Yozgat ( 66 )

Yozgat, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan bir ildir. Çekerek, Aydıncık ve Kadışehri ilçeleri ise Karadeniz Bölgesi’nde kalır.

Yozgat ili nüfusu 419.095’tir. Bu nüfusun %76,35’i şehirlerde yaşamaktadır (2021 sonu). İlin yüzölçümü 13.690 km²’dir. İlde km²’ye 31 kişi düşmektedir (Bu sayı merkezde 53’tür.). İlde yıllık nüfus %0,14 azalmıştır. İlin yüz ölçümü 13.690 km²’dir.

Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 14 ilçe, 36 belediye, bu belediyelerde 234 mahalle, ayrıca 558 köy bulunmaktadır.

İl merkezinin denizden yüksekliği 1.317 metredir.

İlin asıl adı “Bozok” olup 1927 yılında ismi “Yozgat” olarak değiştirilmiştir. Oğuzların “Bozok” koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınıyla birlikte yöre “Bozok” ismiyle anılmıştır. 1800’lü yıllara doğru bu ismin yanı sıra “Yozgat” adı da telaffuz edilmiştir.

“Yozgat” adının menşei konusunda ise değişik söylentiler ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre Yozgat Saray Köyü’nden (bugün itibarıyla kasaba) itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişinden ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri “yüz kat” denmiş, zamanla bu isim söylene söylene “Yozgat” hâlini almıştır.

Diğer bir rivayete göre aşiret reisi Ömer Cabbar Ağa’nın yüzü çopurdu. Bu yüzden kendisine Çopur veya Çapar Koca derlerdi. Söylentiye göre Cabbar Ağa, sürülerini bir yaz günü yaylakta otlatırken karşısına Hızır çıkıyor ve davar sahibi Cabbar Ağa’dan içmek için süt istiyor. Güler yüzlü Ömer Ağa hemen misafirine ikramda kusur etmeyerek gönül hoşluğu ile sütü ikram eder. Hızır sütü içtikten sonra çok memnun kalır ve Cabbar Ağa’ya “Çobanoğlu; yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kant olsun.” der. Bu sözü söyleyerek kaybolur. Temeli böyle olan Yoz-Kant, söylene söylene Yozgat hâlini alır.

İsmin kaynağı hakkında her ne kadar tatmin edici bir bilgi yoksa da uzun yıllar bu bölgenin böyle anıldığı bilinmektedir.

2. Dönem Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile Yozgat ismi Bozok olarak değiştirilmiş, bilahare 23 Haziran 1927 tarihinde Bozok Mebusu Süleyman Sırrı Bey ve arkadaşlarının verdiği bir takrirle Bozok ismi tekrar Yozgat olarak değiştirilmiştir.

Bugünkü Yozgat ili bölgesi ve komşu yörelerin Osmanlı Türkleri devrindeki adıdır. Burası Osmanlı öncesi Kara Tatar Türkleri ve az oranda Moğol topluluğunun yaşadığı bir yer idi. Ankara Savaşı’ndan sonra Türkistan hakanı Timur, buradaki Türk ve Moğol topluluklarını Orta Asya’ya taşımıştır. 15. asrın başında Boz-Ok Türkmenleri, Dulkadırlı Türkmenleri adıyla burayı yurt tuttular.

• Gedük: Kara-Yahyalu, Delü-Alilü, Ağcalu (en mühim obası: Hacılar), Agça-Koyunlu (Dulkadırlı’dan), Şam BAyadı (Dulkadırlı’dan)
• Kara-Taş: Ali Beğlü, Ağçalu, Tecirlü (Dulkadırlı’dan), Kızıl-Kocalu (başlıca oymaklarından: Ali Şarlu).
• Ak-Dağ: Karalu, Kırklu, Hisar-Beğlü, Kızıl-Kocalu, Sevgülen (en büyük oymağı: Saru-Halillu).
• Boğazlıyan: Çiçeklü, Kulağuzlu.
• İli-Su: Tatar Türkleri, Arslan-Beğlü, Ağçalu.
• Sorgun: Zakirlu, Kızıl-Kocalu.

Bunlardan işaret edilmeyen birçok oymak da Dulkadırlı’dan idiler. Kazakistan’da Bozok adlı tarihi yerleşim yeri bulunmuştur. Arkeolojik kazılarda buradaki eski yerleşimden birçok eşya çıkmıştır.

Yozgat ili, tahminen beş bin yıllık bir geçmişe sahiptir. Yozgat çevresinde ilk siyasi birliğini kuran devlet Hititlerdir. Hititler döneminde, bugün Çorum sınırları içinde bulunan Hattuşa antik şehri kurulmuştur. Osmanlı son döneminde Bozok Sancağı olarak geçmektedir.

Yozgat, İç Anadolu Bölgesi’nin Orta Kızılırmak Bölümü’nde Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır.

Ankara–Sivas kara yolu ile Samsun-Kayseri-Mersin kara yolları Yozgat’tan geçmektedir. Bu yollar, uluslararası taşımacılıkta önemli bir yere sahiptir. Ülkemizden ve Avrupa ülkelerinden Orta Doğu’ya yapılan ticaret, bu yolların önemini daha da artırmaktadır. Kuzeyde; Çorum, Amasya, Tokat, doğuda; Sivas, güneyde; Kayseri, Nevşehir, batıda; Kırşehir, Kırıkkale illeri ile komşudur.

İlin doğusu ile batısı arasında yaklaşık sekiz dakikalık bir fark vardır. Yozgat, alan bakımından Türkiye’nin on beşinci ilidir. İzdüşüm alanı 13597 km², gerçek alanı ise 14123 km²‘dir. İl geneli fazla dağlık değildir.

Yozgat, on dört ilçeden oluşmaktadır. Bunlar; Akdağmadeni, Aydıncık, Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent, Sarıkaya, Şefaatli, Sorgun, Yenifakılı, Yerköy ve Yozgat.

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D’Hondt sistemine göre belirlenir (2972 sayılı Kanun’un 23’üncü maddesi).

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak beş kişilik İl Encümenini seçer.

Merkezî yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve il encümeni) seçilmişlerden oluşur ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Yozgat Valisi, 1973-Güdül doğumlu Mehmet Ali ÖZKAN’dır. Ağustos 2023 tarihinde Tunceli Valisi iken atanmıştır.

Yozgat Belediye Başkanı, 2024 Türkiye yerel seçimlerinde Kazım Arslan seçilmiştir.

2023 genel seçimleri sonucu, Yozgat’ı temsilen TBMM’e AKP’den iki milletvekili (Abdülkadir Akgül, Süleyman Şahan), İYİ Parti’den bir milletvekili (Lütfullah Kayalar) ve MHP’den bir milletvekili (İbrahim Ethem Sedef) seçilmiştir.

İlin nüfusu 2000 yılına kadar sürekli artmış fakat bundan sonra düşüşe geçmiştir. 1960-2008 yılları arası ilin nüfusu %20,33 artmıştır. Bu dönemde yıllık nüfus artış hızı ortalama %0,42 olmuştur. İlin yaş ortalaması epey gençtir. Özellikle 10-14 ve 15-19 yaş grubunun nüfusa oranı yüksektir.

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)

Yozgat ili nüfusu: 420.699’dır. Bu nüfusun % 75,69’ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 13.690  km²‘dir. İlde  km²‘ye 31 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 55’dir.) İlin nüfusu % 0,54 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Kadışehri (% 5,90-Aydıncık (-% 12,37)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 36 belediye, bu belediyelerde 234 mahalle ve ayrıca 558 köy vardır.

2023 yılı sonunda Yozgat ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus2022	Nüfus2023	Fark	NüfusArtışı %	BelediyeSayısı	MahalleSayısı	KöySayısı	KöyNüfusu	Şehirnüfusu	Şehirdeoturan %	Alanı km2	km2‘yedüşen kişi
Akdağmadeni	41.577	40.842	-735	-1,78	4	19	78	14.619	26.223	64,21	1810	23
Aydıncık	11.552	10.208	-1.344	-12,37	2	5	22	3.886	6.322	61,93	338	30
Boğazlıyan	33.892	35.075	1.183	3,43	6	31	22	5.659	29.416	83,87	1515	23
Çandır	4.227	4.434	207	4,78	1	10	4	915	3.519	79,36	205	22
Çayıralan	12.109	12.461	352	2,87	2	10	23	5.966	6.495	52,12	995	13
Çekerek	18.245	18.781	536	2,90	2	8	41	8.016	10.765	57,32	790	24
Kadışehri	10.004	10.612	608	5,90	2	14	20	4.327	6.285	59,23	472	22
Merkez	109.197	110.620	1.423	1,30	1	27	96	16.482	94.138	85,10	2024	55
Saraykent	11.966	11.828	-138	-1,16	3	12	14	2.978	8.850	74,82	319	37
Sarıkaya	32.175	31.866	-309	-0,97	2	19	56	12.176	19.690	61,79	1018	31
Sorgun	79.977	80.618	641	0,80	8	11	74	11.834	68.784	85,32	1768	46
Şefaatli	14.129	14.594	465	3,24	1	49	41	5.660	8.934	61,22	882	17
Yenifakılı	5.178	5.383	205	3,88	1	5	7	2.557	2.826	52,50	390	14
Yerköy	34.214	33.377	-837	-2,48	1	14	60	7.199	26.178	78,43	1164	29
Yozgat	418.442	420.699	2.257	0,54	36	234	558	102.274	318.425	75,69	13690	31

Yozgat il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir – Kır
1927	209.497	27		%9     18.012 191.485     %91
1935	261.821	27	%25	%8     21.752 240.069     %92
1940	276.611	29	%6	%9     26.262 250.349     %91
1945	287.371	29	%4	%8     24.153 263.218     %92
1950	324.469	28	%13	%10     31.208 293.261     %90
1955	391.880	21	%21	%11     42.963 348.917     %89
1960	402.400	27	%3	%13     52.557 349.843     %87
1965	437.883	31	%9	%15     67.466 370.417     %85
1970	464.410	30	%6	%19     88.065 376.345     %81
1975	500.371	31	%8	%22     108.543 391.828     %78
1980	504.433	35	%1	%25     124.297 380.136     %75
1985	545.301	36	%8	%28     151.610 393.691     %72
1990	579.150	34	%6	%36     208.183 370.967     %64
2000	682.919	33	%18	%46     315.156 367.763     %54
2007	492.127	40	%28	%54     265.531 226.596     %46
2008[32]	484.206	41	%2	%55     266.639 217.567     %45
2009	487.365	41	%1	%56     271.270 216.095     %44
2010	476.096	43	%2	%56     268.349 207.747     %44
2011	465.696	43	%2	%58     269.439 196.257     %42
2012	453.211	44	%3	%59     266.090 187.121     %41
2013	444.211	44	%2	%60     264.470 179.741     %40
2014	432.560	44	%3	%61     265.792 166.768     %39
2015	419.440	46	%3	%63     262.864 156.576     %37
2016	421.041	46	%0	%64     268.324 152.717     %36
2017	418.650	46	%1	%64     269.334 149.316     %36
2018	424.981	46	%2	%64     270.658 154.323     %36
2019	421.200	46	%1	%65     275.026 146.174     %35
2020	419.095	47	%0	%66     275.935 143.160     %34
2021	418.500	47	%0	%66     277.041 141.459     %34
2022	418.442	47	%0

İlde, lisans ve lisansüstü düzeyinde eğitim veren Bozok Üniversitesi vardır. Bunun yanı sıra ilde fen liseleri; Anadolu liseleri; kız, erkek ve karma Anadolu imam hatip liseleri; ticaret, endüstri, turizm, sağlık vb. ağırlıklı mesleki ve teknik Anadolu liseleri bulunmaktadır.

Yozgat kalkınmada birinci derecede öncelikli yöreler kapsamındadır. 1998 yılında çıkarılan 4325 sayılı kalkınmada öncelikli illerde istihdam yaratılması ve yatırımların teşvikine yönelik kanun ile Yozgat Sanayisi bir nebze de olsa canlılık kazanmış, Organize Sanayi Bölgesi (OSB) tahsis başvurularında doluluk yaşanmıştır. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizle birlikte OSB’de faaliyet gösteren firma sayısında ciddi bir düşüş olmuş, sonrasında çıkarılan 5084 sayılı Kanun da -4325 sayılı Kanun kadar etki oluşturamasa da- yeni yatırımların oluşmasını sağlamıştır.

Yozgat ilinde ağırlıklı üretim; gıda, konfeksiyon, metal işleme, tuğla ve hazır beton gibi üretim kollarıdır.

İlin ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıdır. Yer şekilleri %98,8 oranında tarıma imkân vermektedir. İlde, yarı kurak iklim şartlarından dolayı, kuru tarım yaygınlaşmış ve ürün çeşitleri azalmıştır. İlde yoğun olarak tahıllar ve baklagiller yetiştirilmektedir. Bunların yanı sıra sulu tarım alanlarında şeker pancarı, ayçiçeği, patates ve soğan türü ürünler yetiştirilmektedir. Sulanabilir alanlar sınırlı olduğu için, il tarımında sebze üretiminin önemi azdır. İklimin sert oluşu ve depolama olanaklarının azlığından dolayı meyve üretimi büyük boyutlarda değildir. Elma, armut, kayısı, vişne, üzüm, ayva, badem ve ceviz yetiştirilen başlıca meyvelerdir. Dayılı Köyü tarımda çok gelişmiş olup Yozgat nüfusunun yaz aylarında büyük oranda sebze ihtiyacını karşılamaktadır.

İl ekonomisinde tarımın yanı sıra hayvancılık da önemli bir gelir kaynağıdır. Bozkırların geniş yer kaplaması küçükbaş hayvancılığın yaygınlaşmasına ortam hazırlamıştır. Hayvancılık genelde tarımsal faaliyetlerle bir arada yapılmakta olup mera hayvancılığı biçimindedir. Son yıllarda hayvan soylarının ıslahı çalışmaları ve hayvansal ürünleri değerlendirmeye yönelik sanayi faaliyetleri ile hayvancılık alanında canlanma olmuş, modern işletmeler kurulmaya başlamıştır. İlde, küçükbaş hayvanlardan; akkaraman koyunu, kıl ve tiftik keçisi, büyükbaş hayvanlardan sığır ve manda gibi cinsler beslenmektedir. Deri üretimi Yozgat’ın önemli gelir kaynaklarındandır. Son yıllarda kümes hayvancılığında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Küçük ölçekli tavuk çiftliklerinde, modern yöntemlerle üretim yapılmakta olup özellikle 1995 yılından itibaren yumurta üretiminde belirgin artışlar olmuştur.

İl topraklarının %18,24’ünü kaplayan ormanlar Akdağmadeni, Aydıncık, Çandır, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri ve Saraykent’te yoğunlaşmıştır. Boğazlıyan ve Yenifakılı ilçelerinde ise orman örtüsü neredeyse hiç yoktur. İlde ormanları işletmek ve korumak üzere toplam üç işletme müdürlüğü mevcuttur.

• Yozgat Orman İşletme Müdürlüğü
  • Görev alanları: Merkez, Aydıncık, Çekerek, Kadışehri, Şefaatli, Sorgun ve Yerköy.
• Akdağmadeni Orman İşletme Müdürlüğü
  • Görev alanları: Akdağmadeni ve Saraykent
• Çayıralan Orman işletme Müdürlüğü
  • Görev alanları: Boğazlıyan, Çandır, Çayıralan, Sarıkaya ve Yenifakılı ilçelerini kapsamaktadır.

Orman alanlarına bağlı olarak ormancılık yapılmaktadır.

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km2	Rakım mt.	Merkeze km 42	Ulaşan Yollar
Yozgat Merkez			2.024	1.317		/D.200-16, 66.75, 66.25
Akdağmadeni	Cumh.önce		1.810	1.322	104	/D.200-17, 66.31
Aydıncık	1990	Çekerek	338	831	97	D.190-04=>66.01
Boğazlıyan	Cumh.önce		1.515	1.071	95	D.805-02, 66.36, 66.38, 66.34, 66.25
Çandır	1990	Çayıralan	205	1.235	122	D.805-02 (Boğazlıyan)=>66.34
Çayıralan	1948	Boğazlıyan	995	1.362	112	D.805-02 (Sarıcakaya)=>66.33, 66.34
Çekerek	1944	Sorgun	790	936	90	D.805-01, D.805-09, 66.07, 66.08
Kadışehri	1990	Çekerek	472	1.036	118	D.805-09=>66.03, 66.05, 66.06
Saraykent	1990	Akdağmadeni	319	1.142	71	/D.200-17, 66.30
Sarıkaya	1957	Boğazlıyan	1.018	1.116	77	D.805-02, 66.32, 66.33
Sorgun	1926		1.768	1.083	34	/D.200-17, D.805-01, 66.01
Şefaatli	1954	Yerköy	882	914	44	D.200-16=>66.50
Yenifakılı	1990	Boğazlıyan	390	1.012	104	D.805-02 (Boğazlıyan)=>66.36
Yerköy	1945	Merkez	1.164	770	41	/D.200-16, D.785-06
YOZGAT	Cumh.önce		13.690

Yozgat  karayolu üzerinde bulunması ve özellikle Hattuşa (Hitit Medeniyeti Başkenti)’ın yakın olması ve Hattuşa ile Kapadokyayı birbirine bağlayan Atatürk yolunun il merkezinden geçmesi nedeniyle yabancıların uğrak yeridir. Bozok yaylası olarak da adlandırılan ve ilkçağlardan beri yerleşim yeri olan Yozgat, bozulmamış doğası, misafirperver sıcakkanlı insanları, çok güzel misafir anlayışları, sahip olduğu tabiat güzellikleri, mesire yerleri, yüksek ovaları, tarihi, kültürel, turistik değerleri ve kaplıcalarıyla gezilip görülmesi gereken en güzel illerimizden biridir. Türkiye’nin ilk Millî Parkı olan Çamlık Millî Parkı, Akdağ Ormanları, Şebekpınarı Mesire alanı, Kazankaya Vadisi ve Gelingüllü barajı gibi yerler Yozgat’ta Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır. spor, dinlence ve piknik alanlarıdır.

Şehrin yöresel yemekleri testi kebabı, arabaşı, madımak ve tas kebabıdır. Parmak çörek, Yozgat’a mahsus özel bir ekmek türüdür.

• Çeşka Yeraltı Şehri
• Alişar Höyüğü
• Hattuşa
• Kerkenes Harabeleri
• Kral Kızı Hamamı (Sarıkaya)

• Nizamoğlu evi
• Karslıoğlu Konağı
• Koçerler konağı
• Yozgat Arkeoloji Müzesi

Yozgat’ın en tanınmış ormanı Yozgat Çamlığı’dır. Türkiye’deki İlk millî park olup devlet tarafından korunmaktadır.

Endemik bitki türü olarak, dünyada sadece Yozgat ve Kastamonu’da Bulunan İspir Meşesi ve Yozgat Adaçayı (Salvia Yosgadensis) bulunmaktadır.

• Yer altı çarşısı
• Süleyman Bey Camii
• Çapanoğlu Camii
• Yozgat Saat Kulesi
• Lise Caddesi
• Bazlambaç Kocaalan Yaylası mesire alanları
• Lavanta Adası (Çekerek)
• Kazankaya Kanyonu (Aydıncık)

2018-2019 Sezonu sonunda Yozgat’ın BAL’daki futbol takımı Yozgat 1959 FK, 3. Lig’e çıkmıştır. Voleybol Erkekler 1. Ligi’nde Sorgun Gençlik, lig 3.’sü olmuştur. Hentbol Erkekler 1. Ligi’nde Yozgat Bozokspor, Süper Lig’e çıkmıştır. Hentbol kadınlar takımı Yozgat Aile ve Sosyal Pol. GSK 2. Lig’i beşinci sırada bitirmiştir.

Ziraat Türkiye Kupası’nda Yozgat 1959 FK, ilk turda elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Yozgat Bozok Stadı (8.260), Rıza Kayaalp Spor Salonu (2.500), Yozgat Olimpik Yüzme Havuzu (500).

• Yozgat ilindeki yerleşim yerleri listesi