiyatrosu (1968)
• Kaplan ve Daktilolar – Genar Tiyatrosu (1968)
• Samanyolu (oyun): Karl Wittlinger – Genar Tiyatrosu (1968)
• Keşanlı Ali Destanı: Haldun Taner – Berlin Schaubühne Tiyatrosu (1984)
• Mahabaratta: Hint Destanı – Peter Brook (1985)
• Şeyh Bedrettin: Nâzım Hikmet (1997)
• Çok Tuhaf Soruşturma: Ferhan Şensoy – Orta Oyuncular (1998)

Halil Engin Ardıç (1 Şubat 1952, Trabzon – 27 Mayıs 2023,^[1] İstanbul), Türk gazeteci ve yazar.

Engin Ardıç, memur olan anne ve babasının görevli bulundukları Trabzon’da doğdu. Annesi Vesile Ardıç, babası Mustafa Şevki Ardıç’tır. Büyükbabası Saip Efendi, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında kurulmuş sosyalist bir parti olan Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası üyelerindendi. Dedesi Cemil Efendi ise aynı yıllarda Kasımpaşa’da Anadolu’ya silah ve cephane kaçırılması işlerini yürütmüştür. 1970 yılında Galatasaray Lisesi’ni 1976 yılında ise Boğaziçi Üniversitesi Siyasal Bilimler Bölümü’nü bitirdi.^[2] Galatasay Lisesindeki sınıf arkadaşlarından biri Ferhan Şensoy’du.

Gazetecilik mesleğine 1970 yılında, “Tiyatro ’70” dergisinde başladı. Reklam yazarlığı, BBC Türkçe yayınlar servisi spikerliği, Cumhuriyet ve Politika gazetelerinde tiyatro ve edebiyat eleştirmenliği, Nokta Dergisi’nde yayın danışmanlığı yaptı. Dünya, Sabah, Star ve Akşam gazetelerinde köşe yazıları yayınlandı. Bugünkü adı Star TV olan İnterstar televizyonunda ana haber bülteni sonrasında günün yorumunu yaptı. Elele, Tempo, Playmen dergilerinde de yazılar yazmıştır. Engin Ardıç 2008’den 2023’e kadar Sabah gazetesinde köşe yazarlığı yaptı.^[3][4]

Engin Ardıç, gazete yazarlığının ilk günlerinden beri kişileri, siyasal (ve diğer) gelişmeleri, farklı bir tarz ile ve de bu görüşe dayalı olarak ele almakta ve bunu bazen sıradan, bazen de agresif bir üslup ile değerlendirmekteydi. (TV programlarının içeriği de büyük ölçüde aynı çizgide yürümüştü). Zaman zaman nefret suçuna malzeme verme gibi suçlamaların da muhatabı olmuştur. Çoğunlukla Adalet ve Kalkınma Partisi yanlısı yazılar yazarak insanları manipüle etme ve haber alma özgürlüklerine müdahale ettiği ile ilgili bazı spekülasyonlar vardır. Bu spekülasyonlar Altılı Masa veya Millet İttifakı olarak da adlandırılan ittifak bloğunun en güçlü olduğu 16 Mart 2023 tarihinde kaleme aldığı yazıyla daha da kuvvetlenir hale gelmiştir.

Engin Ardıç, 22 Şubat 2023’te Türkiye Cumhuriyeti Kahramanmaraş merkezli depremden 16 gün sonra, iktidarın bir takım eksikliklerinin gözle görüldüğü dönemde, oy kaybına uğradığı düşünülen Adalet ve Kalkınma Partisi’ni koruyan ve ölen insanların üzerinden oy hesabı yaptığı bir köşe yazısı yayımlamıştır. Ardıç, “Kılıçdaroğlu, hiç boşuna ‘AK Parti seçmenleri öldüler, oylar bana kaldı’ diye sevinmesin, genel sonuç değişmeyecek” ifadelerini kullanmış ve belirli çevrelerden çok ciddi bir tepkiyle karşılaşmasına rağmen, hakkında herhangi bir soruşturma başlatılmamıştır.

• Doğru Söyleyeni Dokuz Köyden… (1988)
• Kadın Suretleri (1989)
• İslâm Teksas’ta (1989)
• Şengül Hamamı (1989)
• Mustafa Kemal Sizin Gibi Kıro Değildi! (1990)
• Daktilo Konçertoları (1990)
• Turkobarok (1991)
• Teğel Teğel Hüzün (1991)
• Burjuvazi Şeyediyor Haa… (1999)

Azer Bülbül
Genel bilgiler
Doğum	Subutay Kesgin[1][2] 1 Şubat 1967[2][3] Arpaçay, Kars, Türkiye
Ölüm	6 Ocak 2012 (44 yaşında) Antalya, Türkiye
Tarzlar	Arabesk  · Türk halk müziği  · Fantezi müzik  · Pop  · Azerbaycan müziği
Meslekler	Ses sanatçısı · Oyuncu · Bestekâr · Söz yazarı
Çalgılar	Bağlama
Etkin yıllar	1983-2012
Müzik şirketi	Uzelli Müzik · Barış Müzik · Hayat Müzik · Akbaş Müzik
İlişkili hareketler	Yıldız Tilbe · Müslüm Gürses · Seyfi Doğanay

Subutay Kesgin ya da sahne adıyla Azer Bülbül (1 Şubat 1967, Kars – 6 Ocak 2012, Antalya^[4]), Türk arabesk fantezi müzik ve halk müziği sanatçısı, söz yazarı, bestekâr ve oyuncu. 1980’li yıllarda Almanya’da, 1990’lı yıllarda ise Türkiye’de tanındı. Sanat camiasında; “Titreyen Sanatçı” veya “Titrek Kral” ünvanlarıyla tanınır.^[5]

1 Şubat 1967 tarihinde^[2] Kars’ın Arpaçay^[2] ilçesinde dünyaya geldi.^[2] Babası Remzi Bey, annesi Şamama Hanım’dır.^[2][6] Çok küçük yaşlarda halk ozanı Güney Yıldız’dan dersler aldı.^[7] Çocukluk yıllarını Kars’ta geçirdi. Daha sonra ailesinin Almanya’ya işçi olarak gitmesi nedeniyle Almanya’ya göç ettiler. Almanya’daki Düğün salonlarında şarkı söylerken ünlü sanatçı Yıldız Tezcan tarafından keşfedildi. Yıldız Tezcan, ona “Azer Bülbül” adını verdi. İlk olarak Almanya’daki Müzik yaşantısına 1984 yılında Uzelli Müzik etiketiyle çıkardığı Garip Yolcu albümü ile başladı. 1985 yılında Mavi Mavi Masmavi filmi ile ilk kez kamera karşısına geçti. Halk müziği – arabesk tarzında Esmerin Adı Oya, Yalan Olur (Yoruldum), Güzel / Kız Necla, Fırat (Yürüyorum), Ben Sana Vurgunum, Bir Yudum Su ve Dağlara Yolculuk albümleri ile müzik kariyerine devam etti.

Asıl çıkışı 1995 yılında Barış Müzik etiketiyle çıkardığı Ben Babayım adlı albümüyle yakaladı. Albümünde yer alan “Yaralandın Mı Ey Can?“, “Dokunmayın Çok Fenayım“, “Her An Her Şey Olabilir” ve “Çoğu Gitti Azı Kaldı” adlı parçaları popüler oldu. MÜYAP verilerine göre albümü 1,4 milyon adet sattı. Arabesk müzikte “Baba” ve şarkı söylerken titremesi nedeniyle “Titrek Kral” lakapları ile tanındı.^[8] Bu yıllarda Türkiye’de de tanındı.

Azer Bülbül, Ağıt, Zordayım, Kör Kurşun ve Bana Düştü gibi albümlere imza attı.

19 Şubat 1999’da asker kaçağı olduğu iddia edildi ve tecilinin 2001 yılına kadar sürdüğü tespit edildi. 22 Mart’ta birliğine gönderildi. 27 Eylül 2000’de askerliği bitti.^[9]

15 Şubat 2001’de kokain kullandığı tespit edilerek 10 ay hapis cezasına çarptırıldı ve cezası daha sonra paraya çevrildi. Üç yıl uyuşturucu tedavisi gördü. Bülbül, Bir röportajında:

“18 aydır temizim, artık o günleri anmak bile istemiyorum.” dedi.^[10]

Tedavi sürecinde Yalan Sevgiler, Başımda Bela Var ve Ateş Düştüğü Yeri Yakar albümleriyle hayran kitlesine hitap etti. Eski şarkılarını “Seçmeler” adlı albümünde topladı. “Üzülmedim Ki” albümü popüler oldu.^[11] 2007 yılının sonlarına doğru çıkardığı Kalemin Kırıldı albümünde “Alıştım“, “Dayanamıyorum” ve “Zoruna mı Gitti” parçaları yer aldı. 2011 yılında son albümü Duygularım için stüdyoya geçti.

Sanatçı 19 yaşında ailesinin zoru ile istemediği bir evlilik yaptı ve zorlu bir boşanma süreci yaşadı. Ünlü Türkücü Güler Işık ile nişanlandı ve daha sonra nişanı attı.

1998’de Yıldız Tilbe’ye evlenme teklifi etti ancak Yıldız Tilbe teklifini reddetti. En çok istediği şey baba olmak olan sanatçının hiç çocuğu olmadı.^[12]

Azer Bülbül, son albümü Duygularım’ın tanıtımını yapmak için Antalya’da bir bar ile anlaştı ve sahne almaya başladı. 6 Ocak 2012’de kaldığı otel odasında kalp krizi sonucu 44 yaşında öldü. Alınan kan örneğinde uyuşturucu ve alkole rastlanmazken, cinsel içerikli hap ve depresyon ilacı kullandığı öğrenildi ve bunların kalp krizini tetikleyecek dozda olmadığı saptandı. Bülbül‘ün iki damarının tıkalı ve kalbinde aşırı büyüme olduğu öğrenildi. Bazı kaynaklar, otopsi raporu sonucuna göre kalbinin 70 yaşındaki bir insan kadar yıprandığını belirtti.^[13][14][15] Cenazesi İstanbul’a getirilerek Hadımköy Gülbahçe Mezarlığı’na defnedildi.^[16]

Azer Bülbül Uzelli Müzik’ten 6, Barış Müzik’ten 12, Nokta Müzik’ten 1, Akbaş Müzik’ten 1, Kılıç Müzik’ten 1, Devsan Müzik’ten 1 ve Başarı Müzik’ten de 1 albüm olmak üzere hayatı boyunca toplam 24 adet stüdyo albümü çıkarmıştır.

• 2009: Ne Ağlar Ne Gülersin (Erken Gördüm Hayatı)
• 2016: Yine Düştün Aklıma Yar / Sensiz Olmuyor
• 2021: Ceylanım

Bu listede Azer Bülbül’ün albümlerine ve teklilerine ait video klipleri yer almaktadır.

• 2012: Seninki Kaç Para – Mafya^[17]
• 2009: Vefa Borcu (Başrol)
• 2008: Arkadaş (Başrol)
• 2002: Rus Gelin
• 1998: Bedel (Başrol)
• 1985: Mavi Mavi Masmavi